Gazzâlî’ye Göre, Mahrem Tecrübe: Huzûrî Bilgi

Year 2016, Volume: 2016 Issue: 1, 75 - 95, 31.03.2016

Cenan Kuvancı

Abstract

Gazzâlî`ye göre, insanın anlama kabiliyetinin sınırları, rasyonel düşünmenin metafizik alandaki erişim alanıyla kısıtlanamaz. Rasyonel-mantıksal düşünme biçimi, karşılaştırma, tasnif, tefrik, analiz ve inşâ etme amacıyla hareket eder. Oysa, anlama, salt rasyonel-mantıksal düşünmenin ötesine geçer. Başka anlama biçimlerine tahsis edilecek yerimiz dâima olmalıdır. Dünyamızı şekillendiren fikirlerin, sadece fikirden ibaret olduğunu farz edemeyiz; onların nereden geldiklerini de önemsemeliyiz. Nitekim, Varlık hakkında hakikî bilgi, mahrem tecrübe yoluyla elde edilir. Mahrem tecrübeye dayalı bilgi, doğrudan içeriden ulaşılan bir bilgidir; dışarıdan değil. Bu, ancak hâl ve sıfatları değiştirerek, manevî zevk yoluyla mümkündür; dinleme ve tâlim yoluyla değil. Bu amaçla, öncelikle, yerilen özelliklerden kalp arındırılır ve orada bir aydınlanma olur. Çünkü idrâkin mahalli kalptir. Kalp ile tüm organlarımızı yöneten ve yönlendiren gayrı-cismânî bir şeyi kastediyoruz. Bu aydınlanmayla, daha önceden ismini duyduğumuz; belirsiz ve genel anlamlarıyla hayal ettiğimiz pek çok şey açığa çıkar ve görünür. Açığa çıkan anlamlar, mecâzî ve temsilî dille ifade edilir, soyut felsefî dille değil. Bu nedenle, kelimeleri Varlık ya da Hakikat için kullanırken, mümkün olduğu ölçüde, bir miktar semantik ve sentaktik kurallar gevşetilir.

Keywords

Mahrem tecrübe, Kalp, Keşf, Husûlî bilgi, Huzûrî bilgi

References

• AKDAĞ, Özcan, Gazâlî ve Aquino`lu Thomas`a Göre Tanrı`nın Özgürlüğü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erü S.B.E., F.D.B. Din Felsefesi Bilim Dalında Hazırlanmıştır, Kayseri, 2015.
• AYDIN, Mehmet S., “İkbal`in Felsefesinde İnsan,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 29, Ankara, 1987, (ss 83-106).
• BAKIŞ, Rıza, Âşığın Tevhîdi: Hallâc`a Göre Varlık ve Dinî Tecrübe, İnsan Yayınları, İstanbul, 2013.