Arap Dilinde Ses Anlam İlişkisi

Year 2017, Volume: 2017 Issue: 34, 413 - 442, 31.10.2017

Musa Alp

https://doi.org/10.28949/bilimname.347531

Abstract

Vâzı’ yani ilk lafız koyan,
ses ile anlam arasında her zaman uyum gözetir. Nitekim Arap dilinde sesler
mechûr (sert) ve mehmûs (yumuşak) şeklinde iki kısma ayrılmaktadır. Bu
çalışmada mechûr seslerden olan zây/ز sesini
barındıran ve diğer muhtelif iki sesi de mechûr olan üçlü fiiller ele
alınmıştır. Bu fiiller El-Ezherî’nin Tehzîbu’l-luğa adlı mahrece dayalı iştikak
sözlüğünde var olduğu şekilde müştaklarıyla beraber, orada verilen anlamlarıyla
irdelenmiştir. İlk bölümlerde ses ve sesbilim hakkında genel bilgiler
verilmiştir. Daha sonra zây/ز sesini
içeren birkaç üçlü fiil ve anlamları yorumlandıktan sonra Tehzîbu’l-Luğa’da
tesbit edilen bütün içinde zây/ز harfi
bulunan sülasi fiiller tek tek çizelge halinde verilmiştir. Aslan gibi
hayvanların kükremesi için vaz’ edilmiş زأر fiilinde
olduğu gibi üç harfi de mechûr olan diğer fiillerin anlamında da bir şekilde
sertlik, zorluk, kabihlik, olumsuzluk, ürperti vs. bulunmaktadır. Kişi زأر الأسد./Aslan
kükredi, cümlesini duyduğunda kulağına ilişen زير seslerinden
adeta hayvanın kükremesini hissetmekte hatta duymaktadır. Vazı’, zihnindeki
anlama uygun cehri seslerden müteşekkil sesleri seçerek hayvan kükremesini
ifade etmiştir. Dolayısıyla lafzın sesleri ile anlamı arasında doğrudan bir
irtibat bulunmaktadır

Keywords

Vaz’, vâzı’, mechûr, ses, anlam, müştak

References

• AKSAN, Doğan (2000), Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), TDK Yayınları, Ankara.