Kur’an, Yorum ve Şiddet Meselesi

Yıl 2016, Cilt: 2016 Sayı: 32, 7 - 40, 30.12.2016

Mustafa Öztürk

Öz

Günümüz Batı dünyasında İslam ve şiddet arasında çok sıkı bir bağ kurulduğuna, hatta topyekûn müslümanların şiddetsever bir kitle olduğuna ilişkin küresel ölçekli bir algı oluşturulduğuna tanık olunmaktadır. İslam ve müslümanlar hakkında böyle bir menfi algının oluşmasında geleneksel fıkıh doktrininde savaşın temel gerekçesini küfür ve kâfirlerin varlığına bağlama anlayışının yanında Joseph Schacht, Rudolph Peters gibi Batılı bazı araştırmacıların cihad kavramını İslam ve müslümanların emperyal hedeflerine hizmet eden bir araç ve kaldıraç olarak tanımlamalarının payı bulunmaktadır; ancak bize göre söz konusu algıyı besleyen en önemli faktör hâl-i hazırda kan gölü görünümündeki Ortadoğu coğrafyasında IŞİD (DAEŞ) gibi örgütlerce üretilen şiddet ve terörün Kur’an ve cihad gibi referanslara atıfla meşrulaştırılmaya çalışılmasıdır. IŞİD (DAEŞ) örgütüyle ilgili birçok analizde şiddet ve terörün Kur’an ve yorum meselesiyle ilgili olduğu özellikle vurgulanmaktadır. Kimilerince kabul gören bu analizler din referanslı şiddetle Kur’an ve yorum arasında doğrudan bir bağ bulunup bulunmadığı meselesini etraflıca tartışmayı gerekli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Yorum, Şiddet, Cihad

Kaynakça

• AKSAN, Doğan, Anlambilim, Ankara 1999.
• ÂLÛSÎ, Ebü’s‐Senâ Şihâbüddîn Mahmûd, Rûhu’l‐Meânî, Beyrut 2005.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Fıkıh Çözüm mü Üretir, Sorun mu?”, Eskiyeni Anadolu ilahiyat Araştırma Dergisi, sayı: 29 (2014).
• BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed, Ahkâmu’l‐Kur’ân li’l‐İmâmi’ş‐Şâfiî, Beyrut 1990. BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el‐Câmiu’s‐Sahîh, İstanbul 1981. CÂBİRÎ, Muhammed Âbid, Fehmü’l‐Kur’âni’l‐Hakîm, Beyrut 2009.
• CASSÂS, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Usûlü’l‐Fıkh (el‐Fusûl fi’l‐Usûl), Kuveyt, 2007.
• COŞKUN, Muhammed, “Medenî Kur’ân’da Yorumlayıcı İfade Biçimi”, Kur’an Nüzulünün Medine Dönemi (X. Tefsir Akademisyenleri Buluşması), Kahramanmaraş 2014.
• CÜRCÂNÎ, Ebü’l‐Hasen Ali b. Muhammed b. Ali, Kitâbü’t‐Ta’rîfât, Beyrut 1995.
• EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş’as, es‐Sünen, İstanbul 1981.
• FAHREDDÎN er‐RÂZÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, et‐Tefsîru’l‐Kebîr, Beyrut 2004.
• FÂYİD, Abdülvehhâb, Menhecü İbn Atıyye fî Tefsîri’l‐Kur’âni’l‐Kerîm, Kahire 1973.
• FAZLUR RAHMAN, Allah’ın Elçisi ve Mesajı (Makaleler I), çev. Adil Çiftçi, Ankara 1997.
• FAZLUR RAHMAN, İslâm, çev. Mehmet Dağ‐Mehmet Aydın, Ankara 1992. GARAUDY, Roger, Entegrizm Kültürel İntihar, çev. Kâmil Bilgin Çileçöp, İstanbul 1995.
• GARAUDY, Roger, İslâm ve İnsanlığın Geleceği, çev. Cemal Aydın, İstanbul 1995.
• GÜLER, İlhami, “el‐Hakk” Kavramının Kur’ân’daki Dinî‐Ahlâkî İçeriğinin Tahlili”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi cilt: XLIII, sayı 2 (2002).
• GÜMAN, Osman, Fıkıh Usûlü Literatüründe Siyak, İstanbul 2013.
• HATTÂBÎ, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed, Meâlimü’s‐Sünen, Beyrut 1991.
• IZUTSU, Toshihiko, Kur’ân’da Tanrı ve İnsan: Kur’ânî Dünya Görüşünün Semantiği, çev. M. Kürşad Atalar, İstanbul 2012.
• İBN ABDİLBER, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf, et‐Temhîd limâ fi’l‐Muvatta’ mine’l‐Meânî ve’l‐Esânîd, nşr. Saîd Ahmed A’râb, Tıtvân 1987.
• İBN ACÎBE, Ebü’l‐Abbâs Ahmed b. Muhammed, el‐Bahru’l‐Medîd, Beyrut 2010.
• İBN ATIYYE, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib, el‐Muharrrerü’l‐Vecîz, Beyrut 2001.
• İBN CÜZEY, Ebü’l‐Kâsım Muhammed b. Ahmed, et‐Teshîl li Ulîmi’t‐Tenzîl, Sayda‐Beyrut 2005.
• İBN FERHÛN, Ebü’l‐Vefâ Burhânüddîn, ed‐Dîbâcü’l‐Müzheb, nşr. Muhmamed Ahmed Ebü’n‐Nûr, Kahire 1972.
• İBN HACER el‐Askalânî, Ebü’l‐Fazl Şihâbüddîn, Fethü’l‐Bârî Şerhü Sahîhi’l‐ Buhârî, Riyad 2000.
• İBN HAZM, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, el‐Muhallâ, Mısır 1347.
• İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah, Te’vîlü Muhtelifi’l‐Hadîs, Beyrut 1995.
• İBN MANZÛR, Ebü’l‐Fazl Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l‐Arab, Kahire 2003.
• İBNÜ’L‐ARABÎ, Ebû Abdillah Muhyiddîn Muhammed, Fusûsu’l‐Hikem, Beyrut trs.
• İBNÜ’L‐ARABÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah, en‐Nâsih ve’l‐Mensûh fi’l‐ Ķur’âni’l‐Kerîm, nşr. Abdülkebîr el‐Alevî el‐Medgarî, Bulak 1992.
• İBNÜ’L‐ARABÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah, Ahkâmü’l‐Kur’ân, Beyrut 1988.
• İBNÜ’L‐CEVZÎ, Ebü’l‐Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman, Nüzhetü’l‐A’yüni’n‐ Nevâzır, nşr. Muhammed Abdülkerîm Kazım er‐Râdî, Beyrut 1985.
• İBNÜ’L‐CEVZÎ, Ebü’l‐Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman, Zâdü’l‐Mesîr fî İlmi’t‐ Tefsîr, Beyrut 1987.
• KOÇ, Mehmet Akif, “Endülüs Tefsirciliği Üzerine Bir Giriş Denemesi”, İslâmiyât, cilt: 7, sayı: 3 (2004).
• KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed, el‐Câmi’ li Ahkâmi’l‐Kur’ân, Beyrut 1988.
• KUTLU, Sönmez, “Bilinen ve Bilinmeyen Yönleriyle İmam Mâturidî”, [İmam Mâturidî ve Mâturidîlik içinde], Yayına haz.: Sönmez Kutlu, Ankara 2003.
• LANE, Edward William, An Arabic‐English Lexicon, Beyrut 1968.
• MÂTÜRİDÎ, Ebû Mansûr Muhammed, Te’vîlâtü Ehli’s‐Sünne, nşr. Mecdî Bâsellûm, Beyrut 2005.
• MUKÂTİL, Ebü’l‐Hasen Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil, nşr. Abdullah Şehâte, Beyrut 2002.
• MÜSLİM, Ebü’l‐Hüseyn Müslim b. el‐Haccâc, el‐Câmiu’s‐Sahîh, nşr. M. Fuad Abdülbâkî, İstanbul 1981.
• NESÂÎ, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb, es‐Sünen, İstanbul 1981. NÎSÂBÛRÎ, Ahmed b. İbrahim, İsbâtü’l‐İmâme, nşr. Mustafa Gâlib, Beyrut 1984.
• ÖZCAN, Hanifi, “Mâtüridî’ye Göre Din‐Şeriat Ayrımının Felsefî Temelleri”, Büyük Türk Bilgini İmam Mâtüridî ve Mâtüridîlik‐Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı (22‐24 Mayıs 2009), İfav, İstanbul 2012.
• ÖZSOY, Ömer, Kur’an ve Tarihsellik Yazıları, Ankara 2004.
• ÖZTÜRK, Mustafa, “Kur’an’ın Aktüel Değeri: Roger Garaudy’in Kur’an Tasavvuru Üzerine”, Usûl İslam Araştırmaları, sayı: 2 (2004).
• RÂĞIB el‐İSFEHÂNÎ, Ebü’l‐Kâsım Hüseyin b. Muhammed, el‐Müfredât fî Ğarîbi’l‐Kur’ân, nşr. Muhammed Halefullah, Kahire 1970.
• RİCKMAN, H. P., Anlama ve İnsan Bilimleri, çev. Mehmet Dağ, Samsun 2000.
• SERAHSÎ, Ebû Bekr Şemsü’l‐eimme Muhammed, Usûlü’s‐Serahsî, İstanbul 1984.
• SUYÛTÎ, Ebü’l‐Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el‐İtkân fî Ulûmi’l‐ Kur’ân, Beyrut 2002.
• ŞÂTIBÎ, Ebû İshâk İbrahim b. Musa, el‐Muvâfakât fî Usûli’ş‐Şerîa, Beyrut 1997. TABERÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l‐Beyân fî Te’vîli’l‐Kur’ân, Beyrut 1999.
• TAHA, Mahmud Muhammed, er‐Risâletü’‐Sâniye mine’l‐İslâm, Omdurman 1969.
• TAHA, Mahmud Muhammed, İslâm bi Risâletihi’l‐Ûlâ Lâ Yesluhu li‐ İnsâniyyeti’l‐Karni’l‐İşrîn, Omdurman 1969.
• VÂHİDÎ, Ebü’l‐Hasen Ali b. Ahmed, Esbâbü’n‐Nüzûl, Beyrut 1991.
• WATT, W. Montgomery, Muhammad at Madina, London 1972.
• WATT, W. Montgomery, Muhammad’s Mecca: History in the Qur’an, Edinburgh 1988.
• ZEBÎDÎ, Muhammed Murtazâ, Tâcu’l‐Arûs min Cevâhiri’l‐Kâmûs, Kuveyt 1987.
• ZECCÂC, Ebû İshâk İbrahim b. Serî, Meâni’l‐Kur’ân ve İ’râbuh, nşr. Abdülcelîl Abduh Şelebî, Beyrut 1988.
• ZEHEBÎ, Ebû Abdillah Muhammed, Siyerü A’lâmi’n‐Nübelâ, Beyrut 1984.