Öz
Bilgi; eksiksiz bir tanıma sahip olmasa da felsefe, kelâm ve tasavvufun temel tartışma konularından biridir. Bilginin, duyu organlarınca iletilen verilerin insan aklı tarafından işlenmesiyle ortaya çıktığını iddia edenler olduğu gibi bunlardan tamamen bağımsız bir şekilde kalbe bırakılan bir nur ile oluştuğunu iddia edenler de bulunmaktadır. Kalbe bırakılan nurun insanların çoğunda görülmemesi nedeniyle bilgi edinmede tüm insanların sahip olduğu ortak alet olan aklın konumunu tartışmaya açmak daha önemli görünmektedir. Bu bağlamda İslam düşüncesinde derin etkiye sahip olan Gazzâlî’nin önemli eserlerinden biri olan İḥyâ’da akıl ve aklîlik meselesinin nasıl ele alındığını bu makalede ortaya koymaya çalışıyoruz. Akıl kavramıyla ilişkili olarak ele alınan kalp ve ilim kavramlarının kullanımlarına da değinmek suretiyle Gazzâlî’nin akla yönelik tarafsız, olumlu ve olumsuz tutumunu sırasıyla işlediğimiz bu makalenin amacı genel bir Gazzâlî profili çizmek değil; müstakil olarak mezkûr eserde konuyu nasıl değerlendirdiğini tartışmaktır. Halk ile doğrudan iletişim halinde olan ve halkı irşâd eden kimselere yönelik yazılmış bu eserde insanlığın bilgi edinmede kullanabileceği ortak alet olan akla yönelik tutumun analizi kanaatimizce oldukça önemlidir. Akla farklı bağlamlarda değinen Gazzâlî’nin bu konuda her zaman tutarlı ve objektif olduğunu söylemek ise kolay görünmemektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adıgüzel, Nuri. Bir Disiplin Olarak İslam Felsefesi: Özgünlüğü ve Yöntemi. 2. Baskı. Sivas: Asistan Kitap, 2012.
- Alper, Ömer Mahir. “İbn Sînâ ve İbn Sînâ Okulu”. İslâm Felsefesi: Tarih ve Problemler. Ed. M. Cüneyt Kaya. 251-287. Ankara: İsam Yayınları, 2016.
- Arslan, Ahmet. İslam Felsefesi Üzerine. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
- Atay, Hüseyin. “Gazâlî ve İbn Rüşd Felsefesinin Karşılaştırılması”. Kader: Kelam Araştırmaları Dergisi 1/2 (2003): 3-48.
- Ayık, Hasan. “Gazali'nin Eleştirileri Felsefeyi Bitirdi mi?”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/3 (2009): 37-57.
- Câbirî, Muhammad Âbid. Arap-İslâm Aklının Oluşumu. Trc. İbrahim Akbaba. 3. Baskı. İstanbul: Kitabevi, 2001.
- Çağrıcı, Mustafa. Gazzâlî. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
- Çağrıcı, Mustafa. “İhyâü Ulûmi'd-Dîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 10-13. İstanbul: İsam Yayınları, 2000.
- Çelikel, Bülent. “Gazâlî'nin Dönemindeki Ulemâya Yönelttiği Eleştiriler”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/2 (2013): 117-138.
- Durusoy, Ali. “İbn Sînâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 322-331. İstanbul: İsam Yayınları, 1999.
- Erkol, Ahmet. “Felsefeden Kelama Yöntem ve İçerik Eleştirisinde İbn Rüşd'ün Kelam Karşıtlığı”. Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 1 (2009): 24-44.
- Erkol, Ahmet. Kelami Akıldan Tasavvufî Keşfe: Sufi Düşüncede Kelam Eleştirisi. İstanbul: Divan Kitap, 2018.
- Fakhry, Majid. Averroes: His Life, Works and Influence. Oxford: Oneworld, 2001.
- Gazâlî, Ebu Hâmid. Hakikat Arayışı: el-Münkız Mine'd-Dalâl. Trc. Abdurrezzak Tek. Bursa: Emin Yayınları, 2017.
- Gazâlî, Ebu Hâmid. İhyâu Ulûm'id-Dîn. Trc. Sıtkı Gülle. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2008.
- Gazzâlî, Ebu Hâmid. el-Münḳız mine’ḍ-ḍalâl. Beyrût: Dâru’l-kütüb’i-ʿilmiyye, 1988.
- Gazzâlî, Ebu Hâmid. İḥyâ’u ʿulûmi’d-dîn. Beyrût: Dâru’l-maʿrife, 1982.
- Gazzâlî, Ebu Hâmid. İtikadda Orta Yol (el-iḳtiṣâd fî’l-iʿtiḳâd). Trc. Osman Demir. 3. Baskı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
- Gazzâlî, Ebu Hâmid. Varlık, Bilgi, Hakikat: Mişkâtü’l-envâr. Trc. Mahmut Kaya. 2. Baskı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
- Griffel, Frank. Al-Ghazâlî's Philosophical Theology. Oxford: Oxford University Press, 2009.
- Griffel, Frank. Gazâlî'nin Felsefî Kelâmı. Trc. Halil İbrahim Üçer - Muhammed Fatih Kılıç. 2. Baskı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
- İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. Felsefe-Din İlişkileri: Faslu'l-makâl el-Keşf an minhâci'l-edille. Trc. Süleyman Uludağ. 8. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
- İbnü'l-ʿArabî, Muhyiddîn. Futûḥâtü’l-mekkiyye. Kahire: y. y., 1911.
- Işık, Şükrü. Gazzâlî'nin İhyâu Ulûmi'd-Dîn Adlı Eserinin "Kitâbu'l-ilim" Kısmında Geçen Hadislerin Tahrici ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010.
- Kaya, Mahmut. İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri. 9. Baskı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
- Kuşeyrî, Abdulkerim. Tasavvuf İlmine Dair: Kuşeyrî Risâlesi. Trc. Süleyman Uludağ. 9. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
- Kuşeyrî, Abdulkerîm. er-Risâletü’l-ḳuşeyriyye. Kahire: Riḍâ Tevfîḳ ʿAfîfî, 1989.
- Miskeveyh, İbn. Ahlâk Eğitimi: Tehzîbu'l-Ahlâk. Trc. Abdulkadir Şener - İsmet Kayaoğlu - Cihat Tunç. 2. Baskı. İstanbul: Büyüyen Ay, 2013.
- Taylan, Necip. Gazzâlî'nin Düşünce Sisteminin Temelleri: Bilgi-Mantık-İman. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
- Toktaş, Fatih. Meşşâî Felsefe. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
- Uyanık, Mevlüt. İslam Bilgi Felsefesinde Kalbin Anlaması: Gazzâlî ve Mevlânâ Örneği. 2. Baskı. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
- Vural, Mehmet. Gazzâlî Felsefesinde Bilgi ve Yöntem. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ekim 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Haziran 2018 |
| Kabul Tarihi | 21 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 2018 Sayı: 36 |
