Arapçada Üç Harfli Fiil Köklerini Oluşturan İkili Harf Kombinasyonlarının Analizi

Yıl 2021, Sayı: 45, 495 - 521, 31.10.2021

Metin Parıldı

https://doi.org/10.28949/bilimname.951434

Öz

Morfolojisi “kök sistemi” üzerine kurulmuş Sâmî dil ailesinin bir üyesi olan Arapçada fiillerin kaynağını oluşturan kökler, sülâsî (üç kök harfli) ve rubâî (dört kök harfli) olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Klasik ve modern Arapça sözlükler taranarak, fiil köklerinin hemen hepsi tespit edilmiş ve bir elemeden geçirilerek incelemeye tabi tutulacak fiil kökleri seçilmiştir. Sâmî kök sisteminin esasen üç harf üzerine dayalı olmasını göz önünde bulundurarak, bu eleme işleminde öncelikle rubâî (dört harfli) fiil kökleri inceleme dışında tutulmuştur. Sülasi (üç harfli) olanlardan da anlamları farklı fakat aynı harflerden oluşan kökler listeden çıkarılmıştır. Sonuçta incelemeye tabi tutulacak 5073 fiil kökü kalmıştır.
İnceleme çerçevesinde, seçilen köklerde yer alan harflerin hem tek başına hem de “ikili kombinasyonlar” şeklinde bulunma sıklıkları tespit edilmiş, en sık kullanılan harf ve harf kombinasyonlarının özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Tek başına harflerin birinci, ikinci ve üçüncü kök harf olarak bulunma sıklıkları; ikili kombinasyonların ise önce birinci-ikinci; sonra da ikinci-üçüncü kök harfler olarak bulunma sıklıkları belirlenmiştir. İnceleme sonucunda bazı harf kombinasyonlarının hiç kullanılmadığı görülmüştür. Toplam sayısı yüz yirmi beş olan bu hiç kullanılmayan kombinasyonlardaki harflerin çoğunluğunu ıslıklı ünsüzler (sibilant sound) oluşturmaktadır.
İkili harf kombinasyonları içinde sadece ikinci ve üçüncü kök harfler olarak bulunan aynı harf çiftlerinin de tamamı tespit edilmiş; bunlardan en sık bulunanlar, en az bulunanlar ve hiç bulunmayanlar belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimeler

Arapça, morfoloji, fiil kökleri, harf kombinasyonları

Analysis of Binary Letter Combinations that Form Arabic Triliteral Verb Roots

Öz

Arabic is a semitic language that is based on a "root" system. This means that all Arabic words are derived from a "root" set of consonants or radicals. These root consonants are put into "patterns" which morph the meaning of the root to create a variety of related words.
This article examines letter combinations of the root consonants that form Arabic verbs. The total number of verb roots dealt in the review (article) is 5073. These roots were derived from 6846 roots from classic and modern Arabic dictionaries, excluding other wovel combinations in the same root that are icluded more than one in the six triliteral verb groups (apophony (vowel combinations). According to the common view, the words that make up Arabic are mainly (essentially) derived from triliteral roots (with three consonants). Therefore, these triliteral verb roots were chosen (selected), and quadriliteral verb roots (with four consonants) were excluded from the study.
Frequencies of individual letters were firstly determined in the selected 5073 verb roots; Then, the frequency of binary letter combinations were determined. The characteristics (properties) of the most frequently used letters and letter combinations were tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Arabic, morpholologie, werb roots, letter combinations

Kaynakça

• el-Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. el-Kâmûsu’l-Muhît. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
• Gensler, Orin D. “Morphological Typology of Semitic”. The Semitic Languages. Berlin: De Gruyter Mouton, 2011.
• Gzella, Holger. A Cultural History of Aramaic: From the Beginnings to the Advent of Islam. Leiden: Brill, 2015.
• el-Hâlidî, Salâh Abdulfettâh. İ’câzu’l-Kur’âni’l-beyânî. Ammân: Dâru Ammâr, Çev., 2000.
• Manzûr, Ebul-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem İbn. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
• Reiner, Erica. A linguistic analysis of Akkadian. Mouton & Co. The Hague, 1966. https://doi.org/10.1515/ling.1967.5.33.68
• es-Serakustî, Ebû Usmân Saîd b. Muhammed el-Meâfirî. Kitâbu’l-Ef’âl. ed. Huseyn Muhammed M. Şeref. Kahire: el-Hey’etu’l-Âmme li-Şuûni’l-Matabi’l-Emîriyye, 1992.
• Suleymân, Âmir. el-Lugatu’l-Akkâdiyye (el-Bâbiliyye-el-Âşûriyye): Târîhuhâ ve Tedvînuhâ ve Kavâiduhâ. Dâru’l-Arabiyye li’l-Mevsûât, 2005.
• Umer, Ahmed Muhtâr. Mu’cemu’l-Lugati’l-Arabiyyeti’l-Muâsıra. Kahire: Âlemu’l-Kutub, 2008.
• Weninger, Stefan. “Reconstructive Morphology”. The Semitic Languages. ed. Stefan Weninger. Berlin: De Gruyter Mouton, 2011.
• Wilfonson, İsrail. Târîhu’l-Lugâti’s-Sâmiyye. Beyrut: Matbaatu’l-İ’timâd, 1929.
• Wright, William. Lectures on the Comparative Grammar of the Semitic Languages. Cambridge The University Press, 1890.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ el-Huseynî. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. ed. Abdussettâr Ahmed Ferrâc. Küveyt: Vizâretu’l-İrşâd ve’l-Enbâ Lecnetu’t-Turâsi’l-Arabî, 1965.