The Thought of Muslim Philosophers in the Classical Period about Practical Arts

Yıl 2021, Sayı: 46, 69 - 89, 31.12.2021

Ahmet Kamil Cihan

https://doi.org/10.28949/bilimname.1023347

Öz

In this article, some thoughts on practical arts have been examined based on Farabi and Ikhwan-i Safa. Farabi divides arts into theoretical and practical. Practical arts are arts that aim to achieve useful things for life. These arts are related to the dexterous (mihenî) aspect of the practical mind. For Farabi, although the arts were born out of necessity, they contribute to human happiness. For Farabi, the aim of man is happiness. To achieve this, it is essential to acquire theoretical, practical thinking, moral and artistic virtues. The happiness of a society depends on these virtues being settled in that society. Thinking that a virtuous society consists of various classes, Farabi stated that every people in the society should have a single job. Drawing attention to expertise in profession and art, Farabi states that an artist who maintains his competence with up-to-date information will be considered distinguished.
Ikhwan-i Safa, on the other hand, considers art as giving form to matter. The art also means imitating God by giving form. Because the artist imitates the Creator by giving shape to a substance in his mind. This can be seen as the metaphysical foundation of artistic mastery. Necessary needs force people to acquire art, and this view presents the purpose of existence of practical art as utility. In order to benefit, there is a need to know the object, which is the subject of art, and to learn the shapes it can take. Therefore, art necessarily leads people to knowledge. Therefore, in a way, art is a way of approaching God.
Although both thinkers state that art arises out of necessity and is aimed at meeting a need, they are of the opinion that it ultimately conduces to the perfection of man. The metaphysical dimension about the aim and goal of art has not been neglected by expressing that the artist is a member of the superior class in this world with his scientific and moral virtues and will be one of the happy people in the hereafter.

Anahtar Kelimeler

Farabi, Ikhwan-i Safa, Practical Arts, Craft, Akhism

Klasik Dönem İslam Filozoflarının Pratik Sanatlara Bakışı

Öz

Bu yazıda Farabi ve İhvan-ı Safa’dan hareketle pratik sanatlara dönük bazı düşünceler incelenmiştir. Farabi sanatları teorik ve pratik olarak ikiye ayırır. Pratik sanatlar hayat için faydalı şeylere ulaşma amacını güden sanatlardır. Bu sanatlar, pratik aklın maharet ortaya koyan (mihenî) yönüyle ilgilidir. Farabi için sanatlar, zaruri ihtiyaçlardan doğmuş olmakla birlikte insanın mutluluğuna katkısı vardır. Zira Farabi için insanın gayesi mutluluktur. Buna ulaşmada teorik, fikri, ahlaki ve sanatsal erdemlerin kazanılması şarttır. Bir toplumun mutlu olması da bu erdemlerin o toplumda yerleşmiş olmasına bağlıdır. Erdemli bir toplumun çeşitli sınıflardan oluştuğunu düşünen Farabi, toplumun tamamının tek bir iş sahibi olması gerektiğini belirtmiştir. Meslek ve sanattaki uzmanlığa dikkat çeken Farabi, güncel bilgilerle yetkinliğini sürdüren sanatkârın seçkin sayılacağını belirtir.
İhvan-ı Safa ise sanatı maddeye biçim vermek olarak değerlendirir. Biçim verme olması itibariyle sanat, Allah’ı taklit etmek anlamına da gelir. Çünkü sanatkâr da bir maddeye zihnindeki biçim vermekle Yaratıcıyı taklit etmektedir. Burası sanattaki ustalığın metafizik temeli olarak görülebilir. Zaruri ihtiyaçlar insanı sanat edinmeye zorlar ki, bu görüş, pratik sanatın varoluş amacını fayda olarak takdim eder. Faydalanmak için sanatın konusu olan cismi bilmeye ve alabileceği şekilleri öğrenmeye ihtiyaç vardır. Dolayısıyla sanat zaruri olarak insanı bilgiye sevk eder. Bu nedenle sanat bir bakımdan Allah’a yaklaşma yoludur.
Her iki düşünür de sanatın zaruretten kaynaklandığını, bir ihtiyacın karşılanmasına dönük olduğunu ifade etse de nihai olarak insanın kemale ermesine vesile olduğu kanaatindedir. Sanatkârın taşıdığı ilmi ve ahlaki erdemlerle bu dünyada üstün sınıfa mensup olduğu, ahirette de mutlu kimselerden olacağı ifade edilerek sanatın gaye ve hedefi hakkındaki metafizik boyut ihmal edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Farabi, İhvan-ı Safa, Pratik Sanatlar, Ahilik, Zanaat

Kaynakça

• FARABİ. Kitabu Ârâi Ehli’l- Medineti’l-Fadıla, ed. Albir Nasri Nadir, 5. Print, Beyrut: 1985
• ----- Fusulu’l-medeni, ed. Fevzi M Neccar, Beyrut: Daru’l-meşrik, 1971.
• -----. Fusûlu’l-Medenî (Siyaset Felsefesine Dair Görüşleri): Tran. Hanifi Özcan, İzmir: 1997.
• ----- es-Siyasetu’l-Medeniyye, Tran. M. Aydın-A. Şener- R. Ayas, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980.
• ----- Tahsilu’s-Saada, ed. Ca’fer Al-i Yasin, El-A’malu’l-Felsefiyye, Beyrut: 1992
• ----- Kitabu’-Tenbih Ala Sebili’s-Seade, ed. Ca’fer Al-i Yasin, El-A’malu’l-Felsefiyye, Beyrut: 1992 KARAKUŞ, Mehmet. İhvân-ı Safa’da Estetik ve Sanat, İstanbul: Litera yayıncılık, 2018
• KOÇ, Turan. “Sanat” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/90-931/540. İstanbul: TDV yayınları, 2009.
• İHVAN-I SAFA. Resâilu İhvani’s-Safâ, ed: Arif Tamir, Beyrut 1995.
• KAZICI, Ziya. “Ahilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/540. İstanbul: TDV yayınları, 1988.
• TAŞKENT, Ayşe, “Farabi’nin Felsefesinde Sınaat ve Mihne (Tekhne) Kavramları”, Medine’den Medeniyete Farabi, ed. Yaşar Aydınlı-Mehmet Fatih Birgül, Bursa: Bursa Akademi 2020.