Yönetimde Hümanistik Bir Kimlik İnşasına Katkı: Yönetime Mevlânâ Eli Değerse

Yıl 2023, Sayı: 50, 157 - 200, 01.11.2023

Yunus Emre Taşgit , Zülkif Dağlı , Sinan Kızıltoprak , İrem Horuz

https://doi.org/10.28949/bilimname.1241983

Öz

Tarihsel süreç içerisinde cevap aranan en kadim sorulardan birisi olan Nasıl bir yönetim istiyoruz? sorusu farklı şekillerde cevaplandırılmakla birlikte günümüzde çok boyutlu ve çok taraflı bir görünüm kazanmıştır. Mevcut dünya düzeninin bilinçli veya bilinçsiz olarak ürettiği popüler insan modeli Homo economicus’un artık yönetme ve yönetilme problemi daha aşikâr bir şekilde ortaya çıkmıştır. Problemin çözümü için formüle edilen en önemli bakış açılarından birisi hümanistik (insani) yönetimdir. Bu araştırmanın amacı, Mevlâna Celâleddin-i Rumi’nin Mesnevi eserinde yer alan hikâyelerindeki analojileri dikkate alarak “yönetme” olgusu ile ilgili muhteva (içerik) itibariyle zenginleştirici/farklı bakış açısı sunabilecek hümanistik betimsel bir çerçeve çizmeye çalışmaktır. Mesnevide yer alan bütün hikâyelerin örneklem kabul edildiği araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yaklaşımı kullanılmış, bulgular içerik analizi ve betimsel analiz prensiplerine uygun şekilde elde edilmiş ve değerlendirilmiştir. İncelemeler sonucunda 51 hikâyenin doğrudan veya dolaylı olarak yönetme ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Çoğunlukla bir hikâyede birden fazla değer yargısına vurgu yapıldığı için her bir hikâyeyi en iyi temsil edebilecek, en dikkat çekici mesajlar kod olarak kullanılmıştır. Ayrıca aynı değere vurgu yapılan hikâyelerden daha kapsamlı ve açıklayıcı olanı tercih edilmiştir. Sonuçta hümanistik yönetim bağlamında belirlenen toplamda 32 kod ifade 7 tema altında toplanmıştır. Bu temalar: Değerlendirme Perspektifi, Eylem Psikolojisi, Yönetme Felsefesi, İlişki Yönelimi, Yönetsel Teşvik Araçları, Kazanımsal Davranışlar ve Yönetsel Vasıflar.

Anahtar Kelimeler

Yönetim, Mevlana, Mesnevi, Yönetici, Hümanist Yönetim

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmadı.

Contribution To The Construction Of A Humanistic Identity In Management: If Rumi Touches The Management

Öz

What kind of management do we want, which is one of the most ancient questions sought to be answered in the historical process? Although the question has been answered in different ways, it has gained a multidimensional and multilateral appearance today. The problem of managing and being governed by the popular human model Homo economicus, produced consciously or unconsciously by the current world order, has now emerged more clearly. One of the most important perspectives formulated for the solution of the problem is humanistic management. The aim of this research is to try to draw a humanistic descriptive framework that can offer an enriching/different point of view regarding the concept of "management" by taking into account the analogies in the stories of Mevlâna Celaleddin-i Rumi's Mesnevi. In the study, in which all the stories in the mesnevi were accepted as samples, the document analysis approach, one of the qualitative research methods, was used, and the findings were obtained and evaluated in accordance with the principles of content analysis and descriptive analysis. As a result of the examinations, it was determined that 51 stories were directly or indirectly related to directing. Since more than one value judgment is emphasized in a story, the most remarkable messages that can best represent each story are used as codes. In addition, among the stories emphasizing the same value, the more comprehensive and explanatory story was preferred. As a result, a total of 32 code expressions determined in the context of humanistic management were gathered under 7 themes. These themes are: Evaluation Perspective, Action Psychology, Management Philosophy, Relationship Orientation, Managerial Incentive Tools, Acquisitive Behaviors and Managerial Qualifications.

Anahtar Kelimeler

Management, Mevlana, Mesnevi, Manager, Humanist Management

Kaynakça

• AKAL, Z. (1992). İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi, Çok Yönlü Performans Göstergeler. Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları: 473, Ankara.
• AKILLIOĞLU, T. (1994). Adalet Kavramı ve İnsan Hakları, Adalet Kavramı. (Edt: Adnan Güriz), Ankara.
• AKKUŞ, B. ve ALEVOK, İ. N. (2018). Sistem Yaklaşımı, Kavramları ve Yönetim. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 7, 223-237.
• ALAGÖZ, M. (2005). İdeolojik Aklın Serüveni. Babil Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul.
• ALPER, Ö. M. (2001). "İtaat." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23, 444-445.
• ALVESSON, M. ve WİLLMOTT, H. (2012). Making Sense Of Management. A Critical Introduction. Second Edition. SAGE Publish.
• ARANDIA, O. ve PORTALES, L. (2015). Underpinnings of humanistic management: A philosophical approach. AD-minister (online), 26, 123-147.
• ARSLAN, M. (1987). Kutadgu Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı. İ.Ü.E.F. Yayınları, İstanbul.
• ASHFORTH, B. E. ve MAEL F. (1989). “Social Identity Theory and The Organization”. Academy of Management Review, 14, 1, 20-39.
• AŞKUN, D. ve ÇETİN, F. (2017). Benmerkezcilik Ölçeğinin Geçerlilik ve Günenilirlik Çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18, 5, 485-494.
• BALTACI, A. (2017). Nitel Veri Analizinde Miles-Huberman Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 1, 1-15.
• BAŞOĞLU, T. (2012). "Vazife." TDV İslam Ansiklopedisi, 42, 579-581.
• BAYCAR, A. (2019). Dini Ve Sosyolojik Boyutlarıyla Dayanışma- Yardımlaşma Olgusu. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 39.
• BİLGİN, N. ve KUZEY, C. (2013). Tarımsal Kooperatif Yöneticilerin Karizmatik Liderlik Davranışları İle Ortakların İşbirliği Ve Performans-Tatminleri. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 48, 1, 49-72.
• BUCAKTEPE, A. (2015). Disiplin Makamlarının Disiplin Cezası Verme Yetkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19, 2, 199-224.
• BUNSUZ, H. ve DEMİRTAŞ, S. (2021). Aile Hayatı Bağlamında Türk Kültüründe Ölçülü Sözler. Turkish Studies - Language and Literature, 16, 2, 1031-1046.
• COFFEY, R. E., COOK, C. W. ve HUNSAKER, P. L. (1994). Management and Organizational Behavior. Boston: Irwin.
• ÇAĞRICI, M. (1991). "Azim." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4, 328-329.
• ÇAĞRICI, M. (1994). "Edep." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 10, 412-414.
• DEVELİOĞLU, F. (1970). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara.
• DUTTON, J., DUKERİCH, J. ve HARQUAİL, C.V. (1994). Organizational images and membership commitment. Administrative Science Quarterly, 34, 239-263.
• DÜNDAR, S., ÖZUTKU, H. ve TAŞPINAR, F. (2007). İçsel Ve Dışsal Motivasyon Araçlarının İş görenlerin Motivasyonu Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir İnceleme. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 105-119.
• FERRIS, W. P. (2013). Humanistic Management. In: Eric H. Kessler (Ed.). Encyclopedia of Management Theory, SAGE Publications, Inc., 354-358.
• GARY D., PHİLLİP C. ve JOAN A. (1998). Stratejik Performans Güçlendirme Modeli. Empowerment İn Organizations, 6, 2, 57-65.
• GÖRGÜN, T. (2011). "Tecdit." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 40, 234-238.
• GRANT, A. M., CAVANAGH, M. J., KLEİTMAN, S., SPENCE, G., LAKOTA, M. ve YU, N. (2012). Development and validation of the solution-focused inventory. The Journal of Positive Psychology, 7, 4, 334-348.
• GUBA, E. G. ve LİNCOLN, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. In N. K. Denzin ve Y. S. Lincoln (Ed.). Handbook of Qualitative Research, Thousands Oaks, CA: SAGE Publications, Inc., 105–117.
• GÜRGEN, H. (1997). Örgütlerde İletişim Kalitesi. İstanbul: Der Yayınları.
• HESS, U. (2011). Benmerkezcilik, Çev. Mustafa Tüzel, Ankara, Genesis Kitap.
• KARA, M. (1997). "Havf." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 16, 528-531.
• KARLSSON, P. J. (2016). Fly Like a Dragonfly & Shine Like a Diamond: A Holistic Approach to Doing Your Best. Xlibris Corporation.
• KİRMAN, M. A. (2004) “Dayanışma.” Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Rağbet Yayınları, 56-57.
• KOÇEL, T. (2013). İşletme Yöneticiliği (14. Baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
• KUTLUER, İ. (1993). “Cevher.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 7, 450-455.
• MELE, D. (2003). The Challenge of Humanistic Management. Journal of Business Ethics, 44, 77–88.
• MELE, D. (2016). Understanding Humanistic Management. Humanistic Management Journal, 1, 33–55.
• MILES, M, B. ve HUBERMAN, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nded). Thousand Oaks, CA: Sage.
• MILLER, V. D., ALLEN, M. ve CASEY, M. K. (2000). Reconsidering the Organizational Identification Questionnaire. Management Communication Quarterly, 13, 4, 626-658.
• MOTTAZ, J. C. (1985). The Relative Importance of Intrinsic and Extrinsic Rewards as Determinants of Wok Satisfaction, The Sociological Quarterly, 26, 3, 365-385.
• NURSİ, B. S. (2017). Mesnevî-i Nuriye. (Çev: Abdülmecid Nursi). İstanbul: Envar Neşriyat.
• ÖZEK, S. ve TEMİZYÜREK, D. (2020). Avrupamerkezci Yönetim Bilimi Paradigmasını Araştırmak: Gazâlî ve Defterdar Sarı Mehmet Paşa Nasihatnameleri Üzerine Bir Analiz. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 1, 297-314.
• PIRSON, M. (2020). A Humanistic Narrative for Responsible Management Learning: An Ontological Perspective. Journal of Business Ethics, 162, 775–793.
• ROBBINS, S. P. (1993). Organizational Behavior (6ed.). Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
• ROGERS, C. R. (1961). The place of the person in the new world of the behavioral sciences. Personnel & Guidance Journal, 39, 442–451.
• ROUSSEAU, D. M., SITKIN, S. B., BURT, R. S., ve CAMERER, C. (1998). Not So Different After All: A Cross-Discipline View Of Trust. Academy Of Management Review, 23, 3, 393-404.
• STRAUSS, A. ve CORBIN, J. M. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Sage Publications, Inc.
• TAŞ, A., HIZIROĞLU, M., ERSOY, A.Y. ve ÖZER, K.O. (2017). Kutadgu Bilig’de Stratejik Düşünmenin İzini Sürmek. Bilig, 80, 147–178.
• TELMAN, N. ve ÜNSAL, P. (2005). İnsan İlişkilerinde İletişim. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• TOKSARI, A. (1995). “Emanet.”, DİA, 11, 81-83.
• TOP, A. (2002). Verimlilik Ve Üretkenlik Üzerine Düşünceler. Öneri, 5, 17, 31-34.
• TÛSÎ, N. (2005), Ahlâk-ı Nâsırî. (Çev: Vahap Taştan Ve Habil Nazlıgül), Fecr Yayınları, Ankara.
• TÜRCAN, T. (2010). "Şûrâ." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39, 230-235.
• UĞUR, S. S. ve UĞUR, U. (2014). Yöneticilik Ve Liderlik Ayrımında Küresel Farklılıkların Rolü, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi,6, 1, 1309 -8039.
• ULUDAĞ, S. (2007). "Recâ." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34, 502.
• ULUDAĞ, S. (2012). "Tevekkül." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41, 3-4.
• ULUDAĞ, S. (2022). "Kemal." Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25, 222.
• VOGT, J. ve MURREL, K. (1990). Empowerment in Organizations. Amsterdam: Pfeffer and Co.
• WRİGHT, S. M., LEVINE, R. B., BEASLEY, B., HAIDET, P., GRESS, T. W., CACCAMESE, S., BRADY, D., MARWAHA, A., ve KERN, D. E. (2006). Personal growth and its correlates during residency training. Medical Education, 40, 8, 737-745.
• YANCEY, A. K. (1998). Self-image building in adolescents in foster care: The use of group process interactions with role models. Adolescence, 33, 253-267.
• YAVUZ, Y.Ş. (1991). “Araz.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3, 337-342.
• YAZICI, G. (2009). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde Ehliyet Ve Liyakat Kavramları. Electronic Turkish Studies, 4, 7, 928-938.
• YENİTERZİ, E. (2007). “Mesnevî’de Söze ve Konuşmaya Dair Konular”. Mevlâna Araştırmaları Dergisi, 1, 1, 45-69.
• YETGİN, Z. (2019). Kur’ân-ı Kerîm’de Teslimiyet. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• YILDIRIM, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• YILDIZ, A. (2016). Hz. Eyyûb’ün (a.s.) Hastalıklar Karşısındaki Sabrı ve Manevî Hastalıklarımız. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 36, 128-142.