YAPAY ZEKÂ’NIN AB HUKUK DÜZENİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ: AB YAPAY ZEKÂ TÜZÜĞÜ

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 187 - 221, 30.06.2025

Ekrem Benzer

https://doi.org/10.55009/bilisimhukukudergisi.1585137

Öz

Teknolojik gelişmeler hukuki düzenlemelerin kabul edilmesini zorunlu kılmaktadır. Avrupa Birliği (AB) 27 devletten oluşan ulus üstü bir kurumdur. Böyle bir kurumun sosyal, ekonomik, politik ve hukuk gibi birçok alanda doğrudan veya dolaylı etki doğuran yapay zekâ alanında normlar getirmesi mecburidir. Nitekim detaylı olarak ele alındığı şekilde AB’de birçok hukuki adım atılmıştır.
Tüzük, risk temelli bir yaklaşımı kabul etmiştir. Bunun kaçınılmaz sonucu olarak her risk grubu için ayrı düzenlemeler Tüzükte yer almaktadır. Kabul edilemez yapay zekâ sistemleri, yüksek riskli sistemler ve düşük riskli sistemler, Tüzükte yer alan risk gruplarıdır. Özellikle yüksek risk grubuna giren sistemler ayrıntılı işlenmiştir. İzin, sertifikasyon, kontrol ve ceza kuralları Tüzükte geçen diğer konulardır.
Yapay zekâ sistemlerine yönelik sınırlamaların artması bu alandaki yatırımları azaltabileceği gibi gelişmeleri de olumsuz etkileyebilecektir. Nitekim küresel nitelikteki şirketlerin bazıları geliştirdikleri yapay zekâ uygulamalarını AB pazarına sunma konusunda tereddütler yaşamaktadır. Yapay zekanın nispeten yeni bir alan olması dolayısıyla uygulamada ancak kısmi bir gözlem yapılabilmiştir. Yapay zekanın kapsamının ve uygulamasının nereye varacağına yönelik bir öngörüde bulunmak çok da olanaklı değildir. Dolayısıyla Tüzüğün zaman içerisinde değişime tabii tutulacağı düşünülmektedir.
Tüzük, hukuki açıdan yapay zekânın detaylı ele alındığı ilk belge niteliğindedir. Tüm eksikliklerinin yanında Tüzüğün AB ülkelerini, bu ülkelere ihracat yapanları hatta dünyadaki etkisi düşünüldüğünde evrensel düzenlemeler için bir örnek olabileceği açıktır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği , yapay zeka , tüzük , risk yaklaşımı

Kaynakça

• AB Konseyi, erişim tarihi: Aralık 2024, https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14278-2021-INIT/en/pdf.
• AB Dijital Geleceği, erişim tarihi: Aralık 2, 2024, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/commission-appoints-expert-group-ai-and-launches-european-ai-alliance.
• AB Komisyonu Görüşü, erişim tarihi: Aralık 2, 2024, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_6473.
• AB Yapay Zekâ Tüzüğü, erişim tarihi: Aralık 2, 2024, https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2024/1689/oj.
• Dijital Strateji, erişim tarihi: Aralık 2, 2024, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/eu-member-states-sign-cooperate-artificial-intelligence.
• Etik İlkeler, erişim tarihi: Aralık 2, 2024, https://ec.europa.eu/futurium/en/ethics-guidelines-trustworthy-ai/stakeholder-consultation-guidelines-first-draft.html.
• Avrupa Veri Koruma Görevlisi, erişim tarihi: Şubat 27, 2025, https://commission.europa.eu/about/departments-and-executive-agencies/data-protection-officer_en. Avrupa Parlamentosu, erişim tarihi: Kasım 31, 2024, https://www.europarl.europa.eu/doceo/ document/TA-9-2023-0236_EN.html.
• Atak, Songül “Biyometrik ve Genetik Verilerin Korunması Konusunda Avrupa Konseyi’nin Genel Yaklaşımı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt No. 60 (2024): 343-374.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru. “Avrupa Komisyonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklifi’ ne Genel Bir Bakış”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, yıl 13, Sayı 51 (2022): 19-46. Brandao, Ana Paula. “Chapter Seven-The European Union Narrative on artificial İntelligence: The Path to International Leadership”, Woodhead Publishing Reviews: Mechanical Engineering Seies, (2024): 145-191.
• Finocchiaro, The Regulation of Artificial Intelligence, s.1965; Almada, Marco, Radu, Anca. “The Brussels side-Efect: How the AI Act Can Reduce the Global Reach of EU Policy”, German Law Journal, (2024): 646-663.
• Karadeniz, Salih, “Avrupa Birliği Yapay Zeka Kanunu’nun Risk Grupları ve İlgililerin Yükümlülükleri Bağlamında İncelenmesi”, HBV Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29/1, (2025): 307-365.
• Kazım, Emre, Kerrigan, Charles, Koshiyama, Adriano. “EU Proposed AI Legal Framework”, (2021), 1-9. Kolarevıc, Emina. “The Influence of Artificial Intelligence on the Right to Freedom of Expression”, Law- Theory and Practice, Sayı: 39-1, (2022): 111-126.
• Latif, Ehsan vd. "Artificial General Intelligence (AGI) for Education." arXiv preprint arXiv:2304.12479 1 (2023): 1-34; https://arxiv.org/abs/2304.12479.
• Lilian, Edwards."The EU AI Act: A Summary of its Significance and Scope",Artificial Intelligence (the EU AI Act), Ada Lovenlace Instıitute, (2022): 1-26.
• Martınez Rex. “Artificial Intelligence: Distinguishing Between Types & Definitions”, Nev. L.J. 19, (2019): 1015-1045.
• Özdemir, Gloria Shkurti. “AB Yapay Zekâ Yasası’nı Anlamak: Değişen Küresel Mevzuat Ortamında Sınamaları Keşfetmek”, SETA Perspektif, Sayı: 384, Ankara, (2023): 1-6.
• Sadykova, Guzel. Örgütsel Güven Oluşturmada Manipülasyon Tekniklerinin Etkisi: Türkiye- Tataristan Karşılaştırması. Sakarya Üniversitesi SBE, Sakarya 2014.
• Siegman, Charlotte, Anderljung, Markus. The Brussels Effect and Artifical Intelligence: How EU Regulation Will İmpact the Global AI Market, Centre for the Governance of AI, 2022.
• Turing, Alan Mathison. “I.—Computıng Machınery And Intellıgence, Mind”, Volume Lıx, Issue 236, (1950): 433–460.
• Yenice Ceylan, Özge. “Yapay Zekanın Hukuki Statüsünün Değerlendirilmesi”, AndHD, Cilt No: 10, (2024): 35-52.