The wild plants consumed as a food in Mihalıççık district Eskişehir/Turkey and consumption forms of these plants

Year 2010, Volume: 3 Issue: 3, 158 - 175, 15.12.2010

Ersin Yücel Feryal Güney İlkin Yücel Şengün

Abstract

In this study, the wild plants which are not cultivated but consumed as food in Mihalıççık district, were investigated, and their consumptions were determined. According to the results of the questionnaire applied to randomly selected families, it is obtained that 66 % of the people living in this region have been consuming wild plants as a food. It is found that this plants, which include 25 plant taxons belonging to 18 families, are consumed directly without being processed or used especially in meals, salads and pastries as an ingredient, and also consumed as a drink after boiling in water. In this study, the plants are identified as follows: Amaranthus retroflexus Kızılbacak , Anthemis sp. Papatya , Arum elongatum subsp. detruncatum Yabani Mancar, Yılan Yastığı , Capsella bursa pastoris Kuş Ekmeği , Chenopodium album subsp. album var. album Sirken , Cichorium intybus Karakavuk , Cirsium sp. Kavgan Dikeni , Crocus chrysanthus Çiğdem , Cynodon dactylon var. villosus Ayrık , Lamium amplexicaule Ballıbaba , Malva neglecta Ebegümeci , Mentha longifolia subsp. typhoides var. typhoides Yabani Nane , Onosma isauricum Balotu , Papaver rhoeas Gelincik , Plantago major subsp. intermedia Kırkdamar , Plantago lanceolata Kırkdamar , Polygonum cognatum Kuzukulağı-Madımak , Rumex crispus Efelek, Labada , Rumex tuberosus subsp. tuberosus Efelek , Silene conica Toklubaşı , Sinapis arvensis Hardal , Thymus praecox subsp.skorpilii var. skorpilii Kekik , Tragopogan latifolius var. angustifolius Yemlik , Trifolium pratense var. pratense Karabaş , Urtica dioica Isırgan . Medical effects of these plants were also reported in the sudy

Keywords

Edible plants, Wild plants, Nutrition, Food, Eskişehir Mihalıcçık

Mihalıççık ilçesinde Eskişehir/Türkiye gıda olarak tüketilen yabani bitkiler ve bu bitkilerin tüketim şekilleri

Abstract

Bu çalışmada Eskişehir’in Mihalıççık ilçesinde kültürü yapılmayan ancak gıda olarak tüketilen yabani bitkiler incelenmiş, ve bu bitkilerin tüketim durumları belirlenmiştir. Tesadüfi olarak seçilen aileler üzerinde uygulanan anketlere göre, bölge halkının % 66’sının yabani bitkileri gıda olarak tükettikleri saptanmıştır. Bölgede tüketilen 18 familyaya ait 25 bitki taksonunun, herhangi bir işlem uygulanmadan doğrudan tüketilmelerinin yanı sıra başta yemeklerde olmak üzere, salata ve börek iç malzemesi olarak kullanıldığı ve ayrıca kaynatıp suyu içilerek de tüketildiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada tanımlanan bitkiler sırası ile Amaranthus retroflexus Kızılbacak , Anthemis sp. Papatya , Arum elongatum subsp. detruncatum Yabani Mancar, Yılan Yastığı , Capsella bursa pastoris Kuş Ekmeği , Chenopodium album subsp. album var. album Sirken , Cichorium intybus Karakavuk , Cirsium sp. Kavgan Dikeni , Crocus chrysanthus Çiğdem , Cynodon dactylon var. villosus Ayrık , Lamium amplexicaule Ballıbaba , Malva neglecta Ebegümeci , Mentha longifolia subsp. typhoides var. typhoides Yabani Nane , Onosma isauricum Balotu , Papaver rhoeas Gelincik , Plantago major subsp. intermedia Kırkdamar , Plantago lanceolata Kırkdamar , Polygonum cognatum Kuzukulağı-Madımak , Rumex crispus Efelek, Labada , Rumex tuberosus subsp. tuberosus Efelek , Silene conica Toklubaşı , Sinapis arvensis Hardal , Thymus praecox subsp. skorpilii var. skorpilii Kekik , Tragopogan latifolius var. angustifolius Yemlik , Trifolium pratense var. pratense Karabaş , Urtica dioica Isırgan ’dır. Çalışmada ayrıca bu bitkilerin tıbbi etkileri hakkında da bilgi verilmiştir

Keywords

Yenen bitkiler, Yabani bitkiler, Beslenme, Gıda, Eskişehir Mihalıcçık

References

• Abo Bakr, T.M., El-Iraqui, S.M., Huissen, M.H. 1986. Nitrate and nitrite contents of some fresh and processed Egyptian vegetables. Food Chemistry. 19. 265-275.
• Anonim. 2002. Eskişehir Tarım Master Planı. Aralık, 2002.
• Anonim. 2004a. Türk Gıda Kodeksi (TGK): Gıdaların üretimi, tüketimi ve denetlenmesine dair kanun hükmünde kararnamenin değiştirilerek kabulü hakkında kanun, kanun no 5179, 05 Haziran 2004 tarih ve 25483 sayılı Resmi Gazete, Ankara.
• Anonim. 2004b. WHO 2004. Nitrates and nitrites in drinking water. SDE/WSH/04.08/56.
• Arslan, N. 1992. Doğal ekonomik bitkilerin korunması. Tarım Köy Dergisi. 74. 17-19.
• Baytop, T.1984. Türkiye’de bitkiler ile tedavi (geçmişte ve bugün). İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No: 40, İstanbul.
• Cansaran, A, Kaya, Ö.F. 2010. Contributions of the ethnobotanical investigation carried out in Amasya dıstrıct of Turkey (Amasya-Center, Bağlarüstü, Boğaköy and Vermiş villages; Yassıçal and Ziyaret towns). Biological Diversity and Conservation (BioDiCon). Cilt 3/2. 97‐116.
• Certel, M., Sık, B., Cengiz, F., Karakas, B. 2006. Antalya yöresinde tüketilen yenebilir bazı yabani bitkilerin nitrat ve nitrit içerikleri. Türkiye 9. Gıda Kongresi, Bolu. 263.
• Davis, P.H. 1965, 1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Vol.1-10. Edinburgh University Pres, Edinburg.
• Demir, H. 2006. Erzurum’da yetişen madımak, yemlik ve kızamık bitkilerinin bazı kimyasal bileşimi. Bahçe. 1/2. 55- 60.
• Demirbağ, Z., Belduz, A.O., Sezen, K., Nakacıoğlu, R. 1997. Bazı bitki ekstraktlarının antibakteriyel etkilerinin araştırılması. Kükem Dergisi. 20 /1. 49-58.
• Dığrak, M., İlçim, A., Alma, H., Şen, S. 1999. Antimikrobiyal activites of the extracts of various plants (Valex, mimosa bark, gallnut powders, Salvia sp. and Phlomis). Turkish Journal of Biology. 23. 241-248.
• Endo, Y., Usuki, R., Kareda, T. 1985. Antioxidant effects on chlorophyll and pheophytin on the autoxidation of oils in the dark II. Journal of the American Oil Chemists Society. 62/9. 1387-1390.
• Eskişehir Tarım Master Planı, İl Tarım Kırsal Kalkınma Master Planının Hazırlanmasına Destek Projesi. 2002.
• Foo, L. Y., Porter, L.J. 1981. The structure of tannins of some edible fruits. Journal of the Science of Food and Agriculture. 32. 711-716.
• Ho, C.T., Ferraro, T., Chen, Q., Rosen, R.T. 1994. Phytochemical in teas and rosemary and their cancer preventive properties. Food Phytochemicals for Cancer Prevention. II. Tea, Spices and Herbs. (Eds) Ho, C.-T., Osawa, T., Huang, M.-T., Rosen, R.T. ACS Symposium Series 547. American Chemical Society, Washington DC. 2-9.
• Kaya, İ., İncekara, N., Nemli, Y. 2004. Ege bölgesi’nde sebze olarak tüketilen yabani kuşkonmaz, sirken, yabani hindiba, rezene, gelincik, çoban değneği ve ebegümecinin bazı kimyasal analizleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.). 14/1. 1-6.
• Kırbağ, S., Zengin, F. 2006. Elazığ yöresindeki bazı tıbbi bitkilerin antimikrobiyal aktiviteleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.). 16/2. 77-80.
• Kırbağ, S., 1999. Hypericum perforatum L.’un değişik ekstraktlarının antimikrobiyal aktivitesi. Journal of Quafqaz Univ. II/1. 102-108.
• Koç, H. 2002. Bitkilerle sağlıklı yaşam. Gaziosmanpaşa Üniversitesi. Tokat. Ümit Ofset Basımevi. Ankara.
• Larson, R. A. 1988. The antioxidants of higher plants. Pytochemistry. 27/4. 969- 978.
• Nishina, A., Kubota, K., Kameoka, H., Osawa, T. 1991. Antioxidizing component, musizin, in Rumex Japonicus Houtt. Journal of the American Oil Chemists Society. 68. 735-739.
• Okafor, P.N., Ogbonna, U.I. 2003. Nitrate and nitrite contamination of water sources and fruit juices marketed in South- Eastern Nigeria. Journal of Food Composition and Analysis. 16. 213-218.
• Önde, S., Vurdu, H. 1988. Bitki çeşitliliği ve unutulan gen kaynakları. Tabiat ve İnsan. Ankara. 22/2. 27-31.
• Özer, Z., Tursun, N., Önen, H. 2004. Yabancı otlarla sağlıklı yaşam. Renk Yayın Tanıtım Matbaacılık. Ankara.
• Sarkar, S. 2007. Functional foods as self-care and complementary medicine. Nutrition and Food Science. 37/3. 160-167.
• Seyidahmedov, A., Atamov, V. 2008 The beneficial plants of mountainous regions in Azerbaijan. Biological Diversity and Conservation (BioDiCon). Cilt 1/1. 13-27.
• Sistrunk, W.A. 1980. Kale greens quality, vitamin retention and nitrate content as affected by preparation, processing, and storage. Journal of Food Science. 45. 679-681.
• Şimşek, I., Aytekin, F., Yeşilada, E., Yıldırımlı, Ş. 2002. Anadolu’da halk arasında bitkilerin kullanılış amaçları üzerinde etnobotanik bir çalışma. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı. (Eds.) Başer, K.H.C., Kırımer, N. Eskişehir.
• Sür, D., Gürkan, E, Köksal, P. 1998. Chrysanthemum coronarium L. ve Inula viscosa (L.) bitkilerinin
• antibakteriyel ve antifungal etkileri. Proceeding of XII th International Symposium on Plant Orgininated Crude Drugs, Ankara. 233-237.
• Tosun, İ., Karadeniz, B., Yüksel, S. 2003. Samsun yöresinde tüketilen yenebilir bazı yabani bitkilerin nitrat içerikleri. Çevkor. 12/47. 32-34.
• Yapıcı, Ü., Hoşgören, H., Saya, Ö. 2009. Kurtalan (Siirt) ilçesinin etnobotanik özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 12. 191-196.
• Yıldırımlı, Ş. 2004. Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği. Kebikeç. 17. 175-193.
• Yücel, E. 2008. Tıbbi Bitkiler 1. Cetemenler Dijital, Eskişehir.
• Yücel, E., Tülükoğlu, A. 2000. Gediz (Kütahya) çevresinde halk ilacı olarak kullanılan bitkiler. Ekoloji (Çevre Dergisi). 9/36. 12-14.
• Yücel, E., Unay, N. 2008. Çifteler ilçesinde gıda olarak tüketilen yabani bitkilerin tüketim biçimleri ve besin öğesi değerleri. Cetemenler Dijital, Eskişehir.
• Zhong, W., Hu, C., Wang, M. 2002. Nitrate and nitrite in vegetables from north China: content and intake. Food Additives and Contaminants. 19/12. 1125-1129.