Modern Mekânda Kutsal Deneyimi Kernek’te Yeniden Üretilen Kutsal, Mit ve Ritüel

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 2, 7 - 36, 18.06.2014

Mustafa Arslan

Öz

Bu makalede, Malatya kent merkezindeki Kernek meydanının “Kutsal bir
zaman” diliminde (Hıdrellezde) “kutsal bir mekâna” nasıl dönüştüğü, hangi
süreçlerden geçtiği konusu ele alınmıştır. Mekân geleneksel, modern ve postmodern
olarak adlandırdığımız üç köklü süreçten geçerek kutsalın kolektif tezahürüne
ev sahipliği yapmakta, aynı zamanda bu üçlü dönüşüm süreci, Kentin
büyük sosyo-kültürel ve kimliksel dönüşümünün de bir göstergesi olmaktadır.
Her türlü metinsel ve normatif dini değerlendirmelere karşın halk bir şekilde
tarih öncesi bir dönemde yaşanan mitik bir deneyimi güncel olarak yeniden tecrübe
etmekte ve bu durum popüler dini kültüre güzel bir örneklik oluşturmaktadır.
Araştırmada, Kernek meydanında gerçekleştirilen ritlerin gücünü mitten
aldığı, bazı mitik anlatılara dayandığı görülmüştür. Hıdrellez başta olmak üzere
ilgili mitler bu mekânda yeniden yaşanmakta, aktüel hale gelmekte, “mekânın
koşullarına göre” yeniden şekil almaktadır. “Kutsal, mit ve ritüel” Kernek mekanı
bağlamında iç içe ve karşılıklı etkileşim halinde yeniden şekillenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kernek, Kutsal mekan ve zaman, Kutsalın yeniden üretimi, Mit, Ritüel, Popüler din, Hıdrellez

Kaynakça

• Arslan, M. 2004. Türk Popüler Dindarlığı, İstanbul: Dem Yayınları.
• Arslan, M. 2009 “Post/Modern Dünyada Sekülarizm: Dinin Sonundan Kutsalın
• Dönüşümüne” Eski Yeni Dergisi, S. 13, s. 99-107.
• Arslan, M. 2010 “Seküler Toplumlarda Kutsal Arayışları: Geç Modern Dönemde
• Büyü-Din İlişkisinin Sosyolojik Analizi”, İnönü üniversitesi İlahiyat Fakültesi
• Dergisi, 2010 1 (1): 195-210.
• Arslan, M. 2013. Sosyo-Dini Farklılaşma ve İslam: Sosyolojik ve Antropolojik
• Perspektifler, Ankara: Eski Yeni Yayınları.
• Chidester and Linenthal (eds). 1995. American Sacred Space. Bloomington &
• Indianapolis: Indiana University Press
• Cox, J. L. 2004. Kutsalı İfade Etmek Din Fenomenolojisine Giriş, Çev. F. Aydın,
• İstanbul: İz Yayıncılık
• Durkheim, Emile, 2005. Dini Hayatın İlkel Biçimleri, Çev. F. Aydın, İstanbul:
• Ataç Yayınları
• Eliade, M. 1991. Kutsal ve Dindışı, Çev. M. Ali Kılıçbay, Ankara: Gece Yayınları
• Eliade, M. 1994. Ebedi Dönüş Mitosu, İstanbul: İmge Yayınları.
• Evans, M.T. 2003. “The Sacred: Differentiating, Clarifying and Extending Concept”,
• Review of Religious Researches, 45, 1, 32-47.
• Günay, Umay, 1990. “Ritüeller ve Hıdrellez”, Millî Kültür, Sayı:72, s. 10-12.
• Kalafat, Yaşar, 2008. “Diyarbakır ve Çevresi Örnekleri İle Halk İnançlarında
• Tavaf/Dönme” Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır, Ed. Bahaeddin Yediyıldız
• & Kerstin Tomenendal, T.C. Diyarbakır Valiliği, Ankara, s. 453–463.
• Lefebvre Henri 1991. The Production of Space, London: Blackwell.
• Lefebvre, Henri (2004) Rhythmanalysis: Space, Time and Everyday Life, Trans.
• & Ed. by S. Elden and G. Moore, London: Continuum.
• Levi-Strauss, Claude, 2000. Yaban Düşünce, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Menard, G. 2011. “Dünden Yarına Kutsal ve Profan” Dinbilim Yazıları, Ed.
• Zeki Özcan, İstanbul: Alfa Yayınları
• Nisbet, R. 1974. The Sociology of Emile Durkheim, New York: Oxford University
• Press.
• Ocak, A. Y. 1990. İslam Türk inançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, 2.
• Basım, Ankara TKAE Yayınları
• Pettazzoni, R. 2002. Tanrıya Dair, İstanbul: İz Yayınları
• Robertson, Roland 1992. Globalization: Social Theory and Global Culture,
• London: SAGE Publications.
• Smith, J. Z. 1987. To Take Place: Toward Theory in Ritual. Chicago & London:
• University of Chicago Press,
• Tacou, C. 2000. ed. Din ve Fenomenoloji, Çev. H. Köser, İstanbul: İz Yayıncılık
• Tanyu, H. 1967. Ankara ve çevresinde Adak ve Adak Yerleri, AÜİF Yayınları, No: LXXVIII, Ankara.
• Ünsel, Ziya, 1957. Yeşil Malatya: Gezmek Tozmak Üstüne, Malatya.
• Ürkmez Ahmet 2011. İbn Abbâs Hadisi Bağlamında Hızır Kültürü ve Kimliği,
• Birey ve Toplum Dergisi, C. 1, No. 2, s. 169-191.
• Van Gennep, Arnold 1908. The Rites of Passage, English trans. 1960 by M. B.
• Vizedom and G.L.Caffee, London: Routledge & Kegan Paul.
• Wuthnow, Robert 1994. Producing the Sacred: An Essay on Public Religion,
• Urbana: University of Illinois Press.
• Zubaida, Sami 1994. İslâm, Halk ve Devlet, İstanbul: İletişim Yayınları