Poetry Reviews in Sâlim’s Tezkirah

Year 2021, Volume: 1 Issue: 1, 35 - 52, 28.06.2021

Gökhan Güler

Abstract

Tezkirah, biographical texts of poets, has been a popular genre in Classical Turkish literature. It has the origins in Eastern Turkish literary, which improved and changed in Anatolian literary following centuries. Sehi Bey composed the first ever known tezkirah in Anatolia in 1538. After that, many tezkirahs have been composed by difference till 20th century. The tezkirahs of the 16th and 18th centuries mostly focused on the biographies of poets whereas the 17th century ones are like anthological works in general. The epistemological alteration of Ottoman Empire (by facing into the Western world) led some changes in art and cultural world, too, and the tezkirahs of 19th and 20th centuries have been “Westernized” and modern as a result of this. Poets’ tezkirahs can be said to have two main significances for Turkish literature history. Firstly, some less-known poets (besides the most popular ones) are presented to today’s literary researchers. Secondly, the selection of poems to these tezkirahs gives us some ideas about the literary pleasure of the ages those were composed. We can assume that popular poetries loved by public were selected for tezkirahs additionally to the composers’ favorite poetries. However, some tezkirah composers preferred an extra content apart from biographies and poetry selections. For instance, some composers like Sehi Bey (1471-1548), Latifi (1491-1582) and Rıza (?-1671) tried to review and criticize the poetries those they selected. From this standpoint, this paper aims to detect how Sâlim (an 18th century’s man of letters) defined good/bad poetry and what are his basic criteria rendering poetry as good/bad in his work Tezkire-i Şuara (Poets’ Tezkirah). Classical Turkish poetry didn’t have a poetica in Western sense and defining “reasonable, good, beautiful, successful” poetry (in Turkish literature) will be more possible by examining Sâlim’s and other composers’ tezkirahs. 

Keywords

biography, Sâlim, poetry reviews, tezkirah, Poets’ Tezkirah

Sâlim Tezkiresi’nde Estetik Şiir Yorumları

Abstract

Tezkire türü, klasik Türk edebiyatında oldukça ilgi çekmiş ve Doğu Türkçesinde doğup esas gelişimini Anadolu topraklarında gerçekleştirmiş bir edebî üründür. Anadolu sahasında ilk kez Sehi Bey tarafından 1538 yılında yazılmıştır. Bundan sonra sayıları değişmekle beraber, Anadolu’da 20. yüzyıla kadar tezkireler yazılmaya devam etmiştir. 17. yüzyılda antolojik bir mahiyete bürünüp sadece şiir örnekleri arındırmaya başlayan bu tür, 16. ve 18. yüzyıllarda biyografiyi de ön planda tutmuştur. Osmanlı Devleti’nin yüzünü Batı’ya dönmesiyle başlayan epistemolojik değişim süreci, edebî sahaya da yansımış ve 19. ve 20. yüzyıllarda yazılmış olan tezkireler daha Avrupai ve daha modern özellikler kazanmıştır. Şuara tezkirelerin edebiyatımız için iki temel öneme sahip oldukları söylenebilir: İlk olarak, çok bilinen ve sevilen şairler dışında kalan daha az bilinen şairlerin biyografileri ve şiirleri günümüz araştırmacılarına sunulur. İkinci olarak ise, tezkirelerdeki şiir seçimi bize oluşturuldukları dönemin şiir zevklerine dair bir fikir verir. Tezkireyi terkip eden kişinin şahsi şiir zevkinin yanında, yaşadığı yıllardaki halkın şiir zevkine hitap eden şiirlerin seçilip esere alındıklarını varsayabiliriz. Buna ek olarak, bazı tezkire yazarları şair biyografilerinin yanında sadece şiir örnekleri vermekle yetinmez. Örneğin Sehi Bey (1471-1548), Latifî (1491-1582) ve Rıza (?-1671) gibi kimi yazarlar şiir örneklerinin yanında şairleri ve şiirlerini yorumlama ve eleştirme çalışmasına da girmiştir. Bu açıdan, bu çalışmanın amacı 18. yüzyılda yaşamış olan Sâlim’in Tezkire-i Şu’arâ adlı eserinde kendine göre yaptığı şiir yorumlarını, iyi şiir-kötü şiir ayrımını ve bir şiiri iyi kılan ve kılmayan ölçütlerini görebilmektir. Batılı anlamda bir poetikası olmayan klasik Türk şiirinin “makul, iyi, güzel, başarılı” örneklerinin ölçütlerini Sâlim’in ve diğer yazarların tezkirelerini daha çok inceleyerek öğrenebileceğiz.

Keywords

biyografi, Sâlim, şiir yorumları, tezkire, Tezkire-i Şu’arâ

References

• Çapan, Pervin (2009), “Tezkirelerin Işığında Şiire Has Bir Yapı Unsuru Olarak Mana Üzerine Değerlendirmeler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 39, 435-448.
• İnce, Adnan (1977), Sâlim Tezkiresi: İnceleme-Transkripsiyonlu Metin, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Kılıç, Filiz vd. (2012), Eski Türk Edebiyatının Kaynaklarından Şair Tezkireleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• URL-1: Bingül, İlyaz (2009), “Osmanlı’da Toplumsal Hayat Mekânları Bozahane”, Toplumsal Tarih/188 https://sites.google.com/site/ilyazbingulyazilari/tarih-inceleme/osmanli-datoplumsal-hayat-mekanlari-bozahane (e.t. 06.01.2018).
• URL-2: Schwartz, Adam (2017), “Freud’s Psychosexual Development and Erickson’s Psychosocial Development”, Owlcation (20 February 2017), Sâlim Tezkiresi’nde Estetik Şiir Yorumları ttps://owlcation.com/social-sciences/Erik-Erickson-PsychosocialDevelopment (e.t. 06.01.2018).