Yaprağı Yenen Minör Ürün Demetlerindeki Potansiyel Tehlike: Tarımsal Yabancı Otlar

Year 2025, Volume: 65 Issue: 2, 51 - 62, 30.06.2025

Hilmi Torun

https://doi.org/10.16955/bitkorb.1625677

Abstract

Yaprağı yenen sebzeler olan minör ürünler (maydanoz, nane, roka vb.) Türkiye'de sofraların vazgeçilmez tüketim ürünleri arasında yer almaktadır. Zengin ve besleyici içerikleri için yetiştirilen bu ürünler çiğ veya pişmiş olarak yenebilmektedir. Tarım alanlarında yabancı otlar, kontrol edilmediği takdirde minör ürünlerin gelişimini engellemekte, verimi ve ürün kalitesini düşürmektedir. Bu ürünlerle aynı zamanda yetişen yabancı otlar, hasat sırasında ürünlerle birlikte demetler halinde marketlere ulaşmakta ve marketlerden sofralara kadar gelmektedir. Yanlışlıkla demetlere karışan yabancı otların yoğun tüketimi zehirlenme gibi istenmeyen bazı sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu çalışmada, 2021-2023 yılları arasında Adana ilinde iki farklı ilçenin (Çukurova ve Seyhan) halk pazarından farklı dönemlerde periyodik olarak satın alınan minör ürün demetlerinin kontaminasyon oranları belirlenmiştir. İki yıl boyunca toplam 135 minör ürün demeti satın alınmış ve 36 farklı yabancı ot türü kaydedilmiştir. Toplam yabancı otların bulaşma oranının %50.37 olduğu ve en çok karışan türlerin Cyperus rotundus L. (%8.15), Convolvulus arvensis L. (%6.67), Portulaca oleracea L. ve Setaria viridis (L.) P. Beauv (%3.70) olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, tüketilen demetlerin bitki parçaları ile kontaminasyon düzeyini ve bu demetlerde bulunan yabancı ot türlerinin sağlık üzerindeki toksisite potansiyelini (zararlı bileşenler, toksinler) belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir.

Keywords

demet , zararlı bileşenler , sağlık , yapraklı sebzeler , bitkiler

The Potential Hazard of Consuming Bundles of Leafy Edible Minor Crops: Agricultural Weeds

Abstract

Minor crops (parsley, mint, rocket, etc.), which are leafy edible vegetables, are among the indispensable consumption products of tables in Türkiye. These products, grown for their rich and nutritious content, can be eaten raw or cooked. In agricultural areas, weeds prevent the development of minor crops and reduce yields and product quality if not controlled. Weeds grown at the same time as these products reach the markets in bundles with the products during the harvest and from the markets to the tables. Intensive consumption of weeds accidentally mixed into the bunch can cause some undesirable health problems, such as poisoning. In this study, the contamination rates of the minor crop bundles purchased periodically in different periods from the public market of two different districts (Çukurova and Seyhan) in the province of Adana between 2021-2023 were determined. A total of 135 minor crop bundles were purchased over two years and 36 different weed species were recorded. It was found that the contamination rate of the total weeds was 50.37% and the most confused species were Cyperus rotundus L. (8.15%), Convolvulus arvensis L. (6.67%), Portulaca oleracea L. and Setaria viridis (L.) P. Beauv (3.70%). The study was carried out to determine the level of contamination of the consumed bundles with plant parts and the toxicity potential (harmful components, toxins) of the weed species found in these bundles on health.

Keywords

bunch , harmful components , health , leafy vegetables , plants

References

• Al-Snafi A.E., 2020. Constituents and pharmacology of Fumaria officinalis-a review. IOSR-Journal of Pharmacy, 10 (1), 17-25.
• Anonymous, 2025. Zehirli bitki listesi. https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Risk-Degerlendirme-Hizmetleri (accessed date: 19.03.2025).
• Balabanlı C., Albayrak S., Türk M., Yüksel O., 2006. Some toxic plants growing in rangelands of Turkey and their effects on animals. Turkish Journal of Forestry, 7(2), 89-96.
• Barile F.A., 2010. Clinical toxicology: principles and mechanisms. Second Edition. CRC Press, Florida, USA, 482 p.
• Bassil K.L., Vakil C., Sanborn M., Cole D.C., Kaur J.S., Kerr K.J., 2007. Cancer health effects of pesticides. Canadian Family Physician-Medecin de Famille Canadien, 53 (10), 1704-1711.
• Borowy A., 2013. Growth and yield of ‘Hamburg’ parsley under no-tillage cultivation using white mustard as a cover crop. Acta Scientiarum Polonorum, Hortorum Cultus, 12 (6), 13-32.
• Bradlow H.L., Davis D.L., Lin G., Sepkovic D., Tiwari R., 1995. Effects of pesticides on the ratio of 16 alpha/2-hydroxyestrone: a biologic marker of breast cancer risk. Environmental Health Perspective, 103 (7), 147-150. httsp://doi.org/10.1289/ehp.95103s7147
• California Poison Control System, 2023. Plants. https://calpoison.org/topics/plant (accessed date: 03.02.2023).
• CALS, 2023. Department of Animal Science-Plants poisonous to livestock. http://poisonousplants.ansci.cornell.edu/alphalist.html (accessed date: 22.01.2023).
• Chandra Sekhar J., Sandhya S., Vinod K.R., Banji D., Sudhakar K., Chaitanya R.S.N.A.K., 2012. Plant toxins-useful and harmful effects. Hygeia, Journal for Drugs and Medicines, 4 (1), 79-90.
• Charles D.J., 2012. Parsley. In: Handbook of herbs and spices (Vol. 1). Peter K.V. (Ed.), Woodhead Publishing Limited, Cambridge, UK, 430-451 p.
• Cooper M.R., Johnson A.W., 1984. Poisonous plants in Britain and their effects on animals and man. HM Stationery Office, London, UK, 305 p.
• Davis P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Edinburgh, Great Britain.
• Demir C., Dülger C., Mete R., Arslan Ş., Dilek İ., 2006. Atropa belladonna ile zehirlenme: bir olgu sunumu. Van Tıp Dergisi, 13 (2), 61-63.
• Deniz T., Narğis C., Güven H., Tanyeri F., 2004. Datura stramonium zehirlenmesi: olgu sunumu. Deneysel ve Klinik Tıp Dergisi, 21 (1), 28-31.
• Diaz G.J., 2011. Toxic plants of veterinary and agricultural interest in Colombia. International Journal of Poisonous Plant Research, 1 (1), 1-19.
• DiTomaso J.M., 2000. Invasive weeds in rangelands: species, impacts, and management. Weed Science, 48 (2), 255-265.
• Friday O.A., 2019. Plant toxins. American Journal of Biomedical Science and Research, 4 (3), 173-175. doi:10.34297/AJBSR.2019.04.000793
• Gharde Y., Singh P.K., Dubey R.P., Gupta P.K., 2018. Assessment of yield and economic losses in agriculture due to weeds in India. Crop Protection, 107, 12-18. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2018.01.007
• Gül V., Topçu E., 2017. Salıpazarı (Samsun) ilçesinde yayılış gösteren zehirli bitkiler üzerine bir araştırma. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4 (2), 162-168.
• Gummin D.D., Mowry J.B., Beuhler M.C., Spyker D.A., Rivers L.J., Feldman R., Brown K., Pham N.P.T, Bronstein A.C., Weber J.A., 2022. 2021 Annual Report of the National Poison Data System© (NPDS) from America’s Poison Centers: 39th Annual Report. Clinical Toxicology (Philadelphia, Pa.), 60 (12), 1381-1643.
• Gümüşçü A., Gümüşçü G., 2012. Zehirli bitkiler-III. Ziraat Mühendisliği, 358 (1), 56-60.
• Gupta R., Anwer M.M., Sharma Y.K., 2012. Dill. In: Handbook of herbs and spices (Vol. 1). Peter K.V. (Ed.), Woodhead Publishing Limited, Cambridge, UK, 275-285 p.
• Hagemann K., Piek K., Stökigt J., Weiler E.W., 1992. Monoclonal antibody-based enzyme immunoassay fort the quantitative determination of the tropane alkoloid, scopalamin. Planta Medica, 58 (1), 68-72. doi: 10.1055/s-2006-961392
• Institute of Medicine and National Research Council, 2005. Dietary supplements: a framework for evaluating safety. National Academies Press, Washington (DC), USA. https://doi.org/10.17226/10882
• İyigün Ö., Özer Z., 2001. Muş ve yöresinde gıda olarak kullanılan yabancı otlar. Türkiye Herboloji Dergisi, 4 (2), 66-73.
• Karkanis A., Bilalis D., Efthimiadou A., Katsenios N., 2012. The critical period for weed competition in parsley (Petroselinum crispum (Mill.) Nyman ex A.W. Hill) in Mediterranean areas. Crop Protection, 42, 268-272. https://doi.org/10.1016/j.cropro.2012.07.003
• Karkanis A., Lykas C., Liava V., Bezou A., Petropoulos S., Tsiropoulos N., 2018. Weed interference with peppermint (Mentha x piperita L.) and spearmint (Mentha spicata L.) crops under different herbicide treatments: effects on biomass and essential oil yield. Journal of the Science of Food and Agriculture, 98 (1), 43-50. https://doi.org/10.1002/jsfa.8435
• Nalbantoğlu A., Törehan Aslan M., Samancı N., Yaman Taş D., 2017. Datura stramonium zehirlenmesi sonucu antikolinerjik sendrom: iki olgu sunumu. Zeynep Kamil Tıp Bülteni, 48 (4), 173-176.
• Nemzer B., Al-Taher F., Abshiru N., 2020. Phytochemical composition and nutritional value of different plant parts in two cultivated and wild purslane (Portulaca oleracea L.) genotypes. Food Chemistry, 320, 126621. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2020.126621
• Nkoa R., Owen M.D.K., Swanton C.J., 2015. Weed abundance, distribution, diversity, and community analyses. Weed Science, 63 (sp1), 64-90. doi:10.1614/WS-D-13-00075.1
• Odum E.P., 1971. Fundamentals of ecology. W.B. Saunders Company, Philadelphia, London, Toronto.
• Özkale M, Özkale Y., 2020. Çocuk yoğun bakım ünitesinde takip edilen zehirlenme olgularının demografik, epidemiyolojik ve klinik özellikleri. Cukurova Medical Journal, 45 (3), 1191-1201. https://doi.org/10.17826/cumj.732815
• Öztürk M., Uysal İ., Gücel S., Mert T., Akçiçek E, Çelik S., 2008. Ethnoecology of poisonous plants of Turkey and Northern Cyprus. Pakistan Journal of Botany, 40 (4), 1359-1386.
• Patel S., Nag M.K., Daharwal S.J., Singh M.R., Singh D., 2013. Plant toxins: an overview. Research Journal of Pharmacology and Pharmacodynamics, 5 (5), 283-288.
• Pimentel D., Zuniga R., Morrison D., 2005. Update on the environmental and economic costs associated with alien-invasive species in the United States. Ecological Economics, 52 (3), 273-288. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2004.10.002
• PoultryHelp, 2023. Toxic plants and their effects. https://www.poultryhelp.com/toxicplants.html#top (accessed date: 10.01.2023).
• Schultheiss P.C., Knight A.P., Traub-Dargatz J.L., Todd F.G., Stermitz F.R., 1995. Toxicity of field bindweed (Convolvulus arvensis) to mice. Veterinary and Human Toxicology, 37 (5), 452-454.
• Simões J.G., Medeiros R.M.T., Medeiros M.A., Olinda R.G., Dantas A.F.M., Riet-Correa F., 2018. Nitrate and nitrite poisoning in sheep and goats caused by ingestion of Portulaca oleracea. Brezilian Journal of Veterinary Research (Pesquisa Veterinaria Brasileira), 38 (8), 1549-1553. doi: 10.1590/1678-5150-PVB-5550
• Şimşek Yurt N., Türe E., Çubukçu M., 2019. Nivik otu zehirlenmesi: Arum maculatum - bir olgu sunumu. Ankara Medical Journal, 19 (4), 796-799. https://doi.org/10.17098/amj.652024
• Snedeker S.M., 2001. Pesticides and breast cancer risk: a review of DDT, DDE, and dieldrin. Environmental Health Perspectives, 109 (Suppl 1), 35-47. https://doi.org/10.1289/ehp.01109s135
• Sokat Y., 2019. Weed species, densities and frequencies in leaf eaten vegetable crops in Aegean region. Turkish Journal of Weed Science, 22 (2), 193-201.
• Sokat Y., 2021. Noxious weed species in Aegean Region edible leafy vegetable production areas. Bahri Dağtaş Bitkisel Üretim Dergisi, 10 (1), 91-101.
• Solak H., Karaca M., Güncan A., 2015. Researches on the germination biology of some common weed seeds in Turkey. Bulletin of University of Agricultural Sciences and Veterinary Medicine Cluj-Napoca Agriculture, 72 (2), 532-538. https://doi.org/10.15835/buasvmcn-agr:10407
• Taheri Y., Herrera-Bravo J., Huala L., Salazar L.A., Sharifi-Rad J., Akram M., Shahzad K., Melgar-Lalanne G., Baghalpour N., Tamimi K., Mahroo-Bakhtiyari J., Kregiel D., Dey A., Kumar M., Suleria H.A.R., Cruz-Martins N., Cho W.C., 2021. Cyperus spp.: a review on phytochemical composition, biological activity, and health-promoting effects. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, Article ID 4014867, 1-17. https://doi.org/10.1155/2021/4014867
• Taneja S.C., Chandra S., 2012. Mint. In: Handbook of herbs and spices (Vol. 1). Peter K.V. (Ed.), Woodhead Publishing Limited, Cambridge, UK, pp. 366-387.
• Telci I., Şahbaz N., Yılmaz G., Tugay M.E., 2004. Agronomical and chemical characterization of spearmint (Mentha spicata L.) originating in Turkey. Economic Botany, 58 (4), 721-728. https://www.jstor.org/stable/4256884
• Töngel M.Ö., Ayan İ., 2005. Samsun ili çayır ve meralarında yetişen bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. OMU Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (1), 84-93.
• Torun H., 2017. Doğu Akdeniz Bölgesi’nde minör ürünler olan yaprağı yenen sebzelerde bulunan yabancı ot türleri ile rastlanma sıklıklarının ve yoğunluklarının belirlenmesi Bitki Koruma Bülteni (Plant Protection Bulletin), 57 (3), 279-291. https://doi.org/10.16955/bitkorb.289530
• TUBIVES, 2023. Turkish plants data service. http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php (accessed date: 16.02.2023).
• TUIK, 2021. Turkish statistical institute, Crop production statistics. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (accessed date: 18.01.2023).
• Türkseven S., Örnek H., Keser M., 2021. Ispanakta zehirlenme vakalarına bağlı olarak Datura stramonium L. (Şeytan elması)’un farklı gelişme evrelerinde atropin miktarlarının belirlenmesi. Turkish Journal of Weed Science, 24 (2), 49-56.
• Üremiş İ., Uygur F.N., 1999. Çukurova bölgesindeki önemli bazı yabancı ot tohumlarının minimum, optimum ve maksimum çimlenme sıcaklıkları. Türkiye Herboloji Dergisi, 2 (2), 1-12.
• Üstüner T., 2022a. Kahramanmaraş ilinde gıda olarak tüketilen bitki türlerinin ve kullanım amaçlarının belirlenmesi . Turkish Journal of Weed Science, 25 (1), 54-68.
• Üstüner T., 2022b. Maydanoz [Petroselinum crispum (Mill.) Fuss.] yetiştiriciliğinde tarla küskütü (Cuscuta campestris Yunck.)’nün verim ve kaliteye etkisi. Turkish Journal of Weed Science, 25 (2), 122-133.
• Uygur F.N., Koch W., Walter H., 1984. Yabancı ot bilimine giriş. PLITS, 1984/2(1), Verlog J. Margraf, Stuttgart, Germany.
• Van Der Merwe D., 2009. Poisons of plant origin. In: General, applied and systems toxicology (Third Edition). Ballantyne B., Marrs T.C., Syversen T. (Eds.), John Wiley and Sons Ltd., New York, USA, 1-18 p.
• Vural H., Eşiyok D., Duman İ., 2000. Kültür sebzeleri (Sebze yetiştirme). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, İzmir, Türkiye, 440 p.
• Weichenthal S., Moase C., Chan P., 2010. A review of pesticide exposure and cancer incidence in the agricultural health study cohort. Environmental Health Perspectives, 118 (8), 1117-1125. https://doi.org/10.1289/ehp.0901731
• Yöntem A., Yıldızdaş D., Horoz Ö.Ö., Ekinci F., Mısırlıoğlu M., Bilen S., Yılmaz H.L., 2021. Çocuk Yoğun Bakım Ünitemizde İzlenen Zehirlenme Olgularının Değerlendirilmesi. Çocuk Acil ve Yoğun Bakım Dergisi, 8, 88-92.
• Yücel E., Tunay M., 2002. Nazilli (Aydın) ve yöresinde gıda olarak kullanılan yabancı otlar. Türkiye Herboloji Dergisi, 5 (2), 10-17.
• Yücel E., Yücel Ş.İ., Çoban Z., 2012. Afyonkarahisar çevresinde gıda olarak tüketilen yabani otlar ve tüketim biçimleri. Biological Diversity and Conservation, 5 (2), 95-105.
• Zheljazkov V.D., Cerven V., Cantrell C.L., Ebelhar W.M., Horgan T., 2009. Effect of nitrogen, location, and harvesting stage on peppermint productivity, oil content, and oil composition. HortScience, 44 (5), 1267-1270. https://doi.org/10.21273/HORTSCI.44.5.1267