Sorgun (Yozgat) Bazaltlarının Petrografik Sorunlarının Yapı Taşı Olabilirlik Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, , 169 - 179, 30.10.2021

Ersin Kolay , Hatice Bilen Yusuf Kagan Kadıoğlu

https://doi.org/10.46387/bjesr.949470

Öz

Bazaltlar mühendislik işlerinde çeşitli amaçlar için kullanılmaktadır. Bazaltların kullanım yerlerine göre fiziksel ve mekanik özelliklerinin belirli sınır değerleri sağlaması ve bu özelliklerin proje ömrü süresince değişmeden kalması beklenmektedir. Bu çalışmada Alimpınar formasyonuna ait bazaltların petrografik, jeokimyasal ve mühendislik özellikleri incelenmiştir. Bazaltlar başlıca plajiyoklaz, piroksen, amfibol ve olivin içermektedir. Kayacın içyapısında bol miktarda mikro kırık-çatlak bulunmakta, iddingsitleşme, serpantinitleşme ve uralitleşme türünden alterasyonlar izlenmektedir. Bazaltların kuru yoğunluk, su emme, porozite, don kaybı, Los Angeles aşınma kaybı ve tek eksenli sıkışma dayanımı değerleri büyük oranda istenilen limit değerlerin içindedir. Ancak bazaltların kırık-çatlak ve bozunma içermesi yapı taşı olabilirliğini şüpheli duruma düşürmektedir. İncelenen bazaltlar Yozgat civarında ballast malzemesi olarak kullanılmış ve bir müddet sonra da balstlarda renk değişimleri ve parçalanmaların oluştuğu gözlenmiştir. Bu tip kayaçların duraylılıklarını ortaya koymak için, çok çevrimli ıslanma-kuruma, donma-çözülme ve suda dağılmaya karşı duraylılık deneyleri gibi yıpranma deneyleri uygunlanmalıdır. Ayrıca ayrıntılı petrografik ve jeokimyasal incelemeleri de yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Bazalt, Petrografi, Yapı taşı, Yozgat

Kaynakça

• [1] R. Merriam, H.H. Rieke, and Y.C. Kim, “Tensile strength related to mineralogy and texture of some granitic rocks”, Engg. Geol., v.4, pp.155–160, 1970.
• [2] T.F. Onodera, and K.H.M. Ashoka, “Relation between texture and mechanical properties of crystalline rocks”, Bull. Int. Assoc. Engg. Geol.,v.22, pp.173–177, 1980.
• [3] U. Åkesson, J.E. Lindqvist, M. Göransson, and J. Stigh, “Relationship between texture and mechanical properties of granites, central Sweden, by use of imageanalysing technique”, Bulletin of Engineering Geology and the Environement, 60: 277-284, 2001.
• [4] D.F. Howarth, and J.C. Rowlands, “Development of an index to quantify rock texture for qualitative assessment to intact rock specimens”, Geotech. Test. Jour., v.9 (4), pp.169–179, 1986.
• [5] A. Tugrul, and I.H. Zarif, “Correlation of Mineralogical and Textural Characteristics with Engineering Properties of Selected Granitic Rocks from Turkey”. Eng. Geol., v.51, pp.303-317, 1999.
• [6] H. Çetin, M. Laman, and A. Ertunç, “Settlement and slaking problems in the world’s fourth largest rock-fill dam, the Ataturk Dam in Turkey”, Eng. Geol. 56(3–4):225–242, 2000.
• [7] Ö. Acır, “Quality and durability assessment of basalts used as armourstones at the Eastern Black Sea ports”. PhD Thesis (in Turkish), Ankara University, Ankara, 2007.
• [8] M. Korkanc, and A.Tugrul, “Evaluation of selected basalts from Nigde, Turkey, as source of concrete aggregate”, Engg. Geol.,v.75, pp.291–307, 2004.
• [9] A. Shakoor, T.R. West, and C.F. Scholler, “Physical characteristics of some Indiana argillaceous carbonates regarding their freeze-thaw resistance in concrete”, Bulletin Association Engineering Geologists, Vol. 19, No. 4, pp. 371–384, 1982.
• [10] R.E. Goodman, “Introduction to Rock Mechanics”, 2nd edn, London: John Wiley & Sons, 1989.
• [11] P.G. Fookes, “An introduction to the influence of natural aggregates on the performance and durability of concrete”, Quarterly Journal of Engineering Geology, 123, 207– 229, 1980.
• [12] M.R. Smith, and L. Collis, “Aggregates- sand, gravel and crushed rock aggregates for construction purposes”,3rd ed., The Geological Society, London, 199-224, 2001.
• [13] R.B. Johnson, and J.V. DeGraff, “Principles of engineering geology”, Wiley, p. 497, 1988.
• [14] E. Kolay, and T. Başer, “The Effect of the Textural Characteristics on the Engineering Properties of the Basalts from Yozgat Region, Turkey”, Journal Geological Society of India, Vol.90, pp.102-110, 2017.
• [15] Y.K. Kadıoğlu, Y. Dilek, and K.A. Foland, “Slab break-off and syncollisional origin of the Late Cretaceous magmatism in the Central Anatolian crystalline complex, Turkey”, Geological Society of America Special Paper, 409, 38 1-415, 2006.
• [16] H. Kara, ve M. Dönmez, “1/100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları serisi, Kırşehir-G17 paftası”, No:54, MTA, Ankara, 1997.
• [17] A.E. Akçay, and M. Beyazpirinç, “The Geological Evolution of Sorgun (Yozgat)-Yıldızeli (Sivas) Foreland Basin, Petrographic, Geochemical Aspects and Geochronology of Volcanism Affecting The Basin”, Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 155, 1-32, 2017.
• [18] A.E. Akçay, M. Dönmez, H. Kara, A.F. Yergök, ve K. Esentürk, “Türkiye Jeoloji Haritaları, Yozgat İ-34 Paftası”, MTA, Ankara, 2008.
• [19] E.A.K. Middlemost, “The basalt clan”, Earth Science Reviews, v. 11, p. 337-364, 1975.
• [20] M.J. Lebas, R.W. Lemaitre, A. Streckeisen, and B. Zanettin, “A Chemical Classification of Volcanic-Rocks Based on the Total Alkali Silica Diagram”, Journal of Petrology, 27(3): 745-750. 1986.
• [21] ISRM, “The Complete ISRM Suggested Methods for Rock Characterization, Testing and Monitoring: 1974-2006”, R. Ulusay and J.A. Hudson (eds.), Suggested Medhods Prepared by Commissions on Testing Methods, International Society for Rock Mechanics, Compilation Arranged by the ISRM Turkish National Group, Kozan Ofset, Ankara, Turkey, 628p., 2007.
• [22] ASTM, “Standard test method for resistance to degradation of small-size coarse aggregate by abrasion and impact in the Los Angeles Machine (C131)”. ASTM International, West Conshohocken, 2006.
• [23] ASTM, “Standard test method for soundness of aggregates by use of sodium sulfate or magnesium sulfate (C88)”, ASTM International, West Conshohocken, 2018.
• [24] A. Tuğrul, O. Gürpınar, “Proposed Weathering Classification for Basalts and Their Engineering Properties”, Bulletin of the International Association of Engineering Geology, 55, 61-71, 1997.
• [25] A.V. Moos, F.De. De Quervain, “Technische Gesteinkunde”, Verlag Birkhauser, Basel, 1948.
• [26] D.V. Deere, and R.L. Miller, “Engineering Classification and Index Properties of Intact Rock”, Department of Civil Engineering, University of Illinois, Urbana, pp. 90-101, 1966.
• [27] Z.T. Bieniawski, “The point-load test in geotechnical practice”. Engineering Geology, 9 (1), 1-11, 1975.
• [28] E. Kolay, and M.Ö. Atay, “Investigation of ageing effects on riprap blocks used in Gelingüllü earthfill dam, Yozgat, Turkey”, Environmental Earth Sciences, 79:286, 2020.
• [29] Z.A. Erguler, and A. Shakoor, “Relative contribution of various climatic processes in disintegration of clay-bearing rocks”, Eng Geol, 108:36–42, 2009.
• [30] E. Akçalı, “Dolgu Barajlarda Kullanılan Doğal Malzemelerin Seçim Kriterlerinin İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, 2005.
• [31] Karayolları, “Karayolları Teknik Şartnamesi”, Karayolları Genel Müdürlüğü, Ankara, 2013.
• [32] CIRIA/CUR, “Manual on the use of rock in coastal and shoreline engineering”. Construction Industry Research and Information Association, CIRIA Special Publication, 83/CUR Report 154, 607p, 1991.