Kırâatlerde İhtilaf Kavramı

Year 2020, Issue: 18, 289 - 307, 31.12.2020

Cafer Yerlikaya

Abstract

Kur'ân-ı Kerîm’in yirmi üç yıllık teşekkül evresinde, ilahî vahiyle insanlar inşa edilirken, birçok kelime ve kavram kullanılmaya başlanmış, bu kavramlardan bir kısmı İslam’dan önceki manalarını korumuş bir kısmı ise hem yeni anlamlar kazanmış hem de bazı anlam kaymaları ve daralmalarına maruz kalmıştır. Bu anlam kayma ve daralmalarından etkilenmiş kelimelerden biri de ihtilâf kavramıdır. Kelimenin birçok manaya ihtimali olduğu halde, Türkçede sadece belli anlamlarıyla yorumlanmakta ve anlaşılmaktadır. Kırâat ilminde ihtilâf terimi ise, çok sık kullanılan bir kavram olmakla birlikte bu lafza, “karşı çıkmak, zıt ve tezat” manasını ifade eden anlamlarının yüklendiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmada ihtilâf kavramının, kırâat ilmindeki ve diğer ilmî disiplinlerdeki kullanılan manaları üzerinde durulmakta ve kırâat ilminde ise hangi anlamda kullanılması gerektiği tespit edilmektedir. Bu bağlamda ihtilâf kavramının Kur’ân ve kırâat ilmi terminolojisinde hangi manaları ihtiva ettiği ve nasıl anlamlandırılması gerektiği üzerinde durulmaktadır.

Keywords

kırâat,, ihtilaf,, tezat,, teğâyur, çeşit,

References

• Akalın, Şükrü Halûk vd. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu, 11. Baskı, 2011.
• Altundağ, Mustafa. Kur'ân’ın Dil ve Yazım Özelliği (Mushafta Lahn Meselesi). Bakü: Nurlar Neşriyat-Poliqrafya Merkezi, 2004.
• Avcı, Aykut. “Fıkhi İhtilâfların Tarihsel Gelişimi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/8 (Ağustos 2015), 119-132.
• A’zami, Muhammed Mustafa. Vahyedilişinden Derlenişine “Kur'ân Tarihi”. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Baskı, 2011.
• İbnu’l-Cezerî, el-Hâfız Ebî’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dımeşkî. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. tsh. Ali Muhammed ed-Dabbâ’. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1380/1960.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâhi’l-‘arabiyye. thk. Muhammed Tamir. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1430/2009.
• Çalışkan, İsmail. Kur'ân’da Din Kavramı. İstanbul: Ankara Yayınları, 2000.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. Câmi’u’l-beyân fi'l-kırââti's-seb’ı’l-meşhûra. thk. Muhammed Sadûk el-Cezâirî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1426/2005.
• _______, el-Ahrufu’s-seb’a li’l-Kur’ân, thk. Abdulmuheymin Tahhân. Mekke: Dâru’l-Münâre, 1418/1997.
• Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitâbü fedâili’l-Kur’ân. thk. Mervan el-Atiyye, Muhsin Harabe, Vefâ Tekıyyiddîn. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, Ts.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
• Eşvah, Sabrî. İ’câzü’l-Kırââti’l-Kur’âniyye. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 1998.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luga. thk. Abdu’s-Selâm Serhân. Kâhire: Mektebetu’l-Hancî, 1396/1976.
• İbn Faris, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Faris b. Zekeriyya. Mu’cemu mekâyisi’l-lügati. thk. Abdu’s-Selâm Muhammed Hârûn. Mısır: Dâru’l-Fikr, 1979.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Yakûb. el-Kâmûsü’l-muhît. thk. Enes Muhammed, Zekeriyya Cabir Ahmed. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1429/2008.
• Güneş, Arif. Kur’ân-ı Kerîm’in Okunmasında Harf-Kırâat-Yazı Kavramı ve İlişkileri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
• İsfehâni, Râğıb. el-Mufredât fî garîbi’l-Kur’ân. trc. Mustafa Yıldız. İstanbul: Çıra Yayınları, 2017.
• Keskin, Hasan. Kur’ân’da Fitne Kavramı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Kevserî, M. Zahid. “Yedi Harf Nedir?”. çev. Yunus Ekin. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/6 (Aralık 2002), 105-112.
• Koçyiğit, Talat. Hadîs Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1993.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Te'vîlu müşkili’l-Kur’ân, şrh ve nşr. es-Seyyid Ahmed Sakar. Kâhire: Dâru’t-Türâs, 1973.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Kâhire: Dârü’l-Me’ârif, 1414.
• Muflihu’l-Kudât, Muhammed Ahmed vd. Mukaddimât fî ‘ilmi’l-kırâat. Ammân: Dâru Ammâr, 2001.
• Nahvî, Ebû Ali el-Hasan b. Abdi’l-Gaffâr el-Fârisî. el-Huccetu fî ‘ileli’l-kırââti’s-seb’ı. thk. Adil Ahmed, Ali Muhammmed Muavvid. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1971.
• Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu’cemu’l-lügati’l-‘Arabiyyeti’l-mu’âsıra. Kâhire: Âlemu’l-Kütüb, 2008.
• Özen, Şükrü. “İhtilâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/527-538. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• ________. “Hilâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/565-568. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Pak, Zekeriya. Tiyek, Fatih. “Kur’ân’da İhtilâf Kavramı ve Türkçeye Çeviri Sorunu”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/2 (Aralık 2018), 1273-1295.
• Subhi es-Sâlih. Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları. trc. M. Yaşar Kandemir. Ankara: Gaye Matbaacılık, 1981.
• Suyûtî, Celaleddîn Abdurrahman. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ömer b. Salim. Riyâd: Dâru’l-Hicret, 1996.
• Şâfi‘î, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. İhtilâfü’l-hadîs. thk. Muhammed Ahmed Abdülazîz. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1986.
• Tetik, Necati. Kırâat İlminin Ta’limi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1990.
• Türk Dili ve Edebiyatı. Erişim 29 Mayıs 2020. https:// www.turkedebiyati.org/lehce-sive-agiz-dil-Nedir.html.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. Kâhire: Dâru’t-Turâs, 1957.
• Zeydan, Abdulkerim. Fıkıh Usûlü. trc. Ruhi Özcan. İstanbul: Emek Matbaacılık, 1982.