Çivi Yazılı Metinler Işığında Ugarit Medeniyetinde Kurban ve Kurban Ritüelleri

Year 2024, Volume: 26 Issue: 26, 101 - 124, 31.12.2024

Aslı Kahraman Çinar

https://doi.org/10.51553/bozifder.1462078

Abstract

Ugarit, Kuzey-Batı Suriye tarihi ve coğrafyası için keşfedilmiş önemli antik medeniyetlerden bir tanesidir. Devlet merkezi Ras Şamra’nın Akdeniz sahilinde önemli bir liman kenti olması Ugarit’in jeopolitik önemini artırırken, güneyde Mısır, kuzeyde Hitit gibi büyük devletlerle komşu olması onun kültürel olarak beslenmesine katkı sunmuştur. Ugarit dini, bulunduğu coğrafyadaki birçok medeniyet gibi çok tanrılı bir yapıya sahiptir. Bölgede yapılan arkeolojik kazılarda gün yüzüne çıkarılan Ugarit’e ait çivi yazılı tabletler içerisinde çok sayıda dini içerikli metin bulunmaktadır. Dini içerikli metinlerin genel olarak ibadetler üzerine olduğu da görülür. Bu ibadetler içerisinde en dikkat çekenlerden birisi kurbandır. Kurban ibadetine öncelikle sözlük anlamı olarak bakıldığında, “kurban (sungu, takdime), tapınılan yüce varlık ya da varlıklara veya herhangi bir güce şükran duygularını ifade etme, bir şeyler dileme ya da günahlara kefaret olması gibi nedenlerle sunulan hediye” olarak tanımlandığı görülmektedir. Toplumların tanrılarına kurban sunmalarında bazı ana nedenler vardır. Bu nedenlerin en basiti tanrılara hediye verme arzusudur. Böylece tanrıların besleneceği düşüncesi ile onlara karşı fedakârlık yapma düşüncesi barındırır. Ugarit ritüel metinlerinde toplumsal olarak yapılan dini uygulamalar içerisinde kurbanın varlığına rastlanmaktadır. Ugarit’e ait mitolojik metinler Ugarit teolojisi hakkında fikir verirken, ritüel metinleri dini uygulamalar konusunda detaylar barındırır. Farklı kurban türlerinin varlığı ve sunular, ritüel metinlerinin özünü oluşturur. Bu metinlerden anlaşılan kurban esnasında kan akıtılması, kanlı kurbanların olmazsa olmazıdır. Fakat kansız kurbanların da sıklıkla tanrılara sunulduğu bilinmektedir. Bu metinlerde kurban ritüellerinin yapısı, kült merasimleri, tanrılar adına kesilen kurbanların çeşitleri, bu kurbanlar için yapılan ritüeller ve ritüellerde tanrılara sunulan hayvan, bitki ve eşya sunuları yanı sıra kurbanların cinsi, sayısı, şekli belirtilmektedir. Ritüellerin hangi mevsimlerde yapıldığı, bu etkinliklere kimlerin katıldığına dair de çeşitli anlatılar yer almaktadır. Kurbanlar ve kurban ritüelleri hakkında bilinenlerin yanı sıra gizemli kalan konular da mevcuttur. Bu gizem çivi yazılı tabletlerin sustuğu yerde başlamaktadır. Bu çalışmada Ugarit dini bağlamında tanrılara sunulan adaklar ve kurbanlar üzerinde durulacaktır. Fakat öncesinde kurban kelimesinin farklı medeniyetlerde kullanılış biçimi, kelimenin filolojik kökeni, Yakındoğu, Anadolu ve Avrupa’da kelimenin bürünmüş olduğu anlamlara yer verilecektir. Ardından Ugarit dilinde kullanılan kurban kelimesi üzerinde durularak tanrılara sunulan adak ve kurbanların türleri, amaçları ve dini hayata olan etki ve katkılarından çivi yazılı kaynaklar esas alınarak bahsedilecektir. Kurban kelimesinin antik zamanlardan günümüze etimolojik incelemesine de yer verilecektir.

Keywords

Ugarit, kurban, Dinler Tarihi, Eski Çağ Tarihi, Ras Şamra, Arkeoloji, Ritüel

Sacrifice and Sacrifical Rituals in Ancient Ugaritic Civilization in the Light of Cuneiform Text

Abstract

Ugarit is one of the important ancient civilizations discovered for the history and geography of North-West Syria. The fact that Ras Shamra, the state center, was an important port city on the Mediterranean coast increased the geopolitical importance of Ugarit, while being neighbors with great states such as Egypt in the south and Hittite in the north contributed to its cultural nourishment. Ugarit religion, like many civilizations in its geography, has a polytheistic structure. It is also observed that religious texts are generally about worship. One of the most prominent of these acts of worship is sacrifice. Looking at the dictionary meaning of sacrifice, it is seen that it is defined as “sacrifice (offering, presentation), a gift offered to the supreme being or beings worshipped or to any power for reasons such as expressing gratitude, wishing for something, or atoning for sins”. There are reasons why societies offer sacrifices to their gods. The simplest of these reasons is the desire to give gifts to the gods. Thus, it contains the idea that the gods will be fed and the idea of making a sacrifice to them. Ugaritic ritual texts reveal the presence of sacrifice among the religious practices practiced socially. While the mythological texts of Ugarit provide insight into Ugaritic theology, the ritual texts contain details about religious practices. The presence of different types of sacrifices and offerings form the essence of the ritual texts. It is clear from these texts that the shedding of blood during the sacrifice is the most important characteristic of bloody sacrifices. However, it is known that bloodless sacrifices were also frequently offered to the gods. In these texts, the structure of sacrificial rituals, cult ceremonies, types of sacrifices offered in the name of the gods, rituals performed for these sacrifices, animal, plant and object offerings offered to the gods in rituals, as well as the type, number and form of sacrifices are specified. There are also various narratives about the seasons in which the rituals took place and who participated in these events. In addition to what is known about sacrifices and sacrificial rituals, there are also matters that remain mysterious. This mystery begins where the cuneiform tablets fall silent. This study will focus on offerings and sacrifices to the gods in the context of Ugaritic religion. But first, the way the word sacrifice is used in different civilizations, the philological origin of the word, the meanings of the word in the Near East, Anatolia and Europe will be given. Then, the word sacrifice used in the Ugaritic language will be emphasized and the types, purposes, effects and contributions to religious life of the offerings and sacrifices offered to the gods will be mentioned on the basis of cuneiform sources. An etymological analysis of the word sacrifice from ancient times to the present day will also be included.

Keywords

Ugarit, History of Religions, Ancient History, Ras-Shamra, Archaeology, Ritual, Sacrifice

References

• Akay, Hasan. İslami Terimler Sözlüğü. İstanbul: İşaret Yayınları, 2005.
• Akçiçek, Eren. “Karaciğer Falı (Hepatoskopi)”. Tepecik Hastanesi Dergisi 1 (1991), 47-49.
• Arkeofili. “Yeni Araştırma Deniz Kavimleri Teorisine Şüphe Düşürüyor”. Erişim 2 Mart 2024. https://arkeofili.com/yeni-arastirma-deniz-kavimleri-teorisine-suphe-dusuruyor/
• Beckman, Gary. “Hittite Administration in Syria in the Light of the Texts from Hattuša, Ugarit, and Emar”.
• Bibliotheca Mesopotamica New Horizons in The Study of Ancient Syria 25 (Undena 1992) 41-19.
• Brody, Aaron J. Each Man Cried Out to His God: The Specialized Religion of Canaanite and Phoenician Seafarers. Atlanta: Atlanta Press, 1999.
• Cornelius, Izak - Niehr, Herbert. Götter und Kulte in Ugarit. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zappern, 2004.
• Demirci, Kürşat. Eski Mezopotamya Dinlerine Giriş Tanrılar, Ritüel, Tapınak. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2019.
• Ella Farma. “Mürrüsafi”. Erişim 1 Mart 2024. https://ellafarma.com.tr/murrusafi-commiphora-myrrh/
• Füruzan, Kinal. “Ugarit Kırallarının Tarihi”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 8/14 (1963), 1-10. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000021-1-10.
• Güç, Ahmet. Çeşitli Dinlerde ve İslam’da Kurban. İstanbul: Arasta Yayınları, 2003.
• Gündüz, Şinasi. “Dinlerde Tanrıya Yakınlaşma Aracı Olarak Kurban”. Uluslararası Kurban Sempozyumu 8-9 Aralık 2007. 65-74. İstanbul: Bayrampaşa Belediye Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Lete, Gregoria Del Olmo. The Private Archives of Ugairt, A Functional Analysis. Barcelona: Universitat del Barcolona Edicison, 2018.
• Nakhai, Beth Alpert. Archaeology and the Religions of Canaan and Israel. Boston, MA: American Schools of Oriental Research, 2001.
• Noll, Kurt L. Canaan and Israel in Antiquity: A Textbook on History and Religion. (London: T*T Clark Publising, 2013).
• Pardee, Dennis. “Animal Sacrifice at Ugarit”. Topoi. Orient-Occident 2/1 (2000), 321-331.
• Powell, J. N. Postgate - M. A. “Domestic Animals of Mesopotamia”. Bulletin On Sumerian Agriculture 7/1 (1993), 175-190.
• Schniedewind, Joel H. - Hunt William M. A Primer on Ugaritic: Language, Culture and Literature. New York: Cambridge University Press, 2007.
• Sharpe, Eric J. Dinler Tarihinde 50 Anahtar Kavram Karşılaştırmalı Bir Çalışma. çev. Ahmet Güç. İstanbul: Arasta Yayınları, 2000.
• Tropper, Josef. “Brot als Opfermaterie in Ugarit. Eine neue Deutung der Lexeme dqt und gdlt”. Ugarit-Forschungen 33 (2001), 545-566.
• Tsevat, Matitiahu- Cincinnati. “Eating and Drinking, Hosting and Sacrificing in the Epic of Aqht”. Ugarit Forschungen- İnternationaes Jahrbuch für die Altertumskunde Syrien- Palastinas 18 (1986), 340-351.
• Uçar, Erdem. “Eski Türkçe Hapakslar”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi/Journal of Modern Turkish Studies 9/1 (Nisan 2012), 73-100. https://doi.org/10.1501/MTAD.9.2012.1.5
• Válek, František. “Foreigners and Religion at Ugarit”. Studia Orientalia Electronica 9/2 (Aralık 2021), 47-66. https://doi.org/10.23993/store.88230
• Vita, Juan-Pablo. “Dennis Pardee, Ritual and Cult at Ugarit.” Syria. Archéologie, Art et Histoire 86 (Kasım 2009), 364. https://doi.org/10.4000/syria.584
• Wijngaarden, Gert Jan van. Use and Appreciation of Mycenaean Pottery in the Levant, Cyprus and Italy: (ca. 1600-1200 BC). Amsterdam: Amsterdam University Press, 2002. https://www.jstor.org/stable/j.ctt45kdgc
• Wright, David P. Ritual in Narrative: The Dynamics of Feasting, Mourning, and Retaliation Rites in the Ugaritic Tale of Aqhat by David P. Wright. Eisenbraun: University Press, ts.
• Yon, Marguerite. The City of Ugarit at Tell Ras Shamra. Eisenbrauns: University Press, 1. Basım, 2006.
• Wyatt, Nick. The Mythic Mind: Essays on Cosmology and Religion in Ugaritic and Old Testament Literature. London: Equinox Press, 2005.