Bakım Verme Yükü ve Dindarlık: Hasta Bakıcılar Üzerine Nicel Bir Araştırma

Year 2024, Volume: 26 Issue: 26, 153 - 173, 31.12.2024

Mehmet Emrullah Duran

https://doi.org/10.51553/bozifder.1462423

Abstract

Bu araştırmada, hasta bakıcıların bakım verme yükü ve dindarlık düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Hasta bakıcılar hastane, huzurevi ve çeşitli sağlık kuruluşlarında bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak ve onların günlük gerekli bakımlarını yerine getirmek üzere görevlendirilen personellerdir. Bakım kavramı mevcut durumu iyileştirme çabası ve kişinin temel ihtiyaçlarını giderme olarak tanımlanırken bakım verme yükü ise bakım veren kişinin gerçekleştirdiği hizmet sonrası bedensel ve ruhsal olarak gerilim yaşaması ya da stres hissetmesi olarak açıklanmıştır. Bakım verme yükünü etkileyen birçok faktör vardır. Özellikle bakım verilen kişinin özellikleri ve hastalığın yol açtığı ağrı, acı ve öfke gibi durumlar bakım verme yükünü etkileyen etmenlerdendir. Ayrıca bakım verenin cinsiyeti, yaşı, mesleki tecrübesi ve yaptığı işi sevmesi gibi faktörlerde bakım verme yükünü önemli ölçüde etkilemektedir. 2024’ün Mart ayında gerçekleştirilen araştırmaya Konya merkezde bulunan hastanelerde çalışan 169 hasta bakıcı katılmıştır. Araştırmanın amacı kapsamında ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri anket tekniğiyle toplanmış ve anket formunda Kişisel Bilgi Formu, Bakım Verme Yükü Ölçeği ve Dini Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Veri analizinde Pearson korelasyon analizi ve t testi kullanılmıştır. Araştırmaya katılan hasta bakıcıların 92’si (%54,4) “erkek”, 77’si (%45,6) “kadın”dır. Araştırma örnekleminin %69,8’i (s=118) “40 yaş altı”, %30,2’si (s=51) “40 ve üstü” yaş grubundandır. Katılımcıların meslekte bulunma süresi %66,9’u (s=113) “15 yıl altı”, %33,1’i (s=56) “15 yıl ve üstü”dür. Çalışma grubunda yer alacak kişiler için hem hasta bakıcılık mesleğini öğrenme hem de işe yeni başlama sürecinin yaratabileceği olumsuz durumların araştırmaya yansımaması için bireylerin bulundukları kurumda en az altı ay çalışmış olması kriteri belirlenmiştir. Araştırma kapsamında örneklem olarak Sağlık Bakanlığına bağlı tüm devlet hastanelerinde görev yapan hasta bakıcılardan veri toplanması mümkün olmadığı için hasta bakıcıları yansıttığı düşünülen Konya’da bulunan devlet hastanelerinde çalışan hasta bakıcılar çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Araştırma sonucunda bakım verme yükü ile dindarlık arasındaki ilişkinin negatif yönde güçlü düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu, dindarlık puanları yükseldikçe bakım verme yükünün azaldığı tespit edilmiştir. Bakım verme yükü ile dindarlığın alt boyutları biliş, duygu, davranış ve ilişki arasındaki ilişkinin negatif yönde güçlü düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. Hasta bakıcıların bakım verme yükü yaş ve meslekte bulunma süresi değişkenlerine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiği bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca hasta bakıcıların dindarlıkları ise yaş değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Keywords

Din Psikolojisi, Hasta, Bakım Verme, Bakım Verme Yükü, Hasta Bakıcılık

Caregiving Burden and Religiosity: A Quantitative Research on Caregivers

Abstract

In this study, the relationship between caregivers’ caregiving burden and religiosity levels was examined. Caregivers are personnel assigned to meet the needs of individuals and provide their daily necessary care in hospitals, nursing homes and various health institutions. While the concept of care is defined as an effort to improve the current situation and meet the basic needs of the person, the burden of care is explained as the caregiver’s physical and psychological tension or feeling of stress after the service provided. There are many factors that affect the burden of caregiving. In particular, the characteristics of the person receiving care and conditions such as pain, suffering and anger caused by the disease are among the factors that affect the burden of caregiving. In addition, factors such as the caregiver’s gender, age, professional experience and liking for the job they do also significantly affect the caregiving burden. 169 caregivers working in hospitals in the centre of Konya participated in the research conducted in March 2024. Within the scope of the purpose of the research, the relational screening model was used. Research data were collected by survey technique and Personal Information Form, Caregiving Burden Scale and Religious Attitude Scale were used in the survey form. Pearson correlation analysis and t test were used in data analysis. 92 (54.4%) of the caregivers participating in the research were “male” and 77 (45.6%) were “female”. 69.8% (n=118) of the research sample is in the “under 40” age group, and 30.2% (n=51) is in the “40 and over” age group. 66.9% (n=113) of the participants’ tenure in the profession is “under 15 years” and 33.1% (n=56) is “15 years and above”. The criteria for individuals to be included in the study group was that they must have worked at their institution for at least six months in order to avoid any negative situations that may arise from the process of learning the nursing profession and starting a new job, to be reflected in the research. As a sample within the scope of the research, since it was not possible to collect data from caregivers working in all public hospitals affiliated with the Ministry of Health, caregivers working in public hospitals in Konya, which were thought to reflect patient caregivers, were determined as the study group. As a result of the research, it was determined that the relationship between caregiving burden and religiosity was negatively strong and statistically significant, and as religiosity scores increased, caregiving burden decreased. The relationship between caregiving burden and the subdimensions of religiosity, cognition, emotion, behaviour and relationship, was found to be strongly negative and statistically significant. It was found that the caregiving burden of caregivers varies statistically significantly according to the variables of age and length of time in the profession. In addition, it was determined that the religiosity of caregivers showed a statistically significant difference according to the age variable.

Keywords

Psychology of Religion, Patient, Caregiving, Caregiving Burden, Patient Caregiving

References

• Akbulut, Tuğba. Öğretmenlerde Anlam Arayışı Mesleki Doyum ve Dindarlık İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Aşiret, Güler – Kapucu, Sevgisun. “İnmeli Hastalara Bakım Veren Hasta Yakınlarının Bakım Yükü”. Hemşirelik Araştırma Geliştirme Dergisi 14/2 (2012), 73-80.
• Aydın, Mehmet. Kuramlar Sosyolojisi. Vadi Yayınları, 2000.
• Ayten, Ali vd. “Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (2012), 45-79.
• Bahadır, Abdülkerim. Dindarlığı Etkileyen Faktörler. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Clinebell, Howard. Basic Types of Pastoral Counseling. Abingdon Press, 1966.
• Collins, Clare vd. “Interventions with Family Caregivers of Persons with Alzheimer's Disease”. Nursing Clinics of North America 29/1 (1994), 195-207.
• Coşkun, Didem. Fiziksel Engelli Çocuğu Olan Ebeveynlerde Bakım Yükünün ve Aile İşlevlerinin Değerlendirilmesi. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Çakır, Birsel. Ortaokul Öğretmenlerinin Dindarlık Düzeyleri İle Empatik Eğilim Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Ünye örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Çakırcalı, Emine. Hasta Bakımı. Güven Yayınları, 2000.
• Demirlek, Şule. Yatağa Bağımlı Olan Hastalara Bakım Veren Kişilerin Depresyon Düzeyi, Bakım Yükü ve Bakım Yükünü Etkileyen Faktörler. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Dikililer, Ümmühan. Alzheimer Hastalarına Bakım Verenlerde Bakım Yükü ve Ruhsal Belirtiler. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Duran, Emrullah. Eleştirel Düşünce ve Dindarlık. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Eagly, Alice – Karau, Steven. “Gender and the Emergence of Leaders: A Meta-Analysis”. Journal of Personality and Social Psychology 60/1 (1991), 685-710.
• George, Darren – Mallery, Paul. SPSS for Windows. Allyn & Bacon Yayınları, 2010.
• Geredeli, Mustafa. Sosyal Medya Mahremiyet ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.
• Güneş, Elifnur. Hasta Bakıcı ve Temizlik İşçilerine Bel Ağrısından Korunmaya Yönelik Uygulanan Sağlık Eğitiminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Hartke, Robert vd. “Accidents in Older Caregivers of Person Surviving Stroke and Their Relation to Caregiver Stress”. Rehabilitation Psychology 51/2 (2006), 150-156.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. DEM Yayınları, 2016.
• İnci, Fadime – Erdem, Müyesser. “Bakım Verme Yükü Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması Geçerlilik ve Güvenilirliği”. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11/4 (2008), 85-95.
• İÜHBGT, İstanbul Üniversitesi Hasta Bakıcı Görev Tanımı. (Yönetmelik No. CTF.KKU.YD.GT.2.09.23). Erişim 7 Mart 2024.
• Kalabalık, Gülnur. Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde ve Hasta Bakıcılarda Bel Ağrısı Sıklığı Ve Risk Faktörleri. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıpta Uzmanlık Tezi, 2012.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Nobel Yayınları, 2011.
• Kasuya, Ryo vd. “Caregiver Burden and Burnout”. Postgraduate Medicine 108/7 (2000), 119-123. https://doi.org/10.3810/pgm.2000.12.1324
• Kavun, Yusuf. Ergenlerde Dindarlık ve İnsani Değerler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kaya, Mevlüt. Din Eğitiminde İletişim ve Dini Tutum. Etüt Yayınları, 1998.
• Kaya, Hande. Bir Vakıf Üniversitesi Hastanesinde Yatan Yaşlılara Bakım Verenlerin Bakım Yükü ve Bakım Yükünü Etkileyen Faktörler. Ankara: Bezmialem Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâlî. haz. Halil Altuntaş Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Kurt, Abdurrahman. İş Adamlarında Dindarlık ve Dünyevileşme. Emin Yayınları, 2009.
• Malak, Arzu – Dicle, Aklime. “Beyin Tümörlü Hastalarda Bakım Verenlerin Yükü ve Etkileyen Faktörler”. Türk Nöroloji Dergisi 18/2 (2008), 118-121.
• McCurry, Susan vd. “Sleep Disturbances in Caregivers of Persons with Dementia: Contributing Factors and Treatment İmplications”. Sleep Medicine Reviews 11/2 (2007), 143-153.
• Monin, Joan vd. “Interpersonal Effects of Suffering in Older Adult Caregiving Relationships”. Psychology and Aging 24/3 (2009), 681-695.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 528-549.
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma. Baha Yayınları, 1970.
• Şahin, Emine. Hasta Yakını Olmanın Getirdiği Güçlükler ve Dini Başa Çıkma (Palyatif Bakım Servisi Onkoloji Hasta Yakınları). İzmir: Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Tarhan, Nevzat. Kadın Psikolojisi. Nesil Yayınları, 2005.
• TDK. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Menâkıb. nşr. es-Seyyid Subhî es-Sâmerrâî vd. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1989.
• Tokgöz, Merve. Yatağa Bağlı Yaşlılara Bakım Verenlerde Bakım Verme Yükü, Depresyon Düzeyi ve Tükenmişlik Durumunun İncelenmesi. İstanbul: Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Uğur, Özlem. Onkoloji Hastasına Evde Bakım Verenlerin Bakım Yükünün İncelenmesi. İzmir: Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din. Karahan Yayınları, 2007.
• Zarit, Steven vd. “Relatives of the Impaired Elderly: Correlates of Feeling of Burden”. Gerontologist 20/6 (1980), 649-655. https://doi.org/10.1093/geront/20.6.649