Study on Teg- Verb in Kutadgu Bilig

Year 2022, Volume: 7 Issue: 1, 125 - 156, 30.06.2022

Tuğba Gizem Taner

Abstract

A compound verb is the name given to a group of words formed by an auxiliary verb and a noun or a verb. The noun or verb element is brought first, and the auxiliary verb comes after. In this respect, compound verbs are divided into two as noun + auxiliary verb and verb + auxiliary verb. Noun + auxiliary verbs are compound verbs that are composed of one or more words with a noun and a basic verb and correspond to a single concept. Verb + auxiliary verb structure, on the other hand, is a compound verb consisting of the combination of a verb element and an auxiliary verb. In this study, the noun + tegcompound verb and the verb + teg- compound verb in the work named Kutadgu Bilig written by Yusuf Has Hacip were tried to be examined. Compound verb structures examined, under the title of noun + teg- compound verb Usage of Noun + Teg- Verb with Noun Cases, It has been classified as the Use of the Noun + Teg- Verb with Possessive Suffixes, and it has been determined that the verb + teg- compound verbs generally constitute examples with adverb-verb suffixes in the analyzed text. It has also been tried to include the frequency of the examples in the work in the text.

Keywords

Kutadgu Bilig, syntax, semantics, form-syntax, compound verbs, compound verbs in noun + auxiliary verb structure.

Kutadgu Bilig'de Teg- Fiiliyle Kurulan Birleşik Fiiller

Abstract

Birleşik fiil, bir yardımcı fiil ile bir ismin veya bir fiilin meydana getirdiği kelime grubuna verilen isimdir. Önce isim ya da fiil unsuru, yardımcı fiil ise sonra getirilir. Bu bakımdan birleşik fiiller kendi içerisinde isim + yardımcı fiil ve fiil + yardımcı fiil şeklinde ikiye ayrılmaktadır. İsim + yardımcı fiiller, isim soylu bir veya birden çok sözcükle temel fiilin birleşmesinden oluşan ve tek bir kavrama karşılık gelen birleşik fiillerdir. Fiil + yardımcı fiil yapısı ise bir fiil unsuru ile yardımcı fiilin birleşmesinden oluşan birleşik fiillerdir. Bu çalışmada Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig adlı eser içerisinde yer alan isim + teg- birleşik fiili ve fiil + teg- birleşik fiili incelenmeye çalışılmıştır. İncelenen birleşik fiil yapıları, isim + teg- birleşik fiili başlığı altında İsim + Teg- Fiilinin İsmin Hâlleri ile Kullanılışı, İsim + Teg- Fiilinin İyelik Ekleri ile Kullanılışı şeklinde sınıflandırmaya tabi tutulmuş olup fiil + teg- birleşik fiillerinin ise incelenen metin içerisinde genellikle zarf-fiil ekleri ile örnekler teşkil ettiği tespit edilmiştir. Ayrıca eserdeki örneklerin metin içerisindeki geçiş sıklığına da yer verilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Kutadgu Bilig, sözdizimi, anlambilim, biçim-söz dizim, birleşik fiiller, isim + yardımcı fiil yapısındaki birleşik fiiller.

References

• BAYAT, Fuzuli ve ÇINAR, M. Aliyeva (2008), Eski Türkçe Sözlük, İstanbul: Yalın Yayınevi.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (1984). Kutadgu Bilig Grameri-Fiil, Ankara: Gazi Ünv.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERGİN, Muharrem (2007), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım Yayım.
• Ersoy, Asu (2012). Eski Anadolu Türkçesinde İsim + Yardımcı Fiil Yapısındaki Birleşik Fiiller, Kocaeli Üniversitesi (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• GÜNGÖR, O. Celal (2020), Kutadgu Bilig’de Teg- Fiili Üzerine, Trakya Üniversiteler Birliği, 17-53.
• HACİB, Yusuf Has, Kutadgu Bilig, Çeviren: Ayşegül Çakan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınevi.
• KARAHAN, Leyla (2008). Türkçede Söz Dizimi- Cümle Tahlilleri (13. Baskı) Ankara: Akçağ.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK.
• NİŞANYAN, Sevan, (2007). Sözlerin Soyağacı. Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, 3. baskı, İstanbul. [Yenilenmiş ve genişletilmiş şekli: Nişanyan Sözlük. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi] → https://www. nisanyansozluk.com/
• TaS (2011) Büyük Türkçe Sözlük, Erişim Adresi: http://tdkterim.gov.tr/bts/, Erişim tarihi: 18.05.2021.
• TDV İslam Ansiklopedisi, DİA(2002), Kutadgu Bilig Maddesi, s.478. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kutadgu-bilig
• ÜŞENMEZ, Emek (2006) Karahanlı Türkçesi Sözlüğü (Yayınlanmış yüksek lisans tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.