İran İslam Devrimi ve Dinsel Popülizm

Year 2023, Volume: 8 Issue: 1, 20 - 41, 21.06.2023

Mehmet Yıldırım

Abstract

25 Haziran 2005 gecesi İran televizyonları son dakika haberi olarak İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin galibinin, muhafazakârların adayı Mahmud Ahmedinejad olduğunu duyurdu. Sabah erken saatlerde Tahran Halk Pazarı’ndan alınmış gibi görünen kıyafetleri ile ekran karşısına geçen İran İslam Cumhuriyeti’nin altıncı Cumhurbaşkanı, kendisini izleyenlerde aslında yıllar sonra da olsa İslam Devrimi’nin önemli bir vaadini yerine getirdiğine yönelik bir izlenim yaratıyordu: Devrim, zenginlere karşı yoksulların, bir avuç seçkin yerine sıradan halkın, en genelde ise zalimlere karşı mazlumların kolektif iradesinin temsilcisi olacaktı. Son derece mütevazı kıyafetleri ve yaşam tarzı ile ön plana çıkıp bir süre sonra İsrail’in haritadan silinmesi gerektiğini, 11 Eylül saldırılarının tiyatro, Yahudi Soykırımının ise efsane olduğunu söyleyecek olan bu gösterişsiz adamın söylemleri, dünya kamuoyunda geniş yankı buldu ve “fundamentalist” ya da “marjinal” söylemler olarak tanımlandı. Bu tanımlamalar onun, Humeyni’nin cübbesinin altından çıktığı gerçeğini ve devrimin siyasal söylemi ile olan güçlü bağını örtüyordu. Devrim patlak verdiği sırada ateşli bir üniversite öğrencisi olan ve Humeyni’nin siyasal söylemlerinden oldukça etkilenen Ahmedinejad’ın İran İslam Cumhuriyeti’nin altıncı Cumhurbaşkanı olarak, Humeyni’den ve devrimden aldığı bir miras önceki Cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ve Haşimi Rafsancani ile kıyaslandığında çok daha barizdi: Şii İslam üzerinde yükselen dinsel popülizm. Bu çalışmada Laclau’nun popülizm yorumları çerçevesinde Ahmedinejad’a İslam Devrimi’nin lideri Humeyni ve devrimin kurucu kadrosundan miras olarak dinsel bir popülizmin kaldığı temellendirilecek ve bu mirası “dinsel popülizm” yerine “marjinal söylemler” ya da “fundamentalizm” olarak tanımlamanın niçin zihin bulandırıcı olduğu sorusuna yanıt verilmeye çalışılacak ayrıca Türk basınında İran İslam Devrimi’nin nasıl algılandığı, devrimin hangi yönlerine vurgu yapıldığı, haber ve yorumlarda devrimin nasıl yansıtıldığı gösterilecektir.

Keywords

İran, islam devrimi, popülizm, humeyni, laclau, basın

References

• Kaynakça Abrahamian, E. (2002). Humeynizm: İslam Cumhuriyeti üzerine denemeler. İstanbul: Metis. Abrahamian, E. (2019). Modern İran Tarih. İstanbul:: Türkiye İş Bankası. Akhavi, S. (1983). “The Ideology and Praxis of Shi’ism in the Iranian Revolution". Comparative Studies in Society and History, 195-221. Atabaki, T., & Zürcher, E. (2012). Otoriter Modernleşme. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Ateş, K. (2017). AKP, Dinsel Popülizm ve Halk-Olmayan. Mülkiye Dergisi, 105-129. Aytaç, A. M. (2011). Kitlelerin Ruhu: Siyasal ve Sosyal Kuramda Kalabalık Tahayülleri. Ankara: Dipnot. Çetin, A. (2022). İran Devriminin Türkiye’deki İslamcı Dergilere YansımaIarı (1976- 2000). Kahramanmaraş: T.C. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleriİ Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.