Çocuk Vatansızlığı

Year 2022, Volume: 3 Issue: 5, 69 - 126, 10.03.2023

Hande Ünsal

Abstract

Birey ile herhangi bir devlet arasında hukuki bağ kurulamaması halinde ortaya çıkan vatansızlık statüsü özellikle çocuklar bakımından önemli sıkıntılara neden olmaktadır. Zira insan hakları alanındaki gelişmelere rağmen çok sayıda devlet, halen, temel hakların kullanımı bakımından dahi vatandaşlığı esas almaktadır. Vatansızlık halinde, gelişme çağı boyunca devletin sunduğu belli hizmetlere muhtaç olan çocuk, bu hizmetlerden faydalanamama tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Öte yandan, toplumun en kırılgan bireyleri arasında yer alan çocukların, vatansızlık halinde sömürüye daha açık hale gelmeleri kuvvetle muhtemeldir. Bu nedenle uluslararası platformda çocuk vatansızlığının önlenmesine yönelik çeşitli anlaşmalar akdedilmiş ve bu kapsamda çeşitli düzenlemeler kabul edilmiştir. Bu anlaşmalara taraf olan devletlerin sayısı umulan rakamlara ulaşmamıştır. Ancak çok sayıda devlet bu anlaşmalarda benimsenen ilke ve çözüm yollarına iç hukuklarında yer vermiş, böylece çocuk vatansızlığının önlenmesine ilişkin hukuki vasıtalar geniş çapta geçerlilik kazanmıştır. Yine de özellikle ayrımcı uygulamalardan kaynaklı çocuk vatansızlığı ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir.
Bu çalışma -başlığının da ifade ettiği üzere- çocuk vatansızlığı konusuna odaklanmaktadır. Çalışmanın ilk kısmında vatandaşlık kavramının çocuk için anlamı irdelenecek ve buradan hareketle vatansızlık halinin çocuk için sakıncaları belirlenecektir. Çalışmanın ikinci kısmında çocuk vatansızlığının kaynakları incelenecektir. Bu kapsamda kaynaklarının yanı sıra, çocuk vatansızlığının önlenmesi maksadıyla geliştirilen hukukî vasıtalara da değinilecektir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümü ise çocuk vatansızlığının önlenmesi amacıyla gerçekleştirilen uluslararası anlaşmalara ve bu anlaşmaların getirdiği düzenlemelerin incelenmesine ayrılmıştır. Bölüm kapsamında anlaşmalarla benimsenen çözümlerin yanı sıra, bu çözümlerin ulusal hukuklar üzerindeki etkilerine de yer verilecektir.

Keywords

Vatansızlık , Vatandaşlık , Çocuk Vatansızlığı , Ius Soli , Ius Sanguinis , Bulunmuş Çocuk , Devlet Halefiyeti , Vatansızlık Hallerinin Azaltılmasına Dair Sözleşme , Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi

References

• Adli Destek ve Mağdur Odaları Görüşme Başkanlığı, ‘Kırılgan Gruplar, Özellikli Durumlar ve Adli Görüşme Süreçleri’ https://magdur.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2112020112238ago-uzman-modulu.0pdf Erişim Tarihi 01.07.2022
• Amnesty International, ‘Dominican Republic: Submission to the UN Human Rıghts Committee’ https://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CCPR/Shared%20Documents/DOM/INT_CCPR_NGS_DOM_22471_E.pdf Erişim Tarihi 02.07.2022
• Aybay R, Özbek N and Ersen-Perçin G, Vatandaşlık Hukuku (Siyasal Kitabevi 2019)
• Batchelor CA, ‘Statelessness and the Problem of Resolving Nationality Status’ (1998) 10(1/2) International Journal of Refugee Law 156-183
• Batır K, Uluslararası Hukukta Vatandaşlık (2nd edn, Adalet Yayınevi 2018)
• Bertocchi G and Strozzi C, ‘The Evolution of Citizenship: Economic and Institutional Determinants’ (2010) 53(1) Journal of Law and Economics 95-136
• Bilge Bingöl-Schrijer, ‘Vatandaşlık Hakkının Kapsamı ve Egemenlik İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme’ (2018) XXII(1) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 199-265
• Blackman JL, ‘State Successions and Statelessness: The Emerging Right to an Effective Nationality Under International Law’ (1998) 19(4) Michigan Journal of International Law 1141-1191
• Brad K. Blitz and Maureen Lynch, ‘Statelessness and Deprivation of Nationality’ in Brad K. Blitz and Maureen Lynch (eds), Statelessness and Citizenship (Edward Elgar Publishing 2011) 1-23
• Bös M, 'The Legal Construction of Membership: Nationality Law in Germany and the United States’ (2000) https://aei.pitt.edu/63702/1/PSGE_00_5.pdf Erişim Tarihi 27.05.2022
• Cassese A, International Law (Oxford University Press 2005)
• Cochrane J and Ming GL, ‘Abandoned Babies: the Malaysian ‘Baby Hatch’ (2013) 9(4) Infant Report 142-144
• de Groot GR, ‘Children, Their Right to a Nationality and Child Statelessness’ in Alice Edwards and Laura van Waas (eds), Nationality and Statelessness Under International Law (Cambridge University Press 2014) 144-169
• Doğan V, Türk Vatandaşlık Hukuku (16th edn, Savaş Yayınevi 2019)
• Dumberry P, A Guide to State Succession in International Investment Law (Elgar 2018)
• Dumbrava C, ‘Kick off contribution: Bloodlines and belonging: Time to Abandon Ius Sanguinis?’ in Costica Dumbrava and Rainer Bauböck (eds), Bloodlines and belonging: Time to abandon ius sanguinis? (European University Institute 2015) 1-5
• Erten R, ‘Türk Vatandaşlığı Kanunu Tasarısı’nın Türk Vatandaşlığının Kazanılmasına İlişkin Hükümleri Hakkında Değerlendirmeler’ (2008) 66(4) Ankara Barosu Dergisi 36-61
• European Parliament, ‘Children on the Move: A Private International Law Perspective’ https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/583158/IPOL_STU(2017)583158_EN.pdf Erişim Tarihi 01.07.2022
• Goodwin-Gill GS, ‘Convention On The Reduction Of Statelessness’ https://legal.un.org/avl/pdf/ha/crs/crs_e.pdf Erişim Tarihi 22.07.2022
• Graupner R, ‘Nationality and State Succession’ (1946) 32 Transactions Year 87-120
• Güngör G, ‘Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi’ (1997) 17(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 229-250
• Güngör G, Tabiiyet Hukuku (8th edn, Yetkin Yayınları 2020)
• Gümüşlü-Tunçağıl G, ‘Vatandaşlığa İlişkin Bazı Meseleler Hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları’ (2021) 41(1) Public and Private International Law Bulletin 99-127
• Hagedorn H, ‘Administrative System and Dual Nationality: The Information Gap’ in David A. Martin and Kay Hailbronner (eds), Rights and Duties of Dual Nationals Evolution and Prospects (Kluwer Law International 2003) 347-361
• İkizler M, ‘Hukuki Boyutu ile Almanya’da Bebek Sandığı ve Anonim Doğum Uygulamaları ve Türkiye’de Durum’ (2007) 9(Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 683-719
• Kaneko-Iwase M, ‘Nationality of ‘Foundlings’: Are Your Parents Really ‘Unknown’? Assessment of ‘Foundlinghood’ Under International Law to Avoid Statelessness’ (Doctoral Thesis, Maastricht University) https://doi.org/10.26481/dis.20200110mi Erişim Tarihi 25.07.2022
• Nesli A, ‘Amerikalılararası İnsan Hakları Mahkemesinin Tarihi Gelişim Süreci, Genel Teşkilat Yapısı ve Yargılama Usul Esasları’ (2019) 14(150) Terazi Hukuk Dergisi 339-351
• Nomer E, Türk Vatandaşlık Hukuku (27th edn, Filiz Kitabevi 2020)
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (21st edn, Beta 2015)
• Odman T, Vatansızların Hukuki Durumu ve Türk Hukuku (Çağ Üniversitesi Yayınları 2011)
• OHCHR, ‘The Contribution of the State of Palestine to the Special Rapporteur’s Thematic Report on Racism, Racial Discrimination, and Xenophobia in the Contest of Laws, Policies and Practices Relating to Citizenship, Nationality and Immigration’ https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Racism/SR/NationalityImmigration/StatePalestine.pdf Erişim Tarihi 01.07.2022
• OHCHR, ‘Birth Registration and the Rights of Everyone to Recognition Everywhere as a Person Before the Law’ https://www.ohchr.org/sites/default/files/HRBodies/HRC/RegularSessions/Session27/Documents/A_HRC_27_22_ENG.doc Erişim Tarihi 20.07.2022
• OHCHR, ‘Equality and Non-Discrimination in Nationality Matters to End Statelessness’ https://www.ohchr.org/sites/default/files/2022-01/OHCHR-UNHCR-Event-Outcome.pdf Erişim Tarihi 08.04.2022
• Open Society Initiative, ‘Children’s Right to a Nationality’ https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/RelatedMatters/OtherEntities/OSJChildrenNationalityFactsheet.pdf Erişim Tarihi 25.06.2022
• Pirim CZ, ‘1978 Devletlerin Uluslararası Andlaşmalara Halefiyeti Sözleşmesi Işığında İkili Andlaşmalara Halefiyet: Teorik Bir Değerlendirme’ (2016) 22(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Dergisi 131-160
• Rentiens L, ‘Citizenship Deprivation under the European Convention-System: A Case Study of Belgium’ (2019) 1(2) Statelessness & Citizenship Review 263-282
• Sagas E, Report on Citizenship Law: Dominican Republic (European University Institute 2017) https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/50045/RSCAS_GLOBALCIT_CR_2017_16.pdf Erişim Tarihi 02.07.2022
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (8th edn, Beta 2020)
• UNHCR, ‘Fact Sheet: The 1961 Convention on The Reduction of Statelessness’ https://www.refworld.org/docid/612608084.html Erişim Tarihi 20.07.2022
• UNHCR, ‘The Urgent Need to End Chilhood Statelessness’ https://www.unhcr.org/ibelong/wp-content/uploads/EN_2015_IBELONGReport_ePub17.pdf Erişim Tarihi 01.07.2022
• UNHCR, The World’s Refugees: ‘A Humanitarian Approach’ https://www.unhcr.org/publications/sowr/3eb7ba7d4/state-worlds-refugees-1997-humanitarian-agenda-chapter-6-statelessness.html Erişim Tarihi 27.06.2022
• UNHCR, ‘Stateless Minorities and Their Search for Citizenship’ https://www.unhcr.org/ibelong/stateless-minorities/ Erişim Tarihi 05.07.2022
• UNHCR, Ensuring that no Child is Born Stateless (2014) https://www.refworld.org/docid/58cfab014.html Erişim Tarihi 12.04.2022
• UNHCR, ‘Handbook on Protection of Stateless Persons’ (2014) https://www.unhcr.org/dach/wp-content/uploads/sites/27/2017/04/CH-UNHCR_Handbook-on-Protection-of-Stateless-Persons.pdf Erişim Tarihi 15.06.2022
• UNHCR, ‘Revised Background Note on Gender Equality’ Nationality Laws and Statelessness (8 March 2013) https://www.refworld.org/docid/4f59bdd92.html Erişim Tarihi 08.04.2022
• UNHCR, ‘Vatansızlığın Azaltılmasına Dair 1961 Sözleşmesi: Vatandaşlık Hakkının 60 Yıldır Korunması ve Desteklenmesi’ https://www.unhcr.org/tr/30379-the-1961-statelessness-convention-60-years-of-promoting-and-protecting-the-right-to-a-nationality.html#:~:text=1961%20S%C3%B6zle%C5%9Fmesi%2C%20vatans%C4%B1zl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20%C3%B6nleme%20ve,i%C3%A7erisinde%20vatans%C4%B1zl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20ortadan%20kald%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1n%C4%B1%20destekleyecektir Erişim Tarihi 27.06.2022
• UNHCR, ‘The 1961 Statelessness Convention: 60 Years of Promoting and Protecting the Right to A Nationality’ https://www.unhcr.org/news/press/2021/8/612bc6f44.html Erişim Tarihi 08.04.2022
• UNHCR, ‘Ensuring Birth Registration for the Preventation of Statelessness’ (2017) https://www.unhcr.org/ke/wp-content/uploads/sites/2/2017/11/Good-Practices-Paper-on-Ensuring-Birth-Registration-for-the-Prevention-of-Statelessness.pdf Erişim Tarihi 20.07.2022
• UNHCR, ‘Ending Statelessness’ https://www.unhcr.org/ending-statelessness.html Erişim Tarihi 08.04.2022
• UNHCR, ‘Urgent Action Needed to Reform Gender Discriminatory Nationality Laws Causing Childhood Statelessness’ https://www.unhcr.org/news/press/2019/8/5d5e63d9456/urgent-action-needed-reform-gender-discriminatory-nationality-laws-causing.html
• UNHCR, ‘Madagascar: UNHCR welcomes new law giving men and women equal rights to transfer nationality to children’ https://www.unhcr.org/news/briefing/2017/2/589453e67/madagascar-unhcr-welcomes-new-law-giving-men-women-equal-rights-transfer.html Erişim Tarihi 02.07.2022
• UNHCR, ‘Madagascar’s Karana People Still Awaiting Nationality’ https://www.unhcr.org/news/latest/2017/11/5a018ff44/madagascars-karana-people-still-awaiting-nationality.html Erişim Tarihi 02.07.2022
• UNHCR, ‘Nationality reform a major step towards ending statelessness in Madagascar’ https://www.unhcr.org/news/latest/2017/2/5898a7224/nationality-reform-major-step-towards-ending-statelessness-madagascar.html Erişim Tarihi 02.07.2022
• UNHCR, ‘The Displaced and Stateless of Myanmar in the Asia-Pacific Region’ (2021) https://reliefweb.int/report/myanmar/displaced-and-stateless-myanmar-asia-pacific-region-overview-current-situation Erişim Tarihi 15.06.2022
• UNICEF, ‘Birth Registry for Every Child by 2030: Are We on the Track?’ (2019) https://www.unicef.org/media/62981/file/Birth-registration-for-every-child-by-2030.pdf Erişim Tarihi 09.07.2022
• Uluocak N, Türk Vatandaşlık Hukuku (Filiz Kitabevi 1968)
• Ünsal H, ‘History of Dual Nationality in Turkish Law: Changing Understanding and Rule’ in Bianca Maria Pirani (ed), The Borders Of Integration: Empowered Bodies and Social Cohesion (Cambridge Scholars Publishing 2018) 249-266
• Ünsal H, ‘Turkuaz Kart: Hukuki Niteliği ve Türk Hukukundaki Yeri’ in Övgü Kalkan Küçüksolak and Abdullah Muhsin Yıldız (eds), Current Debates in International Relations and Law (IJOPEC Publications 2018) 177-194
• van Waas L, ‘The Situation of Stateless Persons in the Middle East and North Africa’ (UNHCR, 2010) https://www.unhcr.org/protection/statelessness/4ce63e079/situation-stateless-persons-middle-east-north-africa-laura-van-waas.html Erişim Tarihi 02.07.2022
• van Waas L, Nationality Matters: Statelessness Under International Law (Intersentia 2008)
• Worster WT, ‘The Obligation to Grant Nationality to Stateless Children Under Customary International Law’ (2019) 27(3) Michigan State International Law Review 441-538
• Ziemele I, ‘State Succession and the Issues of Nationality and Statelessness’ in Alice Edwards and Laura van Waas (eds), Nationality and Statelessness Under International Law (Cambridge University Press 2014) 217-246