The Style of Ihbâr bi al-Lathy and it's Importance in Arabic

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 231 - 244, 15.12.2017

Selman Yeşil

Öz

Abstract

The
examination is an important part of the education process, which aims to
determine the informational needs of the target group as well as to identify
and reinforce the achievements of the process. Arabic language grammarians, who
were aware of this significance, have developed a method called el-ihbâr bi'l-lezi in addition to
different methods such as lugaz, oral
questions and analysis of ambiguous phrases to determine the grammatical
dominance and needs of the subjects.

This method
was commonly defined as “to inform the ism-i
mevsûl or elif lam, whose main
element is ellezi, about the element
that is desired to be emphasized” In this method, which is associated with
several aspects of grammar, other familiar ism-i
mevsûl such as (اللذان،
الذين، التي، اللتان، اللات) in addition to (الذي) are also used.

The aim of the
present study was to introduce the system called “al-ihbar bi'l-lezî” which is widely used in a certain period and
which could be found in a significant section of classical works but lost its
significance due to certain reasons and could not be found in contemporary
literary works, to determine its contribution to language education and the
above mentioned reasons to inform those interested in the topic.

Anahtar Kelimeler

el-Ihbâr bi’l-lezî, Ism-i mevsûl, Ellezî, Classical examination methods in Arabic language, Ibn Mâlik

el-İhbâr bi’l-lezî Metodu ve Arap Dili Gramerindeki Yeri

Öz

Öz

Hedef kitlenin bilgi ihtiyacının belirlenmesinin
yanı sıra eğitim sürecindeki kazanımlarının ortaya konulmasını ve pekiştirilmesini
de amaçlayan sınav, eğitim sürecinin önemli bir parçasıdır. Bu önemin farkında
olan Arap dili gramercileri muhatabın gramer konularına hâkimiyetini ve
ihtiyacını belirlemek amacıyla lugaz, şifahî soru, muğlak ibarelerin çözümlenmesi
gibi farklı metotların yanı sıra el-İhbâr bi’l-lezî adıyla anılan bir
metot geliştirmişlerdir.

Söz konusu metot yaygın olarak; “Vurgulanmak
istenen öğeyi, ana unsuru ellezî olan ism-i mevsûllara veya elif lâm’a haber
yapmaktır.” şeklinde tanımlanmıştır. Gramerin birçok konusuyla ilişkili
olan bu metotta (الذي)’nin yanı sıra (اللذان،
الذين، التي، اللتان، اللات) gibi diğer ism-i mevsûllar da kullanılır.

Bu çalışmada, bir dönem yaygın olarak kullanılan
ve klasik eserlerin önemli bir kısmında yer alan ancak bir takım nedenlerden
dolayı ehemmiyetini kaybeden ve modern dönem gramer eserlerin genelinde yer
edinemeyen “el-İhbâr bi’l-lezî” adlı sistemin tanıtılması, dil eğitimine
katkısının belirlenmesi, ehemmiyetini kaybetmesindeki nedenlerin ortaya
koyulması ve son olarak konuyla ilgilenenlerin bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

el-İhbâr bi’l-lezî, İsm-i mevsûl, Ellezî, Arapçada klasik sınav yöntemleri, İbn Mâlik

Kaynakça

• el-Cezûlî, ‘Îsâ b. ‘Abdilazîz el-Berberî. el-Mukaddimetu᾽l-Cezûliyye fi᾽n-nahv. thk. Şa‘bân ‘Abdulvahhâb Muhammed. 2 cilt. Mekke: Matba‘atu Ummi᾽l-kurâ, ts.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. ‘Alî Esîruddîn el-Endelûsî. İrtişâfu᾽d-darab min lisâni᾽l-Arab. thk. Ramazan Abduttevâb. 5 cilt. Beyrut: Mektebetu᾽l-hâncî, 1998.
• el-Hâzimî, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. ‘Umer b. Musâ‘id. Şerhu Elfiyyeti İbn Mâlik. 115. Bölüm.
• İbn ‘Akîl, Bahâuddîh Abdullâh b. ‘Akîl el-Hemedânî el-Mısrî. Şerhu elfiyetî İbn Mâlik. 2 cilt. Beyrut: el-Mektebetu᾽l-‘asriyye, 2005.
• İbn Mâlik, Ebû Abdillâh Cemâluddîn Muhammed b. ‘Abdillâh et-Tâî el-Endelûsî el-Ceyyânî. Şerhu’l-Kâfiye eş-şâfiyye. thk. ‘Abdulmunim Ahmed el-Herîmî. 5 cilt. Mekke: Câmiatu Ummi’l-kurâ, ts.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. Lisânuʼl-ʻArab. Beyrut: Daru sâdır, ts.
• İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî b. Sehl. el-Usûl fi᾽n-nahv. 3 cilt. Beyrut: Muessesetu᾽r-risâle, ts.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Mecduddîn ‘Alî b. Muhammed b. ‘Abdulkerîm. el-Bedî‘ fî ‘ilmi᾽l-‘Arabiyye. thk. Fethî Ahmed ‘Aliyyuddîn. 2 cilt. Mekke: Câmiatu Ummi’l-kurâ, 2000.
• İbnu’l-hâcib, Ebû Amr Cemâluddîn ‘Usmân b. ‘Umer b. Ebî Bekr b. Yûnus. Emâlî İbni’l-Hâcib. thk. Fahr Sâlih Suleymân. 2 cilt. Beyrut: Dâru᾽l-cîl. 1989.
• el-Kıftî, Cemâluddîn Ebu᾽l-Hasen ʻAlî b. Yûsuf. İnbâhu᾽r-ruvât. thk. Muhammed Ebu᾽l-Fadl İbrâhîm. 4 cilt. Kahire: Dâru᾽l-fikri᾽l-‘Arabî, 1982.
• el-Murâdî, Ebû Muhammed Bedruddîn Hasen b. Kâsim b. ‘Abdillâh b. ʻAlî. Tavdîhuʼl-mekâsid veʼl-mesâlik bi şerhi Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. ʻAbdurrahmân ʻAlî Suleymân. 3 cilt. Kahire: Dâruʼl-fikriʼl-Arabî, 2008.
• en-Neccâr, Muhammed Abdulazîz. Diyâu’s-sâlik ilâ Evdahu’l-mesâlik. 4 cilt. Beyrut: Muessesetu’r-risâle, 2001.
• es-Sabbân, Ebu’l-İrfân Muhammed b. ‘Alî. Hâşiyetu’s-Sabbân ‘alâ Şerhi’l-Uşmûnî. 3 cilt. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
• es-Suyûtî, Celâluddîn. Hem‘u᾽l-hevâmi‘ fî şerhi Cem‘i᾽l-cevâmi‘. thk. Mabdulhamîd el-Hendâvî. 3 cilt. Mısır: el-Mektebetu᾽t-tevfîkiyye, ts.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Mekâsidu’ş-şâfiye fî şerhi’l-Hulâseti’l-kâfiye. 5 cilt. Mekke: Ma‘hedu’l-buhûs el-İslâmiyye, 2007.
• el-Vakkâd, Hâlid b. ‘Abdillâh b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Cercâvî el-Ezherî. Şerhu᾽t-tasrîh ‘ale᾽t-tavdîh. 2 cilt. Beyrut: Dâru᾽l-kutubi᾽l-ilmiyye, 2000.
• ez-Zurâ‘î, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-Hanbelî ed-Dımaşkî. İrşâdu’s-sâlik ilâ Elfiyyeti İbn Malik. 2 cilt. Riyad: Edvâu’s-selef, 1954.