Hz. Muhammed’in (s.a.v.) Sahabe İle İstişaresi ve Sahabenin Bazı Konularda Hz. Muhammed’e Yaptığı İtirazlar

Year 2019, Issue: 14, 249 - 265, 25.12.2019

Hakan Can

https://doi.org/10.34085/buifd.619429

Abstract

Öz

Hz. Peygamber (s.a.v.) hayatı boyunca birçok kez sahabe ile
istişarede bulunmuş, onların fikir ve düşüncelerini önemsemiştir. O, vahyin
nazil olmadığı durumlarda etrafındakilerle fikir alışverişinde bulunmuş ve
sunulan teklifleri çoğu kez kabul etmiştir. Allah peygamberini eğitirken
kendisi de ashabını eğitmiş, şuranın bir ilke olarak İslam toplumunda ikame
edilmesini sağlamıştır. Onun sahabe ile istişaresi farklılık arz etmektedir.
Kimi zaman tek bir sahabeye danışmış, kimi zaman bir topluluğun görüşünü almış
kimi zaman da sahabenin tümünün görüşüne başvurmaya önem vermiştir. O istişare
yaparak sahabesine değer vermiş, onlar da kendisine büyük bir sevgi
beslemiştir.

Sahabenin Allah Resulüne itaatleri sonsuz olmakla birlikle
bazı durumlarda ona itiraz edebilmiş ve aldığı kararları eleştirebilmişlerdir.
Bu durumu anlayabilmek için onların da insan olduklarını, birtakım duygular
taşıdıklarını, üzülüp kırılabildiklerini ve dolayısıyla Peygamber de olsa
kendisini eleştirebildiklerini unutmamak gerekir. Aslında istişare ve itirazın
olması düşünce özgürlüğünün olduğunun en açık iki kanıtıdır. Hz. Peygamberin
hayatında da bu iki kavramı bariz bir şekilde görmekteyiz.

İstişare kavramı ve kapsamı üzerine birçok araştırma ve
çalışma yapıldığı için biz bu çalışmada kavramsal tahlile girmedik bunun yerine
konuyu istişarenin faydaları ekseninde ve Hz. Peygamber örnekliğinde, özellikle
de İslam tarihi kaynaklarını esas alarak ele aldık. Yine aynı şekilde sahabenin
Hz. Peygambere olan itirazları da çalışmanın ana temaları arasında yer
almıştır.

Keywords

Anahtar Kelimeler: Hz. Peygamber, İstişare, İtiraz, Bedir, Hendek, Hudeybiye

References

• Açık, Fatih. ‘’Hz. Peygamber Dönemi Toplumsal Değişimin Öne Çıkan Yönleri’’. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 38 (2015): 1003-1010.
• Aksu, Ali. ‘’Asr-ı Saadet, Hulefâ-i Râşidin ve Emeviler Döneminde Fikir Hürriyeti Üzerine Bazı Mülâhazalar (İstişare, Emri bi’l-Ma’ruf Nehyi Ani’l-Münker ve Muhalefet Kavramları Bağlamında)’’. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı: 2 (2001): 203-228.
• Altuntaş, Abdurrahman. ‘’Hak Dini Kur’an Dili Tefsiri’nde Şȗra Kavramının Ele Alınışı’’. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 1 Sayı: 2 (2012/2): 245-264.
• Altuntaş, Abdurrahman. Kur’an’da Temel Siyasi Kavramlar. İstanbul: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Arslan, İhsan. ‘’Sahabenin Olumsuz Davranışları Karşısında Hz. Peygamber’in Tavrı’’. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi Cilt: 12 Sayı: 3 (2012): 119-149.
• Aslan, Recep. ‘’İstişârenin Önemi ve Hz. Peygamber’in Uygulamalarından Örnekler’’. Anemon MŞÜ Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 2 Sayı: 1 (2014): 223-241.
• Aşıkkutlu, Emin. ‘’Berîre’’. DİA. 5: 503-504. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Bakan, Tevhid. ‘’Hz. Peygamber’in Abdullah b. Übeyy’in Cenaze Namazını Kıldırması’’. Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı: 39 (2013): 211-240.
• Bayraktutar, Muammer. ‘’Hz. Peygamber’in Örnekliği Bağlamında Olaylar Karşısındaki Azim ve Kararlılığı’’. EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 16 Sayı: 50 (2012): 71-87.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. Thk. Süheyl Zekkar-Riyad Zirikli. 13 Cilt. Beyrut: Darü’l Fikr, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâ’ilü’n-nübüvve. Thk. Abdülmu‘tî Kal‘acî. 7 Cilt. Beyrut: Darü’l-kutubi’l-ilmiyye, 1988.
• Buhari, Muhammed b. İsmail. el-Camiu’s-Sahih. Dımaşk-Beyrut: Daru İbn Kesir, 2002.
• Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. Kitâbü’l-Megazî. Thk. Abdülaziz b. İbrahim. Riyad: Daru İşbiliya, 1999.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Thk. Şuayb Arnavut vdğr. 6 Cilt. Dımaşk-Hicaz: Daru’r-risaleti’l-alemiyye, 2009.
• el-Gindi, Kamil Muhammed. ‘’Şura ve İslam Hukukunda İnsan Hakları Demokrasinin Belirginliği’’. Trc. Ahmet Kılınç. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi Sayı: 12 (2008): 201-206.
• Gadban, Münir. Fıkhu’s-sire. Çev. Mehmet Aydemir. 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2014.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Çev. Mehmet Yazgan. 2 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2013.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. ed-Dürer fi’ḫtiṣâri’l-megazî ve’s-siyer. Thk. Şevki Dayf. Mısır: el-Meclisü’l ‘Alâ li-şuuni’l-İslamiyye, 1966.
• İbn Cevzi, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ ve Mustafa Abdülkadir Atâ. 17 Cilt. Beyrut: Darü’l-kutubi’l-ilmiyye, 1995.
• İbn Esir, Ebü’l-Hasen İzzüddîn. el-Kâmil fi’t-târîḫ. Thk. Ebu’l Fida Abdullah el-Kadî. 11 Cilt. Beyrut: Darü’l-kutubi’l-ilmiyye, 1987.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. Cevâmiʿu’s-sîre. Thk. Abdülkerim Sami el-Cündî. Beyrut: Darü’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.
• İbn Hişam, Abdülmelik b. Eyyub el-Himyeri. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Abdüsselam Tedmuri. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l kutubi’l-Arabi, 1990.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Ahmet Ferid el-Mezidî. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-maarif, 1990.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed. eṭ-Ṭabaḳatü’l-kübrâ. Thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001.
• İbn Seyyidinnas, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. ʿUyûnü’l-es̱er fî fünûni’l-megazî ve’ş-şemâʾil ve’s-siyer. Thk. Muhammed el-Îd el-Hatrâvî- Muhyiddin Mestû. 2 Cilt. Medine-Dımaşk: Daru İbn Kesir, trs.
• İbn Şihâb ez-Zührî, Ebû Bekr Muhammed b. Müslim b. Ubeydillâh. el-Meġāzi’n-nebeviyye. Thk. Süheyl Zekkâr. Dımaşk: Darü’l-fikr, 1981.
• Kandemir, M. Yaşar. ‘’ Büsr b. Süfyân’’. DİA. 6: 494-495. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Kavaklıoğlu, Mahmut. ‘’Sahâbe-i Kirâm’ın İstek, Öneri ve İtirazları Karşısında Hz. Peygamber’’. EKEV Akademi Dergisi Yıl: 7 Sayı: 15 (2003): 43-67.
• Makdisî, Ebû Nasr el-Mutahhar b. Tâhir (el-Mutahhar). el- el-Bedʾ ve’t-târîḫ. Nşr. Clément Huart. 6 Cilt. Paris 1899-1919.
• Müslim b. el-Haccac. Sahîhu Müslim. Thk. Nazr b. Muhammed el-Faryabi. 2 Cilt. Riyad: Daru Tayyibe, 2006.
• Önkal, Ahmet. ‘Ci’rane’’. DİA. 8: 25. İstanbul: TDV. Yayınları, 1993.
• Salihî, Muhammed b. Yusuf. Sübülü'l-Hüdâ ve'r-Reşâd. Thk. Mustafa Abdülvahid v.dğr. 12 Cilt. Kahire; el-Meclisü’l ‘Ala, 1997.
• Şahinalp, Hacer. ‘’Danışma’dan Dayanışma’ya: Bireysel ve Sosyal Potansiyellerin Aktivasyon Kodu Olarak Şûrâ’’. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 58:1 (2017): 109-146.
• Şelbî, Ebu Zeyd. Tarihü’l hadâreti'l-İslâmiyye ve’l fikrü’l İslamî. Kahire: Mektebetu Vehbe, 2012).
• Şiblî (Numanî), Mevlana. Peygamberimizin Hayatı. Çev. Ahmet Karakaş. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. Thk. Muhammed Ebu’l Fadl İbrahim. 11 Cilt. Mısır: Daru’l Maarif, 1967.
• Tezcan, Tuğrul. ‘’Hz. Ömer ve Şûrâ Anlayışı’’. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu Cilt: 1 (2018): 405-419.
• Tezcan, Tuğrul. ‘’İnsan Onuru–Şûrâ İlişkisi: Kur’an ve Sünnet Bağlamında Bir Değerlendirme’’. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi Cilt: 6 Sayı: 5 (2017): 3266-3290.
• Tezcan, Tuğrul. ‘’Sünnette İstişare ve Hz. Peygamber’in İstişare Anlayışının Hulefa-i Raşidin’in Hayatına Yansımaları’’. Dini Araştırmalar Cilt: 13 Sayı: 37 (2010): 93-122.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’s-Sahîh. Thk. Beşşar Avvad Maruf. Beyrut: Darü’l Garbi’l İslamî, 1996.
• Uçar, Yusuf. Sahabenin Hz. Peygambere İtirazları. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2015.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitabü’l Meğazi. Thk: Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Alemü’l-kütüb, 1984.
• Vatandaş, Celaleddin. Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslam Daveti. 2 Cilt. İstanbul: Pınar Yayınları, 2015.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târihu’l-İslâm. Thk. Ömer Abdusselam Tedmuri. 52 Cilt. Beyrut: Darü’l Kitabi’l Arabi, 1990.