Mesrûk b. Abdurrahman (el-Ecda‘) ve Fakihlik Yönü

Yıl 2022, Sayı: 20, 176 - 194, 25.12.2022

Abdullah Önder

https://doi.org/10.34085/buifd.1165945

Öz

Mesrûk hicretten önce doğmuş, 63/683 yılında vefat etmiş, Yemen göçmeni Kûfeli bir tâbiîn âlimidir. Her ne kadar Hz. Peygamber’i görmemiş olsa da sahâbenin ileri gelenlerinden başta Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer olmak üzere birçoğunu görmüş, bir kısmıyla zaman geçirmiş, Abdullah b. Mes‘ûd ve Hz. Âişe gibi bazılarından da önemli oranda ilim almıştır. Mesrûk ilme karşı hayli istekli biridir. Nitekim sırf ilim için Basra, Şam ve Mekke gibi şehirlere yolculuk yapmıştır. Onun ilim aldığı hocalarının fıkhî yetkinliklerinin ağır basması, kısa süre de olsa kadılık yapmış olması ve fetva vermede maharetli olması diğer ilimlere nazaran fakihliğini ön plana çıkarmıştır. Dolayısıyla hem bulunduğu ortamda genelde ilmiyle, özelde fıkhıyla öne çıkmış olması hem de birçok sahâbîyle karşılaşmış olması onu önemli kılan hususlardır. Bu anlayış çerçevesinde Mesrûk’u ve onun fakihlik yönünü araştırma konusu yaptık. Bu anlamda ilk önce hayatı hakkında bilgi verdik, sonra fakihlik yönü bağlamında fetvalarını ve bu fetvalarının dayandığı delilleri mevzubahis ettik. Mesrûk’un fetvaları kaynaklarda dağınık vaziyette olduğu gibi bunların hangi delile veya kaynağa göre verildiğine dair kendisinden gelen bir açıklama da neredeyse yoktur. Bundan dolayı ilk önce fetvalarını tespit ettik, sonra bu fetvalarının hangi delile dayandığını ortaya koyduk. Bunun neticesinde onun fetvalarının Kur’an, Sünnet, sahâbî kavli ve kıyas gibi delillere dayandığını tespit ettik.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Mesrûk, tâbiîn, Kûfe, delil.

Kaynakça

• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr. Ṭabaḳāt. thk. Süheyl Zekâr. Dâru’l-Fiker, 1993.
• İbn Abdülberr, Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. Amman: Dâru’l-A’lâm, 2002.