Orta Çağ'ın Kristolojik Sembollerinden Biri Olarak Unikorn

Year 2023, Issue: 22, 255 - 270, 25.12.2023

Yasin Öner

https://doi.org/10.34085/buifd.1325786

Abstract

Öz
Çalışmanın konusu Hıristiyan sanat ve düşünce tarihinde İsa Mesih için kullanılmış sembollerden biri olan unikorn adlı mitik varlıkla ilgili aktarılan bilgilerin değerlendirilmesidir. Bu anlamda İsa Mesih’in misyonu ve özellikleri bağlamında kullanılan ve Orta Çağ’dan başlamak üzere gerek İsa’nın Bakire Meryem’e müjdelenmesi gerekse çarmıhta insanlığın günahları adına kendini feda etmesini konu edinen sanat eserlerinde ön plana çıkan unikorn, alnının ortasında yer alan ve onu diğer hayvanlardan farklı kılan tek boynuzuyla bu üne kavuşmuştur. Ancak bahsi geçen tek boynuz sadece unikornla özdeşleştirilmemiş, ondan asırlar önce çeşitli kültürlerde de bu özelliğe sahip olan hayvanlardan bahsedilmiştir. Bu anlamda çalışmanın amacı Hindistan’dan Çin’e, İran’dan Yunan’a kadar, hatta günümüzde edindiği anlam da dahil olmak üzere farklı kültürlerde varlığı kabul edilen tek boynuzlu atlarla ilgili anlatıları ortaya koyarak unicornun Hıristiyanlıktaki karşılığını, yani İsa Mesih’in bir sembolü olarak kullanılmasıyla ilgili arka planı ortaya koymaktır. Bu amaca hizmet edecek şekilde öncelikle bu sembolün çeşitli kültürlerdeki özellikleri ile Hıristiyanlıktaki anlamları arasında karşılaştırma yöntemi kullanılarak benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Ayrıca bu sembol özelinde Hıristiyan inanç ve öğretilerini merkeze alan metinler analiz edilerek konunun sınırları dahilinde deskriptif/tasvir edici yöntemle bilgiler elde edilmiştir. İnancın açığa çıkmasında farklı sembolik ögelerden faydalanan Hıristiyanlık, özellikle İsa Mesih’in yaşamına dair oldukça karmaşık olan hususları bu tür sembollerden faydalanarak açıklamaya ve buna benzer somut varlıklar üzerinden örneklendirme yoluyla insan zihnine kabul ettirmeye çalışmıştır. Avcıların yakalamaktan aciz kaldığı son derece hızlı ve güçlü bir hayvan olarak tasvir edilen unikornun, bir bakire tarafından kandırılması ve avcılar tarafından esaret altına alınması yönündeki hikâyeyi İsa Mesih’in tutkusu çerçevesinde yorumlayan Hıristiyan teologlar, Orta Çağ boyunca sanatın farklı varyasyonlarında bu hayvanın kristolojik bir sembol olarak anılmasına katkıda bulunmuşlardır. Böylece “gerçek mi, efsane mi?” tartışmalarına gerek kalmaksızın Mesih’in görsel bir sembolü haline gelen unikornun Hıristiyanlığı ilgilendiren boyutu, çağları aşacak düzeye ulaşmıştır.

Keywords

Hıristiyanlık, sembol, Hıristiyan sembolizmi, mitolojik varlık, unikorn

References

• Waters, Elyse. “Zoological Analysis of the Unicorn as Described by Classical Authors”. Archeometriai Mühely 10/3 (2013), 231-236.
• Wilson, Samuel M. “The Emperor’s Giraffe”. Natural History 101/12 (1992), 116-128.