CONTEXTUAL EVALUATION OF SOME CONCEPTS MENTIONED IN THE QUR'AN RELATED TO EARTH-CENTERED NATURAL DISASTERS

Yıl 2024, Sayı: 24, 100 - 116, 25.12.2024

Halil İbrahim Aydın

https://doi.org/10.34085/buifd.1526933

Öz

Although the Qur'ān does not directly provide information about natural disasters and methods of combating them, some terms related to these disasters are mentioned and certain warnings are implicitly given. In this context, the Qur'ān includes concepts related to geological, climatic and biological disasters such as strong winds, storms, hurricanes, tornadoes, typhoons, cyclones, meteor showers, excessive rainfall, lightning, thunder and earthquakes. In this respect, some of the concepts of iʻṣār, kāsıf, hāsıb, matar, sayyib, vadk, bark, sāika, sāhha, ra´d and mawr in the Qur'ān point to some sky-centered disasters. In this study, the screening method of the qualitative research method was used and the concepts related to these disasters in the Qur'ānic integrity were identified and the contexts of these concepts were tried to be revealed by starting from ancient sources, especially the works of tafsir. As in my study on earth-centered natural disasters, this study also examined the context in which the aforementioned concepts are mentioned in the Qur'ān and tried to shed some light on the Qur'ān's perspective on the attitudes, behaviors and responsibilities of man, to whom all vital responsibilities in the world are entrusted to his will, regarding natural disasters. As a matter of fact, it is foretold in the Qur'ān that some celestial natural disasters will occur outside the world. In this framework, it has been understood that not only the world but also the beings outside the world fall within the sphere of responsibility of human beings, that not only the world but the whole world is entrusted to human beings, that they should know the world and learn its potential powers and dangers, and that the responsibility of taking precautions against these potential dangers is entrusted to all human beings. I also believe that this study will shed some light on disaster researchers. In this study, the contexts of the concepts pointing to heaven-centered natural disasters were investigated, and the internal and external contexts of the verses or passages containing these contexts were not examined unless necessary.

Anahtar Kelimeler

Qur, Tafsir, Natural disaster, Meteor shower, Sky earthquake.

Kur’ân’da Gök Merkezli/Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerle İlgili Bazı Kavramların Bağlamsal Açıdan Değerlendirilmesi

Öz

Kur’ân’da doğrudan doğal afetler ve bunlarla mücadele yöntemleriyle ilgili bilgi verilmemekle birlikte bu tür afetlerle ilişkili bazı ifadeler zikredilmekte ve zımnen okuyucuya belirli ikazlar yapılmaktadır. Bu bağlamda Kur’ân’da şiddetli rüzgâr, fırtına, kasırga, tayfun, siklon, meteor yağmuru, aşırı yağışlar, yıldırım, şimşek, gök gürültüsü ve gök depremi gibi jeolojik, klimatik ve biyolojik afetlerle ilgili birtakım terimlere yer verilmektedir. Bu minvalde Kur’ân’da geçen i‘sâr, kâsıf, hâsıb, matar, sayyib, vedk, berk, sâika, sâhha, ra´d ve mevr kavramları, gök merkezli bazı afetlere işaret etmektedir. Çalışmada nitel araştırma yönteminin tarama metodu kullanılmakta olup Kur’ân bütünlüğünde söz konusu bu afetlerle ilgili olan kavramlar tespit edilmekte ve tefsir eserleri başta olmak üzere kadim kaynaklardan başlanarak söz konusu bu kavramların bağlamları ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Yeryüzü merkezli doğal afetlerle ilgili yaptığımız çalışmada olduğu gibi bu çalışmada da yukarıda bahsi geçen kavramların Kur’an’da hangi bağlamda zikredildiği hususu incelenmiş olup dünyadaki tüm yaşamsal sorumlulukların kendi iradesine tevdi edildiği insanın doğal afetlerle ilgili tutum, davranış ve sorumluluklarına dair Kur’ân’ın bakış açısına bir nebze ışık tutulmaya çalışılmaktadır. Nitekim bazı gök merkezli doğal afetlerin dünya dışında gerçekleşeceği Kur’ân’da haber verilmektedir. Bu çerçevede sadece dünyanın değil dünya dışındaki varlıkların da insanın sorumluluk alanına girdiği, sadece dünyanın değil tümüyle âlemin insana emanet edildiği, âlemi tanıması ve potansiyel güç ve tehlikelerini öğrenmesi gerektiği, bu potansiyel tehlikelere karşı önlem alma sorumluluğunun insanların tamamına tevdi edildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca çalışmanın afet araştırmacılarına bir nebze ışık tutacağı kanaatindeyiz. Çalışmada, gök merkezli doğal afetlere işaret eden kavramların bağlamlarıyla ilgili araştırma yapılmış olup ihtiyaç duyulmadıkça söz konusu bu bağlamların bulunduğu ayet veya pasajların iç ve dış bağlamlarıyla ilgili inceleme yapılmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Doğal afet, Meteor yağmuru, Gök depremi.

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd b. Abdilbâkî b. Sâlih el-Mısrî. Mu´cemü’l-müfehres li-elfâzı’l-Kur’ân’il-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
• AFAD, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. 2023 İdare Faaliyet Raporu. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, 2023. https://www.afad.gov.tr/kurumsal-raporlar
• Ak, Özlem. “Kasırgalar”, Bilim Teknik (2016). https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/system/files/makale/_589_2016_aralik_52.pdf
• Aydın, Halil İbrahim. “Kur’ân’da Yeryüzü Merkezli Doğal Afetlerle İlgili Olarak Zikredilen Bazı Kavramların Bağlamsal Açıdan Değerlendirilmesi”. Artuklu Akademi 11/1 (Haziran 2024), 153-171. https://doi.org/10.34247/artukluakademi.1465219.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes’´ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ el-Beğavî. Me´âlimü’t-Tenzîl. Riyad: Dâr-u Taybe, 1989.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbâvî el-Bikâî. Naẓmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Çalışkan, Özcan. Meteoritlerin Sınıflandırılması ve Türkiye’deki Bazı Meteoritlerin Analizi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2019.
• Çiçek, Halil. “Kur’ân’da Sema Kavramı”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007, 6-7. Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. el-Bahrü’l-muhît. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1993.
• Ebüssuûd, Efendi. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-İhyâ ve’t-Türâsi’l-´Arabî, ts. Erkal, Tevfik – Değerliyurt, Mehmet. “Türkiye’de Afet Yönetimi”. Doğu Coğrafya Dergisi 22. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/26918
• Erkan, M. Ayhan vd., 2021 Yılı Meteorolojik Afetler Değerlendirmesi. Ankara: Araştırma Dairesi Başkanlığı Meteorolojik Afetler Şube Müdürlüğü, 2022. https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/afetlerraporu2021.pdf Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-´ayn. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-İlmiyye, 2003.
• Harman, Ömer Faruk. “Tûfan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 319-322. İstanbul: TDV, 2012.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Nûriddîn Alî b. Âdil en-Nu‘mânî ed-Dımaşkî, el-Lübâb fî ʿulûmi’l-Kitâb. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru‟t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kur’ân’il-´Azîm. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîsiyye, 2000.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-´Arab. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-´azam. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 2000.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2009.
• İşçi, Coşkun. “Deprem Nedir ve Nasıl Korunuruz?”. Journal of Yaşar Üniversity 3/9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179169
• Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. “Siklon”. Erişim 6 Ekim 2023 https://meteoroloji.boun.edu.tr/siklon.php
• Kılar, Hatice – Çiçek, İhsan. “Göksu Deltası'nda Fırtına Kabarmasına Bağlı Deniz Seviyesi Değişimleri”. Journal of Human Sciences 14/4. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/4739
• Kocapınar, Pelin. “Eski Kültürlerde Gök ve Güneşle İlgili Bazı Kavramların Kıpçak Sözlüklerine Yansıması”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2020. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2154481
• Kuman, M. “The Mystery of the Black Sea Floods Solved”. Journal Of Earth Science &Amp; Climatic Change 9/9. https://www.omicsonline.org/open-access/the-mystery-of-the-black-sea-floods-solved-2157-7617-1000489.pdf
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi´u li-ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Te’vîlâtü ehli’s-sünne. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,2004.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. el-Hidâye ilâ bülûğu’n-nihâye. BEA: Câmi´atü Şarkâ, 2008.
• MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü. “Fırtına”. Erişim 3 Agustos 2023. https://mgm.gov.tr/arastirma/dogal-afetler.aspx?s=kuvvetliruzgar#:~:text=R%C3%BCzgar%C4%B1n%20saatteki%20h%C4%B1z%C4%B1n%C4%B1n%2040%20ila,g%C3%B6k%20g%C3%BCr%C3%BClt%C3%BCs%C3%BC%20de%20e%C5%9Flik%20eder. MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü. “Meteoroloji”. Erişim 1 Ekim 2024. https://www.mgm.gov.tr/genel/meteorolojiyegir.aspx MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü. “Yıldırım”. Erişim 3 Ağustos 2023. https://www.mgm.gov.tr/site/yardim2.aspx?
• =YILDIRIM#:~:text=Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m%2C%20bulut%20ile%20yer%20aras%C4%B1nda,bir%20potansiyel%20farka%20eri%C5%9Fmesi%20gerekmektedir.
• Muhammed Esed. Kur’ân mesajı. İstanbu: İşaret Yayınları, 2017.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen Mukâtil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-´Arabî, 2002.
• Nadaroğlu, Yüksel. - Şimşek, Osman. “Tarımda Dolu Zararı ve Korunma Yolları”. MGM Dergisi 2-3. https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/makale/doluzarari.pdf
• NHC, “Tropical Ciyclones”, Erişim 14 Temmuz 2023. https://www.nhc.noaa.gov/cyclones/ Ozaner, F. Sancar. “Uzaydan Gelen Tanıklar: Meteoritler”, Bilim ve Teknik 1989. https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf;jsessionid=vKfQnwYydlVBDYKf55vtsCYs?dergiKodu=4&cilt=22&sayi=265&sayfa=8&yaziid=5264
• Özüdoğru, Özgür Can. “Yıldızlarda Deprem Olur mu?”. Bilim Teknik 2017, 92-93. https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/system/files/makale/btd_593_2017_nisan_92-93.pdf
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtihu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Semerkandî, Alâeddin Ali b. Yahyâ. Bahru’l-´ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm el-Halebî. ed-Dürru’l-mesûn fî ´ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Kahire: Merkezü Hecr, 2003.
• Şa´râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsîru Şa´râvî. Kahire: Dâru Ahbâri’l-Yevm, 1991.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed eş-Şevkânî es-San‘ânî el-Yemenî. Fethu’l-kadîr el-Câmi´u beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsîr. Suud: Dâru’l-Vefâ, ts.
• Şimşek, Osman. vd. Don Hadisesi ve Türkiye Don Takvimi. Ankara: Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı, 2017.
• Taberî, Ebû Ca´fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tantâvî Cevherî, Tantâvî b. Cevherî el-Mısrî. el-Cevâhir fî tefsîri’l-Kur’ân. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, ts. TÜBİTAK, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu. “Doğal Afetler”. Erişim 5 Haziran 2023. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/dogal_afetler
• Türkben, Tüncay. “Anlam Bilim Açısından Geçmişten Günümüze Kadar “Gök” Kavramının Anlamsal Yolculuğu”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2015. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/412739
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Vasîṭ fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-mecîd. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1994.
• Vehbe Zühaylî. et-Tefsîru’l-vecîz, ´alâ hâmişi’l-Kur’ân’i’l-´Azîm. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, ts. Wikipedia. “Gök Gürültüsü”. Erişim 3 Ağustos 2023. https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6k_g%C3%BCr%C3%BClt%C3%BCs%C3%BC
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳâʾiḳı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Riyad: Mekteberü’l-Ubeykân, 1998.