İZMİR-TORBALI-SEFERİHİSAR-URLA BÖLGESlNlN JEOLOJİSİ HAKKINDA

Yıl 1962, Cilt: 59 Sayı: 59, 1 - 18, 01.12.1962

Mehmet Akartuna

Öz

İncelenen bölgenin en eski formasyonları kristalin şistlerdir. Civar mıntakalarla mukayese suretiyle Paleozoik olarak kabul ettiğimiz bu teşekkülât, altta gnays, mikaşist, kloritşist ve şistî kuvarsitler, üstte de mermerlerle temsil edilmiş bulunmaktadır. Kretase tabakaları eski kristalin temel üzerine diskordan olarak gelmektedir. Etüd bölgemizin fosil ihtiva eden bu ilk sedimanter formasyonu altta fliş, üstte kalker fasiesindedir. Fliş, umumiyetle killi şist, arkoz, konglomera, gre, kristalin kalkşist tabakalarından müteşekkil olup, bu tabakalar arasında radiolâritli seviyelerle kristalin kalkerler de yer almaktadır. Bütün seviyeler yanal ve dikey tedricî geçiş gösterir. Bu teşekkülât, bazan hafif bazan da oldukça kuvvetli bir metamorfizmaya mâruz kalmıştır. Flişin bazı kısımlarına ait killi şist ve radiolâritler arasında tesbit edebildiğimiz ve bazan birkaç milimetre kalınlığa malik olan hafif kristalin kalkşist seviyeleri Üst Kretaseyi karakterize eden fosiller (Globotruncana çeşitleri) ihtiva etmektedir. Buna göre, birçok müellifler tarafından Paleozoik olarak kaydedilen bu formasyonun katî olarak Kretase yaşında olduğu anlaşılmış bulunmaktadır. Üst Kretase gri kalkerleri alttaki flişlere tedrici geçiş gösterir. Bu kalkerler, bazı yerlerde kristalin şistlere ait tabakalar üzerinde diskordan olarak bulunur. Tetkik sahamızda Eosen aflörmanlarına raslanmamış olmakla beraber, Miosen konglomeralarında Nummulitli kalker çakıllarının mevcudiyeti, buralarda Eosen denizinin de hüküm sürdüğünü ifade etmektedir. Daha eski teşekkülât üzerine diskordan olarak gelen Miosende alt ve üst seriler ayırt edilebilmiştir. Alt seri konglomera, gre, marn, kil ve volkanik tüflerle kalker seviyelerini ihtiva eder. Üst seride hâkim olan kalkerlerden başka, marn, kil ve volkanik tüfler yer alır. Miosenin bilhassa üst seri tabakalarından topladığımız birçok fosillere göre, tetkik sahamızdaki Neojen, Dasien veya Dasien civarında bir yaşa maliktir. Pliosen kırmızı renkli, killi, marnlı, kumlu ve çakıllıdır. Çapraz stratifikasyon gösterir. Miosen üzerine diskordan olarak gelir. Etüd edilen bölgede Hersinien ve Alpin orojeneze ait hareketler tesbit olunmuştur. Paleozoik olarak tesbit ettiğimiz kristalin şistler Hersinien orojenezinde (?), Kretase ve Neojen formasyonları da Alpin orojenezin muhtelif fazlarındaki tesirler altında kalarak kıvrılmış ve kırılmıştır. Miosen ile Pliosen arasında Rodanien fazının tesiri altında kalan etüd bölgemiz, nihai strüktürünü Pliosen sonu hareketlerle (Vallakien fazı) kazanmıştır. Kretase tabakaları arasında aflöre eden serpantinler, bu devir tabakalarının teşekkülü esnasında vukua gelen deniz dibi ultrabazik intruzyonları ile ilgili olarak meydana gelmiş ve nihai yerlerini daha sonraki tektonik hareketlerle almışlardır. Volkanitlerden riyolit, riyodasit ve andezitlerle bunlara ait tüfler, Miosen esnasında, bazalt ve diabazlar da Miosende ve Miosenden sonra vukua gelen volkanik faaliyetlerin mahsulüdür.

Anahtar Kelimeler

İZMİR-TORBALI-SEFERİHİSAR-URLA, BÖLGESlNlN JEOLOJİSİ HAKKINDA, Miosen esnasında

ON THE GEOLOGY OF İZMİR-TORBALI-SEFERİHİSAR-URLA DISTRICT

Öz

The oldest formations of the area under study are crystalline schists. These formations, which we take to be of Paleozoic age through comparison with neighboring areas, consist of gneisses, mica-schists, chlorite-schists and schisty quartzites on the bottom and marbles on the top. Here Cretaceous beds unconformably overlie the old crystalline formation. This first fossiliferous sedimentary formation in our area presents flysch facies on the lower sections and limestone facies on the upper ones. This flysch is usually composed of argillaceous schists, arkoses, conglomerates, sandstones, crystalline calc-schists with intercalations of crystalline limestones that may be encountered in the layers containing radiolarite. At all levels gradual transition, both lateral and vertical, is visible. This formation has been subjected to metamorphism, intensity ranging from somewhat weak to quite strong. It sometimes included slightly crystalline calc-schist layers only a few millimeters thick, which were encountered in radiolarites and schists forming some parts of the flysch and contained characteristic Upper Cretaceous fossils (Globotruncana species). Therefore, this formation—reported to be Paleozoic by some authors— is beyond doubt Cretaceous. The overlying Upper Cretaceous gray limestones show a gradual transition with the flysch below. In some places these limestones are found unconformably overlying layers of crystalline schists. Although no Eocene outcrops were encountered, the presence of limestone pebbles with Nummulites in the Miocene conglomerates indicates that the Eocene sea must have existed in this area. It was possible to distinguish lower and upper series of Miocene age unconformably overlying still older formations. Lower series consists of conglomerates, sandstones, marls, clays and volcanic tuffs together with limestone beds. Upper series, in addition to the limestones, contains marl, clay and volcanic tuff layers. In the light of many fossil specimens collected largely from the upper levels of the Miocene, the age of the area under study appears to be in the neighborhood of Neogene-Dacian or Dacian. Pliocene is represented here by reddish beds consisting of clays, marls, sands and pebbles. Cross-bedding is also displayed. The whole unconformably overlies the Miocene. In the area, movements dating back to the Hercynian and Alpine orogenies were noticed. Crystalline schists, which we have marked down as Paleozoic, were folded and fractured during the Hercynian orogeny (?), while Cretaceous and Neogene formations have undergone similar changes during the Alpine orogeny. This area, subjected to the effects of the Rhodanian phase between Miocene and Pliocene, must have taken its final shape under the tectonic movements that occurred towards the close of the Pliocene (Wallachian phase). Serpentine outcrops, encountered in the Cretaceous formations, are related with underwater ultrabasic intrusions that occurred during this period and were brought to their present sites in the course of subsequent tectonic movements. Of the volcanic rocks, rhyolites, rhyodacites, andesites and the tuffs are results of volcanic activities during the Miocene, while basalts and diabases were similarly formed both during the Miocene and later.

Anahtar Kelimeler

ON THE GEOLOGY, İZMİR-TORBALI-SEFERİHİSAR-URLA, Cretaceous beds

Kaynakça

• 1 — CHAPUT, E. & HAKKI, î. (1930) : Receherches sur la structure de la region de Smyrna, İst. Darülf. Coğ. Enst. Neş. Sayı 11, İstanbul.
• 2 — CHAPUT, E. (1936) : Voyages d'etudes geologigues et geomorphogeniques en Turquie. Mem. Inst. Français d'Archeol. de Stamboul, Paris.
• 3 — KALAFATÇIOĞLU, A. (1961) : Karaburun yarımadasının jeolojisi. M.T A. Derg. No. 56, Ankara.
• 4 — PAMİR, H. N. & AKYOL, 1. H. (1929) : Tepeköy-Torbalı-İzmir zelzelesi. Darülf. Jeol. Enst. Neş., İstanbul.
• 5 — PAREJAS, Ed. (1940) : Le Flysch Cretace des environs de Smyrne. Pub. Inst. Geol. Univ. İst. No. 6, İstanbul.
• 6 — PHILIPPSON, A. (1911) : Reisen und Forschungen westlichen Kleinasien. Peterm. Mitt. Ergaenz. 172, Gotha.
• 7 — STRICKLAND, H. E. (1840) : On the geology of the neighbourhood of Smyrna. Trans. Geol. Soc. London, 2° ser., 5.
• 8 — TCHİHATCHEFF, P. de (1856-1869) : Asie Mineure, Paris.
• 9 — YALÇINLAR, İ. (1957) : Manisa Tersiyer serisinde strüktürel ve morfolojik araştırmalar. Türk. Coğ. Derg. Sayı 17, İstanbul.