KEBAN MADEN SAHASININ JEOTERMOMETRESİ

Yıl 1969, Cilt: 73 Sayı: 73, 27 - 32, 01.02.1969

Tuncay Kines

Öz

Elazığ'ın 54 km kuzeybatısında bulunan Keban maden, Türkiye'nin kurşun, çinko
istihraç eden önemli madenlerinden biridir.
Keban metamorfik masifi, kalk-şist, dolomitik mermer, fillat ve mermer ünitelerinden ibarettir.
Masif, Alp orojenik kuşağının uzantısı olan Doğu Toroslar'ın bir parçasıdır.
Tektonik olarak saha, Malatya-Keban antiklinalinin kuzey uzantısını meydana getirir. Bu
devrik antiklinalin ekseni NE-SW yönünde uzanır. Antiklinal üzerinde muhtelif yönlerde tesir eden
daha sonraki hareketler, N-S, E-W ve NE-SW yönlü kıvrımlara ve faylanmalara sebep olmuştur.
Paleosen yaşlı küçük kuvars siyenit porfir kitleleri metasedimentlerin içine yerleşmiştir.
Kuvars siyenit porfirin gelişiyle birlikte skarn zonları meydana gelmiştir. Bu zonlar umumiyetle
metasedimentler içinde teşekkül etmiştir. Zereyandere manyetit yatağı, Kebandere şelit yatağı
ve ana sülfit yatağı bu olayın bir parçası olarak meydana gelmişlerdir. Çalışma sahası dahilinde
ayrıca az miktarda bazı mangan mineralleri ye ana sülfit yatağından türemiş vanadinit ve deskloizit
mevcuttur.
Değişik metotlar kullanarak, ana sülfit yatağındaki cevher mineralleri için 620°C ve 78°C
arasındaki bir teşekkül sıcaklığı tahmin edilebilir. Bu sıcaklık manyetit ve şelit yatakları için 743°C225°C
arasındadır.

Anahtar Kelimeler

KEBAN MADEN SAHASI, JEOTERMOMETRESİ, Alp orojenik kuşağı

GEOTHERMOMETRY OF THE KEBAN MINE AREA, EASTERN TURKEY

Öz

The Keban mine is one of the most important lead and zinc producers in
Turkey. It is located 54 km NW of Elazığ County, Eastern Turkey.
The Keban metamorphic massif consists of calc-schist, dolomite marble, phyllite and
marble. It forms part of the eastern Taurid belt, a prolongation of the Alpine orogenic belt.
The principal structural feature of the area is the northern extension of the Malatya-Keban
anticline, a major recumbent fold with a NE-SW axis. Later movements acting in different directions
gave rise to N-S, E-W and NE-SW directed folding and faulting over the previous anticline.
Small bodies of quartz-syenite porphyry of Paleocene age intrude the metasediments.
Skarn zones have developed in association with the intrusion of quartz-syenite porphyry.
These are located mainly within the metasediments. The magnetite deposit of Zereyandere, the
scheelite deposit of Kebandere and the main sulphide deposit were formed as part of the process
of skarn formation. Minor amounts of some manganese minerals, and the minerals vanadinite and
descloizite derived from the main sulphide deposit, are also found in the district.
Using various methods, a temperature range of formation between 620° and 78° C is estimated
for the ore minerals of the main sulphide deposit. For the ore minerals of the scheelite and
magnetite deposits the range is from 743°C down to 225°C. 

Anahtar Kelimeler

GEOTHERMOMETRY, THE KEBAN MINE AREA, EASTERN TURKEY

Kaynakça

• ARNOLD, R. G.; COLEMAN, R. G. & FRYKLUND, V. C. (1962) : Temperature of crystallization of pyrrhotite and sphalerite from the Highland-Surprise Mine, Coeur D'Alene District, Idaho. Econ. Geol., vol. 57, s. 1163-1174.
• BORCHERT, H. (1934): Über Entmischungen im System Cu-Fe-S und ihre Bedeutung als geologische Thermometer. Chem. der Erde, vol. 9, s. 145-172.
• BEURGER, N. W. (1934) : The unmixing of chalcopyrite from sphalerite. Amer. Min., vol. 19, s. 525-530.
• BUSECK, R. R. (1962) : Ann. Rep. of Director Geophys. Lab., Carnegie Inst., Washington, Year Book 61, s. 161.
• JAEGER, J. G. (1957): Neighbourhood of a cooling intrusive sheet. Amer. Jour. Sci., vol. 255, s. 305.
• JONES, R. B. (1934) : Temperature relations to ore deposition. Econ. Geol., vol. 29, s. 711-724.
• KULLERUD, G. (1953): The FeS-ZnS system. A geological thermometer. Norsk Geol. Tids., vol. 32, s. 61-147.
• ; DOE, B. R., BUSECK, P. R. & TRÖFLEN, P. F. (1963) : Ann. Rep. Director Geophys. Lab. Carnegie Inst., Washington, Year Book 62, s. 210.
• LOVERING, T, S. (1935) : Theory of heat conduction applied to geological problems. Bull. Geol. Soc. Amer., vol. 46, s. 69-94.
• (1955) : Temperatures in and near the intrusions. Econ. Geol. Fiftieth Ann. s. 249-281.
• MOH, G. H. (1964) : Blaubleibender covelline. Ann. Rep. Director Geophys. Lab. Carnegie Inst., Washington, Year Book 63, s. 208.
• PALACHE, C.; BERMAN, H. & FRONDEL, C. (1944) : The system of mineralogy of J, D. Dana. John Wiley & Sons, Inc., cilt, I (7 th Ed.).
• SAWKINS, F. J.; DUNHAM, A. C. & HIRST, D. M. (1964) : Iron-deficient low temperature pyrrhotite. Nature, cilt, 204, no. 4954, s. 175-176.
• SCHWARTZ, G. M. (1931) : Intergrowths of bornite and chalcopyrite. Econ. Geol., cilt, 2 c, s. 186-201.
• SKINNER, B. J. (1959) : Effect of manganese on the sphalerite geothermometer (Abstr.) Geol. Soc. Amer. Bull., cilt, 70, s. 1676.
• TOULMIN, P. (1960) : Effect of copper on sphalerite phase equilibria, a prelimininary report (Abstr.) Geol. Soc. Amer. Bull., cilt, 71, s. 1993.