THE MINERALOGY OF ÇALDAĞ (MANİSA-TURGUTLU) LATERITIC IRON, NICKEL - COBALT DEPOSITS

Yıl 1981, Cilt: 95-96 Sayı: 95-96, 1 - 13, 01.12.1981

Ahmet Çağatay Yılmaz Altun Bülent Arman

Öz

The physical features, mineralogical and chemical composition of the Çaldağ Lateritic iron, nickelcobalt
deposits indicate that the ore occurs in various zones. The limonite zone, which constitutes the uppermost of the
Laterite, shows iron enrichment, but high Cr and Ni levels may create some technical problems during the use of iron
as an ore. The nickel content increases downwards from the limonitic zone and reaches the highest level at a zone enriched
in asbolane. It decreases further downwards and shows normal values in serpentine at the bottom. As far as this
study concerned, ore mineralisation in the area is smaller in size when compared to the similar deposits of the world.
Nickel is commonly found in the form of silicate minerals in other lateritic deposits where as it is related to the
Ni-Co-asbolane in the Çaldağ iron, nickel-cobalt deposits. The ore deposit in the area was formed as a result of the
lateritic processes during the period of Upper Cretaceous - Eocene, but the lateritization did not advance and the area
was covered by the Eocene formations.

Anahtar Kelimeler

THE MINERALOGY, ÇALDAĞ (MANİSA-TURGUTLU), LATERITIC IRON

ÇALDAĞ (MANİSA-TURGUTLU) LATERİTİK DEMİR, NİKEL-KOBALT YATAĞININ MİNERALOJİSİ

Öz

Çaldağ lateritik demir, nikel - kobalt yatağı fiziksel özellikleri, mineralojik ve kimyasal bileşimlerine göre
zonlara ayrılarak incelenmiştir. Lateritik zonun en üst seviyesini oluşturan limonitik zonlarda Fe oranı yüksek olmakla
birlikte, yüksek değerlerde Cr ve Ni içermesi, Fe cevheri olarak kullanılması sırasında teknolojik sorun yaratabilir.
Nikel limonitik zondan alta doğru artarak, asbolanca zengin zonda en yüksek değerlere ulaşmaktadır. Nikel değerleri bu
zonun alt seviyelerine doğru azalmakta, taze serpantinitte ise olağan değerlere düşmektedir. Dünyada işletilen aynı tür
yataklarla karşılaştırıldığında, bu yatağın bugün bilindiği kadarıyle küçük bir yatak olduğu anlaşılmaktadır. Bilinen lateritik
nikel yataklarında nikel, nikel silikatları şeklinde olduğu halde; Çaldağ demir, nikel-kobalt yatağında nikel, nikelkobalt
asbolana bağlıdır. Çaldağ lateriti Üst Kretase-Eosen arasında lateritleşme sonucu oluşmuş, ancak lateritleşme
sürecini tamamlamadan Eosen çökelleri tarafından örtülmüş bir yataktır. 

Anahtar Kelimeler

ÇALDAĞ (MANİSA-TURGUTLU), LATERİTİK DEMİR, NİKEL-KOBALT

Kaynakça

• Brennich, G., 1960, Çaldağ'ındaki limonit zuhuru, Turgutlu kazası, Manisa vilâyeti: Maden Tetkik ve Arama Enst. Rap., 2743 (yayımlanmamış), Ankara.
• Cameron, E.M. ve diğerleri, 1971, Distribution of ore elements in rocks for evaluation ore potancial :nickel, copper cobalt and sulphur in ultramafic rocks of the Canadian shield: Geochemical exploration, special volume 11, The Canadian Institute of Mining and Metallurgy, 298-314, Montreal-Quebec Canada.
• Cöcen, Ü., 1980, Çaldağ nikel cevherinin değerlendirme koşulları: Ege Üniversitesi Makine Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü, 75 (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İzmir.
• Çağatay, A., 1975a, Makinavit minerali içeren Kangal-Yellice karot numunelerinin maden mikroskopisi etüdü: Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 84, 62-72, Ankara.
• , 1975#, Şark kromit havzasında yapılan ekonomik jeoloji çalışmaları ve heazlewoodit'li Kefdağ kromitlerinin mineralojik etüdü: Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 84, 73-89, Ankara.
• Dana, D.J. ve Dana, E.S., 1944, The system of mineralogy: seventhedition by C. Palache, H. Berman and C. Frondel vol l elements sulfides, sulphusalts, oxides, New York, John Wiley and Sons, Inc. Chapman and Hail, Ltd. London, 652 s.
• Dick, H.J.B., 1974, Terrestrial nickel-iron from the Josephine peridotite, its geologie occurrence, associations and origin: Earth and Planetary Science Letters, 24, 2, 291-324.
• Ecksrand, O.D., 1970, Serpentinites as potantial sources of nickel: Geolog. Survey of Canada, raport of activities, paper 70-1, Pt, B, 55-56, Ottawa.
• Ecksrand, O.R., 1975, The Dument serpentinite: A model for central of nickeliferous opaque mineral assemblages by alteration reactions in ultramafic rocks: Econ. Geol. 70, 183-201.
• Faust, G.T., 1966, The hydrous nickel, magnesium silicates-the garnierite group: The American Mineralogist, 51, 271-298.
• Goldschmidt, V.M., 1954, Geochemistry (ed. by Muir), Oxford, 730.
• Goles, G.G., 1967, Ultramafic and related rocks (ed. by Wyllie), New York ete., 352-362.
• Groves, D.I.; Hudsen, D.R. ve Hack, T.B.C., 1974, Modification of ironnickel sulfides during Serpantinization and talecarbonate alteration at Black Swan, Western-Australia: Econ. GeoL, 69, 1265-1281.
• Guillen, J.H. ve Lawrence, L.J., 1973, The opaque minerals of the ultramafic rocks of New Caledonia: Mineralium Deposita, 8, 115-126, Berlin-Heidelberg-New York.
• Gülaçar, O.F., 1973, Contribution a la geochimie du cuivre du nickel et du cobalt dans les roches ultrabasiques: Geneve Üniversitesi Jeoloji-Mineraloji Bölümünde yapılan yayınlanmamış doktora tezi, 1619, 159 s.
• Heekli, A., 1963, Distribution of nickel between the silicate and sulphide phases in some basic intrutions in Finland: Bull. Comm. Geol. Finlande, 209, Helsinki.
• Helke, A. ve Çağatay, A., 1978, Lateritik nikel-kobalt yatakları: Yeryuvarı ve insan, 3, 2, 54-59, Ankara.
• Hirano, H. ve Boyalı, L, 1980, Çaldağ zuhurundaki laterik mineralizasyonu (Manisa-Batı Anadolu): Maden Tetkik ve Arama Enst. Maden Etüt Dairesi Rap., 1706, 20s., Ankara.
• Kavlakoğulları, T. ve diğerleri, 1980, Manisa-Turgutlu-Çaldağ işaretle gelen numunelerin analiz sonuçları: Maden Tetkik ve Arama Enst. Lab. Rap., 494 (yayımlanmamış), 10 s, Ankara. Magakyan, I.G., 1968, International Geology Review, 10, 8, 80-81.
• Nickel, E.H., 1959, The occurrence of native nickel-iron in the serpantine rock of the eastem townships of Ouebec province: Canadian Mineralogist, 6, 3, 307-319.
• Oğuz, M., 1967, Çaldağ'da (Manisa) jeolojik bir araştırma: Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 68, 102-105, Ankara.
• Ozansoy, F., 1960, Ege bölgesi karasal Senozoik stratigrafisi (Balıkesir güneyi, Soma-Bergama-Akhisar-Manisa ve kısmen Tire): Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 55, Ankara.
• Önder, O., 1974, Manisa Turgutlu-Çaldağ demir zuhuru etüdü: Maden Tetkik ve Arama Enst. Rap. 43/242 (yayımlanmamış), Ankara. Öztuğ, M., 1981, Sekiz adet numunenin elektron mikroprobunda incelenmesi: Maden Tetkik ve Arama Enst. Lab. Rap., 80/74-39 (yayımlanmamış), 2 s., Ankara.
• Percival, F.G., 1965, The laterite iron, deposits of Conakry: Bull. of Inst. of Mining and Metallurgy, 702, Transaction, 74, 429-462, London.
• , 1966, The Laterite iron deposits of Conakry: Inst. of Mining and Metal. Transaction/section B, 75., Bulletin no. 711, B 85-B 91, London.
• Perruchot, A., 1971, Reproduction an Laboratoric des phanomenes de concetion du nickel an lateration metarique du peridot. C.R. Acad. Sci. 273, Ser. D. 275-277, Paris.
• Ramdohr, P., 1967, A VVidespread mineral association cennected with serpentinization. With notes on some new or insufficiently defined minerals: N. Jahrbuch, Min. Bal. 107, 241-265, Stuttgart.
• , 1975, Die erzmineralien und ihre Verwachsungen: Akademie-Verlag, 1144-1147, Berlin.
• Rucklidge, J., 1971, Mobilisation of nickel and platinum metals during serpentinization of ultramafic rocks: Platinum conferance, University Melbourne.
• Seeliger, E., 1964, Die Mineralisation der Lateriteisenerz-lagerstaette Conakry: Schriftender Gesellschaft DeutscheMetallhütten und Bergleute e. V., Heft 14, itabiritische und latritische Eisenerze in der Welt und ihre Genese.
• Clausthal-Zellerfeld, 105-111.
• Smirnov, V.I., 1970, Geologie der Lagerstaetten mineralischer Rohstaffe: Leipzig, D.D.R. 311-315.
• Springer, G., 1974, Compositional and structural variations in garnierites. Canad. Mineralogist, 38, 381-388.
• Sözen, A., 1966, Çaldağ demir ocakları etüdü: Maden Tetkik ve Arama Enst. îzmir Bölgesi Rap., 8 (yayımlanmamış), İzmir.
• Turekian, K.K. ve Wedepohl., K.H., 1961, Distribution of the elements in some majör units of the eart's crust: Bull. Geol. Soc. America, 72, 175-192.
• Uygun, A., 1980, Türkiye'de evaporitler: Yeryuvarı ve insan, 5, 3-4, 89-93, Ankara.
• Ünlü, T., 1976, Manisa-Turgutlu Çaldağ yöresi İR. 402 sayılı demir madeni sahası üzerine rapor: Maden Tetkik ve Arama Enst. Rap., M. 271, 6 s., Ankara.
• Vhay, J.S., 1973, U.S.A. Geological Survey Prof. Paper 820, 145 s., Washington D.C.