THE SECRETS OF MASSIVE SULFIDE DEPOSITS ON MID-OCEAN RIDGES AND KÜRE- MAĞARADORUK COPPER DEPOSIT

Yıl 2015, Cilt: 150 Sayı: 150, 51 - 64, 30.06.2015

Yılmaz Altun Hüseyin Yılmaz İlyas Şiner Fatih Yazar

https://doi.org/10.19111/bmre.22740

Cited By: 2

Öz

Küre region is located in western part of the Pontide tectonic belt. The oldest rocks around Küre are Paleozoic metamorphic rocks constituting “Rhodope-Pontide” continent. Liassic-pre Liassic ophiolites and basaltic volcanics, which form Paleotethys Ocean Floor are situated on “Rhodope-Pontide” continent as Paleotethys Ocean Floor residuals. Massive sulfide deposits in Küre Region are closely associated with pre Liassic – Liassic basaltic volcanics and inter- calating black shale. These deposits are considered to have formed during hydrothermal mi- neralization processes when basaltic volcanism had stopped and defined as “Black Smoker” today. Massive sulfide bodies in Mağaradoruk copper deposits are lens shaped. Although ore lenses take place sometimes in basalts and black shales, they are generally located on basalts and are covered by black shales. In Küre region, fold structures are intensely observed, and Mağaradoruk deposit is located on western flank of an overturned anticline. Mağaradoruk deposit is formed by several small and a big ore body and by less developed, underlying stockwork disseminated ore. The big ore body is 600 m long, 250 m wide and nearly 40 m thick. As main ore minerals; pyrite and chalcopyrite are observed. In few amounts; marcasite, magnetite, hematite, sphalerite, covelline, neo-digenite, malachite, azurite, fahlers are seen. In fewer amounts; bravoite, lineiite (karolite), limonite, and in trace amounts; chromite, rutile anatase, chalcosine, cuprite, tenorite, pyrrhotite, valleriite, bornite, galenite, native copper and native gold are observed. Main gangue minerals are; quartz, siderite-ankerite calcite, dolomite and chlorite. Mağaradoruk massive sulfide deposit rocks resembles to Siirt Madenköy, Ergani massive sulfide deposits, to “Cyprus” type massive sulfide deposits and modern Cyprus type massive sulfide deposits in terms of mineral contents; and to Ergani Mihrapdağı, Papuke, Pakotai and Parakoa deposits in terms of cover rocks, which are Cyprus type massive sulfide deposits, in New Zealand.

Anahtar Kelimeler

Cyprus Type, Massive Sulfide Deposits, Küre Mağaradoruk, Hydrothermal Vent, Lineiite.

Kaynakça

• Altun, Y., Yılmaz, H., Hatko, C., Yılmaz, B. 2009.
• Kastamonu- Küre Bakır yatakları ve bu yataklar da 2005- 2008 yılları arasında yapılan arama çalışmaları ile elde edilen sonuçlar. Eti Bakır A.Ş. Genel Müdürlüğü, Kastamonu (unpublished).
• Bailey, H., Barnes, J. W., Kupfer, D. H. 1967. Türkiye Kastamonu ile Küre Bölgesi cevher yatakları ve jeolojisi. Etibank Genel Müdürlüğü raporu (unpublished).
• Bamba, T. 1976. Ophiolite and related copper deposits of the Ergani mining district, Southeastern Turkey. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 86, pp.36-50
• Brathwaite, R.L., and Pirajno, F. 1993. Metallogenic map of New Zealand. Institue of Geological and Nuclear Sciences Monograph 3.
• Brown, D., McClay, K. R. 1998. Sulfide Textures in the Active TAG massive sulfide deposit 26° N, Mid– Atlantic Ridge. Herzig, P.M., Humphris, S.E., Miller, D.J., and Zierenberg, R.A. (Eds.). Proceeding of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 158p.
• Constantinou, G. 1980. Metallogenesis associated with the Troodos ophiolite. A. Panayiotu (Ed.). Ophiolites Proceeding İnternational Ophiolite Symposiu, 1980 Nicosia-Cyprus, pp.663-674.
• Constantinou, G., Govett, G.J.S. 1972. Genesis of sulphide deposits, ochre and umber of Cyprus. Institute Mining Metallurgy 8(b), pp.33-46.
• Çağatay, A. 1978. Güneydoğu Anadolu bakır yatak ve zuhurlarının jeolojik-mineralojik etüdü sonunda elde edilen jenetik bulgular. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 89, pp.46- 69.
• Çağatay, N. 1981. Yeni gelişmelerin ışığında Türkiye’nin volkanik kökenli masif sülfid yatakları. 1.Türkiye Jeoloji Mühendisliği Bilim ve Teknoloji Kongresi. Jeoloji Mühendisleri Odası Yayını 6, pp.35-36.
• Çağatay, A., Pehlivanoğlu, H., Altun, Y., 1980. Küre piritli bakır yataklarının kobalt-altın mineralleri ve yatakların bu metaller açısından ekonomik değeri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 93/94 (1979- 1980), pp.110-117.
• Çağatay, A, Arman, B., Altun, Y., Pehlivanoğlu, H. 1982. Küre (Kastamonu) Yataklarında izlenen ve lineyit grubundan olan kobalt mineralinin elektron mikroprob analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yer Bilimleri Dergisi 2 (1-2), pp.131-134.
• Çağatay, A., Arda, O. 1984. Küre Bölgesindeki kayaçların mineralojik incelenmesi. Kastamonu (unpublished).
• Çalgın, R. 1978. Siirt-Madenköy bakır yatağının jeolojisi ve mineralizasyonu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 5651, Ankara (unpublished)
• Galley, A.G., Koski, R.A. 1999. Setting and Caracteristics of ophiolite hosted volcanogenic massive sulphide deposits. United States, Society of Economic Geologists 8, pp.221-246.
• Göymen- Aslaner, G. 1963. Doğu Anadolu’da bulunan Ergani maden bakır yatağının ve bilhassa yantaşlarının maden mikroskopik incelenmesi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 72, pp.177-187.
• Güner, M. 1980. Küre civarının masif sülfid yatakları ve jeolojisi pontidler (Kuzey Türkiye). Maden Tetkik ve Arama Dergisi 93/94, pp.65-109.
• Hannigton, M.D., Galley, A.G., Herzig, P.M., Petersen, S. 1998. A comparison of the TAG Mound and stockwork complex with Cyprus- type massive sulfide deposits: Proceedings Ocean Drilling Program, Scientific Results 158, pp.389- 415.
• Harper, G.D. 1999. Structural Styles of hydrotermal discharge in ophiolite/seafloor systems. pp.53- 73 (chap.3) in Barrie , C.T., and Hannington, M.D. (eds.). Volcanic Associated massive sulfide deposits. Reviews in Economic Geology Society of Economic Geologists 8, Chap- 3, pp.53- 73.
• Ildız, T. , Dağcı, Z. 1990. Bakibaba rezerv hesapları raporu. Karadeniz Bakır İşletmesi Genel Müdürlüğü Ankara.
• Jensen, L.S. 1976, A new cation plot for classifying subalkalic Volcanic rocks: Ontorio Dep. Mines., Mise Paper, 66, pp.1-22.
• Ketin, İ. 1962. 1/500 000 ölçekli jeolojik haritası Sinop paftası ve izahnamesi. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Ketin, İ., Gümüş, A. 1963. Sinop-Ayancık arasında 3. bölgeye dahil sahaların jeolojisi. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Rapor No: 288.
• Kleinrock, M. C., Humphris, S. E. 1996. Structural control on seafloor hydrothermal activity at the TAG active mound. Nature 382, pp.149-153.
• Koç, Ş., Unsal, A., Kadıoğlu, Y.K. 1995. Küre (Kastamonu) cevherleşmelerini içeren volkanitlerin jeolojisi, jeokimyası ve jeotektonik konumu. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 117, pp.41-54.
• Kovenko, V. 1944. Küre’deki eski bakır yatağı ile yeni keşfedilen Aşıköy yatağının ve Karadeniz orta ve doğu kesimleri sahil bölgesinin metallojenisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 2/3, pp.180-211.
• Kuşçu, İ., Erler, A. 2002. Pyrite deformation textures in the deposits of the Küre Mining District (Kastamonu- Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences 11, pp.205-215.
• Metal Mining Agency of Japan 1995. The Republic of Turkey Report on The Mineral Exploration of Küre Area.
• Nikitin, V. 1926. Küre bakır madeni. Maden Tetkik ve Arama Derleme Rapor No: 850, Ankara (unpublished).
• Pearce J.A., Cann, J.R., 1973, Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analysis: Earth Planet. Sci. Lett., 19, pp.290-300.
• Pehlivanoğlu, H. 1985. Kastamonu- Küre piritli bakır yatakları (Bakibaba, Aşıköy) ve çevresinin jeoloji raporu. Maden Tetkik ve Arama Rapor No: 1744, Ankara (unpublished).
• Pieniazek, J. 1945. Küre araştırmaları kati raporu. Etibank Küre Bakırlı Pirit İşletmesi Müessesesi, (unpublished).
• -
• Pollak, A. 1964. Küre pirit- bakır yatağı hakkında rapor. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 3693, Ankara (unpublished).
• Ridley, W.L., Rhodes, J.M., Reid, A.M., Jakes, P.; Shih. C., Bass, M. 1974, Basalts from Leg 6 of the Deep-Sea Drilling Project: Journal of Petrology, 15.
• Rona, P.A., Hannington, M.D., Raman, C.V., Thompson, G., Tivey, M.K., Humphris, S.E., Lalou, C., and Petersen, S. 1993. Active and relict sea floor hydrothermal mineralization at the TAG hydrothermal field, MidAtlantic Ridge. Economic Geology 88, pp.1987−2013.
• Sarıcan, K. 1968. Bakibaba cevher yatağı arama ve değerlendirme çalışmaları raporu. Küre Etibank, Karadeniz Bakır İşletmeleri Raporu (unpublished).
• Stos- Gale, Z.A., Maliotis, G., Gale, N.H., Annetts, N. 1997. Lead isotope characteristics of the Cyprus copper ore deposits applied to provenance studies of Copper axhide in gots Archaeometry 39, pp.107-109.
• Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y. 1983. Türkiye’de Tetis’in Evrimi: Levha Tektoniği Açısından Bir Yaklaşım. Türkiye Jeoloji Kurumu Yerbilimleri Özel Dizisi No. 1, Ankara
• Şengün, M. 2006. Anadolu’nun Kenet Kuşakları ve Jeolojik Evrimine İrdelemeli ve Eleştirel Bir Bakış. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 133, pp.1-26.
• Thompson, G., Humphris , S.E., Schroeder, B., Sulanowska, M., and Rona, P.A. 1988. Active vents and massive sulfides at 26°N (Snakepit) on the Mid-Atlantic Ridge. Canada Mineral 26, pp.697-711.
• Ulutürk, Y. 1999. Siirt Madenköy bakır yatağı. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 7562. Ankara (unpublished).
• Üşümezsoy, Ş. 1989. Istranca Metamorfik Kuşağı Rift Volkanitlerinin Petrolojisi, Karadeniz Kimmeriyen Çanağının Açılımı ve Masif Sülfidlerin Kökeni. 42. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Kitabı, 20p.
• Wijkerslooth, P. 1944. Elazığ ili (Ergani-Maden) bakır yatakları hakkındaki bilgiye yeni bir ilave. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 33, pp.76-104.
• Yildirim, N., Ilhan, S., Yildirim, E., Dönmez, C. 2012.The Geology, Geochemistry and Genetical Features of the Ormanbaşı Hill (Sincik, Adiyaman) Copper Mineralization. Bulletin Mineral Research and Exploration., 144, pp.75-104.
• Yıldırım, N. 2013. Havza-Kuşak Madenciliği Kapsaminda Keşfedilen “GD Anadolu Kıbrıs Tipi VMS Metalojenik Kuşağı”: Koçali Karmaşığı, Adiyaman Bölgesi, Türkiye. MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, 14, pp.47-55
• Yıldırım, N., Dönmez, C., Kang, J., Lee, I., Yıldırım, E., Özkümüş, S., Çiftçi, Y., Günay, K., İlhan, S. 2014. Manyetit’çe zengin Kıbrıs tipi VMS yataklarına GD Türkiye’den bir örnek: Ortaklar (Gaziantep) VMS yatağı. 67.Türkiye Jeoloji Kurultayı 14-18 Nisan/April 2014
• Yıldırım, R., Alyamaç, F. 1976. Siirt ili Madenköy-Hürmüz yöresi jeoloji etüdü. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 5851, Ankara
• Yılmaz, O. 1980. Daday- Devrekani masifi kuzeydoğu kesimi litostratigrafi birimleri ve tektoniği. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi 5- 6, pp.101-131.
• Zaccarani, F., Garuti, G. 2008. Mineralogy and chemical composition of VMS deposits of northern Apennine ophiolites, İtaly evidence for the influence of country rock type on ore composition. Mineralogy and Petrology 94, pp.61-83.