Determination of the relationship between tectonic and karstification using morphometric indices in Bozburun Peninsula, Marmaris, Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 174 Sayı: 174, 11 - 35, 13.08.2024

İsmail Ege Efekan Özkan Selahattin Polat

https://doi.org/10.19111/bulletinofmre.1329619

Öz

Bozburun Peninsula (Marmaris) attracts attention because it contains various karstic shapes on limestones belonging to different periods and it is also an important area in terms of tectonic activity. This study examines the area sizes of the karstic shapes determined by satellite images, topographic maps and field studies, the elevations, slopes, depth value ranges and extensions where they are clustered and the fault lines affecting them have been determined. In order to explain this effect quantitatively, the elongation ratio (RE) and elongation direction (EA α) from morphometric shape indices were used. Poljes, on the other hand, were evaluated in more detail separately from dolines and uvalas, the pitting rates (PR) was calculated. It was understood that in this study which Remote Sensing (RS), Geographic Information System (GIS) technologies and field observations were correlated, folds and fractures that occurred in the Western Taurus Karst Region during the paleotectonic and neotectonic periods had a positive effect on karstification, and it was determined the lie of the karstic shapes to a great extent resemblance to the lie of the faults.

Anahtar Kelimeler

Karstification, Karst Forms, Tectonic Factors, Morphometric Indices, Bozburun Peninsula, Türkiye

Kaynakça

• Aguilar, Y., Bautista, F., Mendoza, M. E., Frausto, O., Ihl, T. 2016. Density of karst depressions in Yucatán State, Mexıco. Journal of Cave and Karst Studies 78(2), 51-60.
• Akay, E., Uysal, Ş. 1988. Post-Eocene tectonics of the Central Taurus Mountains. Bulletin of the Mineral Research and Exploration (MTA) 108, 23-34.
• Akdeniz, N. 2011. 1:100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Denizli-N22, No: 164. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Avcı, V., Günek, H. 2015. Uludere Havzası'nın (Bingöl) jeomorfolojik özelliklerinin belirlenmesinde morfometrik analizlerin kullanımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, 745-766.
• Avcı, V., Kıranşan, K. 2017. Darköprü Deresi Havzası'nda (Bingöl) tektonik etkinin morfometrik analizlerle belirlenmesi. The Journal of International Social Research 10(48), 270-284.
• Avcı, V., Sunkar, M. 2017. Jeomorfik indislerle Varto Havzası'nda (Muş) tektonik aktivitenin belirlenmesi (Determination of tectonic activity in Varto Basin (Muş) with geomorphic indices). The Journal of International Social Sciences, Fırat University. 29(2), 19-38.
• Aydın, S., Tuncer, K. 2021. Bozdağ’da (Denizli) dolinlerin morfometrik özellikleri (Morphometric properties of dolines in Bozdağ (Denizli)). Turkish Geographical Review 78, 33-48.
• Bahadır, M., Özdemir, M. A. 2011. Acıgöl Havzası'nın sayısal topoğrafik analiz yöntemleri ile morfometrik jeomorfolojisi (Morphometric geomorphology of Acıgöl Basin with numerical topographic analysis methods). Journal of International Social Research 4(18), 323-344.
• Basso, A., Bruno, E., Parise, M., Pepe, M. 2013. Morphometric analysis of sinkholes in a karst coastal area of Southern Apulia (Italy). Environmental Earth Science 70, 2545–2559.
• Bilgin, Z. R., Metin, Y., Çörekçioğlu, E., Bilgiç, T., Şan, Ö. 1997. Bozburun-Marmaris-Köyceğiz- Dalaman (Muğla) dolayının jeolojisi. General Directorate of Mineral Research and Exploration Report No:10008, Ankara (unpublished).
• Boğaziçi Üniversitesi. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-verileri/sayisal-veriler/. January 2, 2023.
• Bonacci, O. 2004. Poljes. Gunn, J. (Ed.). Encyclopedia of Caves and Karst Science. Fitzroy Dearborn Publishers. London, 1279-1282.
• Bondesan, A., Meneghel, M., Sauro, U. 1992. Morphometric analysis of dolines. International Journal of Speleology 21(1), 1-55.
• Brinkmann, R., Parise, M., Dye, D. 2008. Sinkhole distribution in a rapidly developing urban environment. Hillsborough County, Tampa Bay Area, Florida. Engineering Geology 99, 169-184.
• Cürebal, İ. 2004. Madra Çayı Havzası’nın hidrografik özelliklerine sayısal yaklaşım. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(11), 11-24.
• Cvijic, J. 1893. Das Karstphanomen. Versuch einer morphologichen monographie. Geographische Abhandlungen 5(3), 218-329.
• Day, M. 1976. The morphology and hydrology of some Jamaican Karst Depressions. Earth Surface Processes and Landforms 1(2), 111-129.
• Day, M. 1983. Doline morphology and development in Barbados. Annals of the Association of American Geographers 73(2), 206-219.
• Dikbaş, A., Akyüz, H. S., Basmenji, H., Kırkan, E. 2022. Earthquake history of The Gökova Fault Zone by paleoseismologic trenching, Southwest Turkey. Natural Hazards 112, 2695-2716.
• Doğan, U. 1996. Polye ve fluvio-karstik depresyonlar (Seydişehir’in güneybatısından örnekler). Türkiye Coğrafyası Dergisi 5, 229-246.
• Doğan, U. 2003. Sarıot Polje, Central Taurus (Turkey). A border polje developed at the contact of karstic and non-karstic lithologies. Cave and Karst Science 30(3), 117-124.
• Doğan, U., 2004. Dolin sınıflamasında yeni yaklaşımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 24(1), 249-269.
• Doğan, U., Yeşilyurt, S. 2004. Gypsum karst south of İmranlı. Cave and Karst Science 31(1), 7-14.
• Doğan, U., Koçyiğit, A., Gökkaya, E. 2017. Development of the Kembos and Eynif Structural Poljes. Morphotectonic evolution of the Upper Manavgat River Basin, Central Taurides, Turkey. Geomorphology 278, 105-120.
• Doğaner, S. 1999. Bozburun Yarımadası. Coğrafi ortam ve insan. Coğrafya Dergisi 7, 29-56. Ege, İ. 2015a. Gezit Polyesi (Kozan/Adana). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 3(17), 177-199.
• Ege, İ. 2015b. Paşalı Polyesi (Feke/Adana) (Pasali Polje (Feke/Adana)). The Journal of International Social Research 8(40), 384-402.
• Ege, İ. 2017. Polyelerin sınıflandırılması ve Kestelce Polyesi'nin (Kilis) jeomorfolojik özellikleri (Classification of poljes and geomorphological features of Kestelce Polje (Kilis)). Future Visions Journal 1(1), 33-51.
• Ege, İ., Duman, N. 2020. Maymun Dağı (Çardak-Denizli/Dazkırı-Afyonkarahisar)’nın morfotektonik özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenmesi. Turkish Studies 15(1), 278-307.
• Ege, İ., Polat, S., İzmirli, E. 2019. Özdemirci (Çivril – Denizli) Havzası’nın morfotektonik özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16(44), 141-167.
• Ekmekçi, M. 2003. Review of turkish karst with emphasis on tectonic and palaeogeographic controls. Acta Carsologica 32(2), 205-218.
• Erakman, B., Meşhur, M., Gül, M. A., Alkan, H., Öztaş, Y., Akpınar, M. 1982. Fethiye-Köyceğiz-Elmalı-Kalkan arasında kalan alanın jeolojisi (Geology of the area between Fethiye-Köyceğiz-Elmalı-Kalkan). Türkiye Sixth Petroleum Congress, April, 1982, Ankara, 23-31.
• Erginal, A. E., Cürebal, İ. 2007. Soldere Havzası’nın jeomorfolojik özelliklerine morfometrik yaklaşım: Jeomorfik indisler ile bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17, 203-210.
• Erol, O. 1983. Türkiye’nin genç tektonik ve jeomorfolojik gelişimi. Jeomorfoloji Dergisi 11, 1-22.
• Erol, O. 1990. Batı Toros Dağları’nın messiniyen paleojeomorfolojisi ve neotektoniği (Messinian paleogeomorphology and neotectonics of the Western Taurus Mountains). Türkiye Petroleum Congress, 16-20 April 1990, 82-91.
• Ersoy, Ş. 1990. Batı Toros (Likya) Napları’nın yapısal öğelerinin ve evriminin analizi. Jeoloji Mühendisliği 37, 5-16.
• Ersoy, Ş., Altınok, Y., Yalçıner, C. A. 2000. Güneybatı Anadolu’nun neotektonik yapılarına genel bir bakış ve bölgenin deprem etkinliği. III. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, 5 Ekim 2000, Çanakkale, 115-128.
• Ford, D. C. Williams, P. 1989. Karst Geomorphology and Hydrology. Springer Dordrecht, 601.
• Ford, D. C. Williams, P. 2007. Karst Hydrogeology and Geomorphology. John Wiley, 562.
• Gams, I. 1978. The Polje: the Problem of Definition. Zeitschrift für Geomorphologie 22(2), 170-181.
• Gams, I. 1998. Geomorphogenetics of The Classical Karst- Kras. Morfogenetika Klasičnega Krasa. Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 18.
• Geçen, R., Ölmez, İ. 2017. Beyazçay Havzası’nın (Hatay) Jeomorfometrik analizler ile değerlendirilmesi. Uluslararası Jeomorfoloji Sempozyumu, 12-14 Ekim 2017, Elazığ, 212-221.
• Gündoğdu, E., Özden, S., Bekler, T. 2020. Sındırgı Fayı ve Düvertepe Fay Zonu yakın civarının kinematik ve sismotektonik özellikleri: Batı Anadolu (Türkiye). Journal of Advanced Research in Natural and Applied Sciences 6(2), 378-395.
• Gündoğdu, E., Özden, S., Güngör, T. 2015. Simav (Kütahya) ve yakın civarının Geç Senozoyik yaşlı jeodinamik evrimi. Türkiye Jeoloji Bülteni 58(1), 23-37.
• Günhan, Ü., Öner, E. 2021. Epikarstik kuşağın denetiminde gelişmiş mağara örneği olarak: İkiz İncirli Çengirek (Marmaris- Muğla), Coğrafya Dergisi 43, 197-216.
• Günhan, Ü., Vardar, S., Öner, Ö. 2018. Mağaralar ve Bozburun Yarımadası’ndan örnekler (Marmaris-Muğla), (Caves and examples from Bozburun Peninsula (Marmaris-Muğla)). International Geography Symposium on the 30th Anniversary of Turkish Geography Research and Application Center, 3-6 October 2018, Ankara, 1289-1304.
• İzmirli, E., Ege, İ. 2019. Gökpınar Çayı Havzası’nın jeomorfometrik indisler ile incelenmesi (Investigation of Gökpınar Stream Basin with geomorphometric indices). Future Visions Journal 3(3) 2019, 41-57.
• Keskin, İ., Yılmaz, I. 2016. Morphometric and geological features of karstic depressions in gypsum (Sivas, Turkey). Environmental Earth Science 75(12), 1040.
• Kırkan, E., Akyüz, H. S., Basmenji, M., Dikbaş, A., Zabcı, C., Yazıcı, M., Erturaç, K. M. 2023. Earthquake history of the Milas Fault. An active dextral fault in an extensional province (Southwest Anatolia, Türkiye). Natural Hazards 2023.
• Köle, M. M. 2016. Devrez Çayı Vadisi’nin tektonik özelliklerinin morfometrik indisler ile araştırılması, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi 33, 21-36.
• Kranjc, A. 2013. Classification of closed depressions in carbonate karst. Treatise on Geomorphology 6, 104-111.
• Nazik, L., Poyraz, M. 2015. Türkiye karst morfolojisinde neotektoniğin rolü. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 15-17 Ekim 2015, Samsun, 203-213.
• Nazik, L., Poyraz, M. 2016. A characteristic zone representing quaternary development of karstic morphology in Turkey: Central Taurides-Central Anatolia-Central Pontides Karstic Zone. The Quaternary Symposium of Turkey, 11 May 2016, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Nazik, L., Poyraz, M. 2017. Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları Karst Kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi 68, 43-56.
• Nazik, L., Tuncer, K. 2010. Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, Karst ve Mağara Araştırmaları 1, 7-19.
• Nazik, P., Poyraz, M., Karabıyıkoğlu, M. 2019. Karstic landscapes and landforms in Turkey, Landscapes and Landforms of Turkey 5, 181-196.
• Oakes, H. 1958. Türkiye Toprakları. İzmir Türk Ziraat Mühendisleri Birliği Yayını 18.
• Özdemir, H. 2007. Havran Çayı Havzası’nın (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Taşkın ve Heyelan Risk Analizi. PhD thesis, İstanbul University, 262.
• Özdemir, H. 2011. Havza Morfometrisi ve Taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları. 5, 507-526.
• Öztürk, B., Erginal, A. E. 2008. Bayramdere Havzası’nda (Biga Yarımadası- Çanakkale) havza gelişiminin morfometrik analizler ve jeomorfolojik indislerle incelenmesi. Türk Coğrafya Dergisi 50, 61-68.
• Öztürk, M. Z. 2018a. Orta Toroslar'da Dolinlerin Dağılışı ve Morfometrik Özellikleri. Kriter Yayınevi, 102.
• Öztürk, M. Z. 2018b. Karstik kapalı depresyonların (dolinlerin) morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi 36, 1-13.
• Öztürk, M. Z. 2020. Fluvio-karstic evolution of the Taşeli Plateau (Central Taurus,Turkey) Turkish Journal of Earth Sciences, 29(5), 733-746.
• Öztürk, M. Z., Şener, M. F., Şener, M., Şimşek, M. 2018. Structural controls on distribution of dolines on Mount Anamas (Taurus Mountains, Turkey). Geomorphology 317, 107-116.
• Pichon, L. X., Angelier, J. 1979. The Hellenic Arc and Trench System. A key to the neotectonıc evolution of the Eastern Mediterranean Area, Tectonophysics 60, 1-40.
• Polat, S., Güney, Y. 2013, Uşak ili arazisinde karstik şekiller, Marmara Coğrafya Dergisi 1(27), 440-475.
• Saroli, M., Albano, M., Moro, M., Falcucci, E., Gori, S., Galadini, F., Petitta, M. 2022. Looking into the entanglement between karst landforms and fault activity in carbonate ridges. The Fibreno Fault System (Central Italy), Frontiers in Earth Science. 10, April 2022, 1-16.
• Sarp, G., Geçen, R., Toprak, V., Düzgün, Ş. 2011. Morphotectonic properties of Yeniçağa Basin Area in Turkey, 34th International Symposium on Remote Sensing of Environment, April 10-15, 2011, Sydney.
• Seyitoğlu, G., Scott, B. C. 1991. Late Cenozoic crustal extension and basin formation in west Turkey. Geological Magazine 128, 155-166.
• Shanov, S., Kostov, K. 2014. Dynamic Tectonics and Karst. Springer Berlin, 123.
• Sür, A. 1994. Karstik Yer şekilleri ve Türkiye’den Örnekler, Ankara Üniversitesi. Türkiye Coğrafya Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (3), 1-29, Ankara.
• Şahin, C. 2005. Türkiye Fiziki Coğrafyası. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 375.
• Şenel, M., Bilgin, R. Z. 2010. 1:100.000 scale geological maps of Turkey. Marmaris O20 sheet. Mineral Research and Exploration Directorate of Türkiye (MTA), Ankara.
• Şenel, M., Akdeniz, N., Öztürk, E. M., Özdemir, T., Kadınkız, G., Metin, Y., Öcal, H., Serdaroğlu, M., Örçel, S. 1994. Fethiye (Muğla)-Kalkan (Antalya) ve kuzeyinin jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 9761. Ankara.
• Şengör, A. M. C., Görür, N., Şaroğlu, F. 1985. Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. The Society Economic Paleontologist and Mineralogists (37), 227-264, Tulsa.
• Şimşek, M., Öztürk, Z. M., Doğan, U., Utlu, M. 2021. Toros polyelerinin morfometrik özellikleri. Coğrafya Dergisi 42, 101-119.
• Taşlıgil, N. 2008. Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi ve turizm, Ege Coğrafya Dergisi (17), 1-2, 73-83.
• Thery, J., Pubellier, M., Thery, B., Butterlin, J., Blondeau, A., Adams, C. 1999. Importance of active tectonics during karst formation; A middle eocene to pleistocene example of the Lina Moutains (Irian Jaya, Indonesia). Geodinamica Acta 12, 213–221.
• Topal, S. 2018. Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Acıgöl Fault. Southwest Turkey. Arabian Journal of Geosciences 11, April 2018, 198.
• Topal, S., Keller, E., Bufe, A., Koçyiğit, A. 2016. Tectonic geomorphology of a large normal fault: Akşehir Fault, Southwest Turkey. Geomorphology 259, 55-69.
• Topuz, M., Karabulut, M. 2016. Limonlu ve Alata Havzaları’nın (Mersin-Erdemli) jeomorfometrik analizi. Turkish Studies 11(2), 1231-1250.
• Tuncer, K. 2021. Aydoğdu, Kızılca, Ovacık ve Kırkoluk Polyelerinin (Tavas, Denizli) morfometrik özellikleri ve jeomorfolojik evrimi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (7), 82-108.
• Tuncer, K., Nazik, L. 2010. Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri. Türk Speoloji Dergisi 1(1), 7-20.
• Tur, H., Yaltırak, C., Elitez, I., Sankavak, K. T. 2015. Pliocene-Quaternary Tectonic Evolution of the Gulf of Gökova, Southwest Turkey, Tectonophysıcs 638, 158-176.
• Turoğlu, H. 1997. Mühendislik Jeomorfolojisi, Marmara Coğrafya Dergisi (1), 257-266.
• Uluğ, A., Duman, M., Ersoy, Ş., Özel, F. E., Avci, M. 2005. Late Quaternary sea-level change, sedimentation and neotectonics of the Gulf of Gokova. Southeastern Aegean Sea. Marine Geology (221), 1-4, 381-395.
• Uzun, M. 2014. Lale Dere (Yalova) Havzası'nın jeomorfolojik özelliklerinin jeomorfometrik analizlerle incelenmesi (Investigation of geomorphological parts of Lale Dere (Yalova) basin by geomorphometric analysis). Route Educational and Social Science Journal 1(3), 72-88.
• White, W. B. 1969. Conceptual models for limestone aquifers: Groundwater 7(3), 15-21.
• Williams, P. W. 1972. Morphometric analysis of polygonal karst in New Guinea. The Geological Society of America Bulletin 83(3), 761-796.
• Yıldırım, A., Karadoğan, S. 2011. Raman Dağları Güneyinde (Dicle Vadisi) Morfometrik ve Morfotektonik Analizler. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi (16), 154-166.
• Zorer, H., Tonbul, S. 2019. Başkale Havzası’nda Havza Gelişiminin Jeomorfometrik Analizlerle İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 29(2), 19-38.