ELEMENTS USED IN THE DETERMINATION OF RESPONSIBILITY OF THE DE FACTO ORGAN IN JOINT STOCK COMPANIES IN TURKISH LAW AND CASE LAW OF ENGLISH COURTS

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 91 - 104, 31.12.2023

Rasim Can Çakır

https://doi.org/10.47257/busad.1353048

Öz

Obligatory organs of legal persons foreseen in the relevant legislation and articles of association are the necessary elements for a legal person to acquire the capacity to act. Legal entities acquire legal capacity at the moment of their establishment and they acquire the capacity to act upon formation of these organs. As a matter of fact, legal entities form their will through their organs and manifest their will against the outside world again through their organs. However, in some cases, persons who are not legally qualified as an organ acts as one and carry out legal transactions and actions on behalf of that legal person. The necessary term to discuss the legal liabilities and their different aspects in such cases is the “de facto body”.
This study examines the nature of the board of directors of joint stock companies after elaborating on the concept of organs in the context of legal persons. In the ensuing chapters, the concept of actual organ and the reasons for its emergence are explored. Finally, the study discusses the concept of de facto organ and the elements used in the determination of their responsibilities under Turkish law and presents the view of English case law on the concept of de facto organ.

Anahtar Kelimeler

de facto organ, joint stock company, legal entity, legal responsibility of de facto organ

TÜRK HUKUKU VE İNGİLİZ İÇTİHAT HUKUKUNDA ANONİM ŞİRKETLERDE FİİLİ ORGAN SORUMLULUĞUNUN TESPİTİNDE KULLANILAN UNSURLAR

Öz

Tüzel kişilerde kanun ve kuruluş belgeleri uyarınca bulunması zorunlu organlar, tüzel kişinin fiil ehliyetini kazanması için gerekli unsurlarıdır. Kuruldukları anda hak ehliyetini kazanan tüzel kişiler, bu organlarının teşekkül etmesiyle de fiil ehliyetine sahip olurlar. Nitekim tüzel kişiler iradelerini organları vasıtasıyla oluştururlar ve dış dünyaya karşı yine organları aracılığıyla iradelerini tecelli ettirirler. Ancak kimi hallerde kanunen organ vasfı olmayan kişiler, tüzel kişi organı olarak hareket ederek tüzel kişi adına hukuki işlemler ve eylemler gerçekleştirmektedir. Bu durumda meydana gelecek hukuki sorumluluğun tartışılması ve boyutlarının tespiti için “fiili organ” kavramına ihtiyaç duyulmuştur.
Çalışmada tüzel kişiler bakımından organ kavramı izah edildikten sonra anonim şirket yönetim kurulunun niteliği ele alınmıştır. Sonrasında fiili organ kavramı ve ortaya çıkış sebeplerine değinilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise Türk hukukunda fiili organ kavramı ve fiili organ sorumluluğunun tespitinde kullanılan unsurlar tartışılarak İngiliz içtihat hukukunun fiili organ kavramına bakışı sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

fiili organ, anonim şirket, tüzel kişi, fiili organın hukuki sorumluluğu

Kaynakça

• AKDAĞ GÜNEY, N, (2012), 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirket Yönetim Kurulu, İstanbul: Vedat Kitapçılık
• AKIN, M Y, KURU, Ö, (2022) Anonim Şirketlerde Fiili Organın Temsil Yetkisinin Varlığı Sorunu İsviçre Federal Mahkemesi’nin 9 Ekim 2019 Tarihli Kararı Çerçevesinde Bir Değerlendirme (BGE 146 III 37), İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.8, S.1, s.17-42
• AKSOYAK, M, (2016), Anonim Şirketlerde Fiili Yönetim Kurulu Üyeliği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Ticaret Hukuku) Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara
• BİLGİLİ, F, DEMİRKAPI, E, (2013), Şirketler Hukuku, Bursa: Dora Basım Yayım Dağıtım
• DURAL, M, ÖĞÜZ, T, (2021), Türk Özel Hukuku C.II Kişiler Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi
• EMİNOĞLU, C, (2022), Anonim Şirket Özelinde Fiili Yönetim Organı, Ankara: Adalet Yayınevi
• ERGÜN, Ö, (2010), Medeni Hukuk Tüzel Kişilerinin Ehliyet Durumu, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık
• FRIEDMANN, W, (1958), Tüzel Kişilik Nazariyeleri ve Tatbikat, Çev. Tuğrul Ansay, AÜHFD, C.XV, S.1-4, s.50-66
• HATEMİ, H, KALKAN OĞUZTÜRK, B, (2022), Kişiler Hukuku, İstanbul: Vedat Kitapçılık
• HELVACI, M, (1995), Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyesinin Hukuki Sorumluluğu, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım
• İMREGÜN, O, (1970), Anonim Ortaklıklar, İstanbul: Kutulmuş Matbaası
• KARAYALÇIN, Y, (1991), Üst Kuruluşlar Hukuku, BATİDER, C.XVI, S.1, s.3-47
• KIRCA, İ, ŞEHİRALİ ÇELİK, F H, MANAVGAT, Ç, (2013) Anonim Şirketler Hukuku, C.I, Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü
• KIRCA, İ, (2003), Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeliği Seçimine İlişkin Kararların Hükümsüzlüğü, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, C.I, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım, s.495-506
• KORKUT, Ö, (2007), Anonim Şirketlerde İnançlı Yönetim Kurulu Üyeliği, Ankara: Adalet Yayınevi
• KORKUT, Ö, (2010), Anonim Şirketlerde Fiili Yönetim Kurulu Üyeliği, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C.1, 2010, Ankara: Turhan Kitabevi, s.1367-1386
• NOMER, F, (1999), Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Sadakat Yükümlülüğü, İstanbul: Beta Yayınları
• OĞUZMAN, M K, SELİÇİ, Ö, OKTAY ÖZDEMİR, S, (2021), Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul: Filiz Kitabevi
• ÖZSUNAY, E, (1978), Medeni Hukukumuzda Tüzel Kişiler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları
• ÖZTAN, B, (1970), Medeni Hukuk Tüzel Kişilerinde Organ Kavramı ve Organın Fiillerinden Doğan Sorumluluk, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları
• ÖZTAN, B, (1994), Tüzel Kişiler (Ders Notları), Ankara: Turhan Kitapevi
• PALTA, N, (2022), Türk ve İsviçre Anonim Şirketler Hukukunda Fiili Organ Kavramı, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XII, S.I, s.357-391
• PULAŞLI, H, (2011), Şirketler Hukuku Şerhi, C.I, Ankara: Adalet Yayınevi
• SEKBAN, Y K, (2022), Anonim Ortaklıklarda Fiili Organ, İstanbul: Vedat Kitapçılık
• SEROZAN, R, (1994), Tüzel Kişiler Özellikle: Dernekler ve Vakıflar, İstanbul: Filiz Kitapevi
• TEKİNALP, Ü, (2013), Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, İstanbul: Vedat Kitapçılık
• ÜÇIŞIK, G, ÇELİK, A, (2013), Anonim Ortaklıklar Hukuku, C.I, Ankara: Adalet Yayınevi
• YÜCE, A A, (2022) Anonim Şirketlerde Pay Sahiplerinin Fiili Yönetim Organı Anlamındaki Hukuki Sorumluluğu, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.9, S.1, s.243-266
• Birleşik Krallık Temyiz Mahkemesi [2010] UKSC 51 https://www.supremecourt.uk/cases/docs/uksc-2009-0131-judgment.pdf, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi Re Mea Corpn Ltd [2006] EWHC 1846 (Ch) https://www.bailii.org/ew/cases/EWHC/Ch/2006/1846.html, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi Re UKLI Ltd [2013] EWHC Ch https://www.bailii.org/ew/cases/EWHC/Ch/2013/680.html, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• Lordlar Kamarası Mahony v East Holyford Mining Co Ltd (1875) LR 7 HL 869 https://judgements.lawnigeria.com/2018/05/11/3plr-7/, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1980/22/pdfs/ukpga_19800022_en.pdf, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/section/250, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/section/251, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1986/45/section/214, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00
• https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1986/45/section/246ZB, Erişim Tarihi: 17.05.2023, 12.00