The Russia-Western Struggle Over the Black Sea After the Cold War

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 13, 15.10.2025

Murat Kağan Toprak

https://doi.org/10.47257/busad.1715171

Öz

The Black Sea has always been a center of attraction for countries and global powers around it due to its geopolitical and geostrategic importance. The fact that the Black Sea has always been a center of attraction has led to an ongoing competition in the region. While the region was largely dominated by the USSR during the Cold War, dominance largely shifted to the Western bloc after the Cold War. After the 2000s, Russia began to take radical steps to dominate the region again. This study will describe the actors who are effective in Black Sea security. In this direction, the reasons for the loss of authority that Russia lost in the Black Sea after the collapse of the USSR were examined and it was stated which actors filled this loss of authority. Then, the reasons for Russia's regained dominance in the Black Sea were examined. Finally, the Russia-Ukraine War, which started in February 2022, was examined and the effects of this war on Black Sea security were aimed to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Russia , Ukraine , Black Sea , European Union , NATO

Soğuk Savaş Sonrası Karadeniz Üzerinde Rusya-Batı Mücadelesi

Öz

Karadeniz sahip olduğu jeopolitik ve jeostratejik öneminden dolayı çevresinde ülkeler ve küresel güçler için daima bir cazibe merkezi olmuştur. Karadeniz’in daima cazibe merkezi olması bölge üzerinde sürekli devam eden bir rekabete yol açmaktadır. Soğuk Savaş döneminde bölgenin büyük oranda hâkimiyeti SSCB’ye aitken, Soğuk Savaş sonrasında hâkimiyet büyük oranda Batı bloğuna kaymıştır. 2000’li yıllardan sonra ise Rusya tekrardan bölgeye hâkim olmaya yönelik radikal adımlar atmaya başlamıştır. Bu çalışmada Karadeniz güvenliğinde etkili olan aktörlerin betimlemesi yapılacaktır. Bu doğrultuda Rusya’nın SSCB’nin dağılmasının ardından Karadeniz’de yitirdiği otorite kaybının nedenleri incelenmiş ve bu otorite kaybının hangi aktörler tarafından doldurulduğu ifade edilmiştir. Ardından Rusya’nın Karadeniz’de tekrardan kazandığı hâkimiyetin sebepleri incelenmiştir. Son olarak Şubat 2022 yılında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın incelenmesiyle, bu savaşın Karadeniz güvenliğine etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

rusya , ukrayna , karadeniz , Avrupa Birliği , NATO

Kaynakça

• AA, (26.12.2022). Rusya-Ukrayna Savaşı 2022’de dünya siyasetini derinden etkiledi, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ukrayna-savasi-2022-de-dunya-siyasetini-derinden-etkiledi/2772874 , Erişim tarihi (27.12.2022).
• AB, (15.11.2022). Avrupa Birliği’nin Genişlemesi, https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginin-genislemesi_109.html, Erişim tarihi (23.12.2022).
• Akçay, E. Y. (2016). Türkiye-AB İlişkileri ve “İmtiyazlı Ortaklık” Meselesi. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 11-30.
• Akgün, B. (2009). Değişen Avrasya Jeopolitiğinde Karadeniz’in Yeri: Aktörler, Politikalar Süreçler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Akman, H. (2014). Kırım-Sivastopol Üssü ve Karadeniz Rus Filosunun Paylaşım Sorunu. Electronic Turkish Studies, 9(1).
• Alım, E. (2020). Ukrayna Krizinde Rusya: Büyük Güç Politikası ve Saldırgan Realist Dinamikler, Nobel Bilimsel Eserler, 1. Baskı, Ankara.
• Ayhan, İ. S. (2015). Soğuk Savaş Sonrası Rusya’nın Karadeniz Stratejisi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 3(2), 1-22.
• Cin, G. (2019). Güvenlik Problemlerinin “Hibrit Savaş” Kapsamında İncelenmesi, Doğu Ukrayna ve Kırım Örnekleri (2014-2015), Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Cnnturk, (26.08.2008). Rusya G. Osetya ve Abhazya’yı Tanıdı, https://www.cnnturk.com/dunya/rusya-g-osetya-ve-abhazyayi-tanidi, Erişim tarihi (05.12.2022).
• Çelikpala, M. (2019). NATO İşbirlikleri ve Ortaklıkları, Güvenlik Yazıları Serisi, https://trguvenlikportali.com/wp-content/uploads/2019/10/NATOIsbirlikleriOrtakliklari_MitatCelikpala_v.1.pdf, Erişim tarihi (20.12.2022).
• Erkan, S. (2015). Güney Osetya Sorunu ve 2008 Rusya-Gürcistan Savaşı. Electronic Turkish Studies, 10(13).
• Euronews, (11.11.2022). Rusya, Herson’dan çekildi; Kamu binalarına Ukrayna ve AB Bayrakları Asıldı, https://tr.euronews.com/2022/11/11/rusya-hersondan-cekildi-kamu-binalarina-ukrayna-ve-ab-bayraklari-asildi, Erişim tarihi (18.12.2022).
• Gardner, H. (2016). The Russian Annexation of Crimea, Regional and Global Ramifications, European Politics and Society, 17(4), 490-505.
• Görgen, İ. (2022). Kırım'ın Jeopolitik Önemi ve Kırım Türkleri. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(1), 283-300.
• Hamzaoğlu, H. (2020). Rus Dış Politikasında Realist Yaklaşım: Primakov Doktrini ve Yakın Çevre Kavramı. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(24), 281-299.
• Karagöl, E. T., Kızılkaya, M. (2015). Rusya-AB-Türkiye Üçgeninde Türk Akımı. Seta Perspektif, 105, 1-6.
• Mcdermott, R. N. (2009). The Restructuring of the Modern Russian Army, The Journal of Slavic Military Studies, 22(4), 485-501.
• Nato, (25.05.2018). Karadeniz bölgesi: önemli bir kavşak, https://www.nato.int/docu/review/tr/articles/2018/05/25/karadeniz-boelgesi-oenemli-bir-kavsak/index.html#:~:text=Karadeniz%2C%20binlerce%20y%C4%B1ld%C4%B1r%2C%20Do%C4%9Fu%20Balkanlardan,ve%20refah%20a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan%20%C3%A7ok%20%C3%B6nemlidir., Erişim tarihi: (14.12.2022).
• Nato, (31.08.2020). NATO Member Counries, https://www.nato.int/cps/en/natohq/nato_countries.htm, Erişim tarihi (23.12.2022).
• Ntv, (05.10.2022). Kremlin: İlhak edilen 4 bölge sonsuza kadar Rusya ile birlikte kalacak, https://www.ntv.com.tr/turkiye/kremlin-ilhak-edilen-4-bolge-sonsuza-kadar-rusya-ile-birlikte-kalacak,7Sz1VtOjnEKxak9eCVJGUQ, Erişim tarihi (22.12.2022).
• Oksana A., (2009). Towards a Comprehensive Regional Security Framework in the Black Sea Region After the Russia–Georgia War, Southeast European and Black Sea Studies, 9:3, 259-269.
• Özarslan, B. B. (2012). Soğuk Savaş Sonrası Karadeniz de Güvenlik Politikaları ve Türk-Rus İlişkileri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12(1), 135-166.
• Özerdem, F. (2012). Avrupa Birliği Doğu Ortaklığı Programı ve Program Ülkelerinin Algıları. Electronic Journal of Political Science Studies (EJPSS), 3(1).
• Özkural, N. (2015). Avrupa Birliği ve Rusya’nın Güç Alanları Arasında Kalan Ukrayna’da Yaşanan Halk Ayaklanmaları: “Turuncu Devrim” ve “Meydan Devrimi”. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 6(10), 31-52.
• Pravo, (22.02.2022). Указ Президента Российской Федерации от 21.02.2022 № 71 О признании Донецкой Народной Республики, http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202202220002, Erişim tarihi (19.12.2022).
• Sharyl, C., (2015). NATO–Russia Security Challenges in the Aftermath of Ukraine Conflict: Managing Black Sea Security and Beyond, Southeast European and Black Sea Studies, 15:2, 151-177.
• Stratejik Düşünce Enstitüsü, (24.02.2022). Rusya Devlet Başkanı Putin Ukrayna’ya savaş ilan etti, https://www.sde.org.tr/rusya/rusya-devlet-baskani-putin-ukraynaya-savas-ilan-etti-haberi-25948, Erişim tarihi (14.12.2022).
• TASS, (28.09.2022). Majority of Voters in Donbass, Zaporozhye, Kherson Regions Opt to Join Russia, https://tass.com/politics/1514527, Erişim tarihi (21.12.2022).
• TASS, (30.09.2022). Putin Signs Decrees to Recognize İndependence of Zaporozhye, Kherson Regions, https://tass.com/politics/1515559, Erişim tarihi (21.12.2022).
• Toprak, M. K., İsmayıl, T. (2025). Rusya Federasyonu’nun Büyük Güç Olma Politikasında Yakın Çevre Doktrini. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 614-630.
• Turksam, (14.10.2022). Rusya-Ukrayna Savaşının Gerilim Kronolojisi ve devam eden savaşın bilançosu, https://www.turksam.org/detay-rusya-ukrayna-savasi-nin-gerilim-kronolojisi-ve-devam-eden-savasin-bilancosu, Erişim tarihi (19.12.2022).
• UNN, (21.04.2019). Другий тур виборів президента в Україні завершився, https://www.unn.com.ua/uk/news/1795166-drugiy-tur-viboriv-prezidenta-v-ukrayini-zavershivsya, Erişim tarihi (21.12.2022).