YAZININ KARANLIK YÜZÜ: KARA KİTAP'TA ORPHEUS MİTİNİN POSTMODERN İZLERİ

Year 2025, Issue: 30, 50 - 61, 29.10.2025

Onur Tokiz

https://doi.org/10.29029/busbed.1689836

Abstract

Bu çalışma, Orhan Pamuk'un postmodern Türk edebiyatının başyapıtlarından biri olarak kabul edilen "Kara Kitap" romanını, Orpheus miti bağlamında incelemektedir. Araştırma, romanın adındaki "kara" sözcüğünün işaret ettiği karanlık atmosferin, Orpheus'un yeraltı dünyasına inişiyle kurduğu metaforik bağlantıyı merkeze almaktadır. Galip'in kaybolan eşi Rüya'yı İstanbul'un labirente benzeyen sokaklarındaki arayışı, Orpheus'un Eurydike'yi Hades'ten kurtarma çabasının postmodern bir yeniden yazımı olarak değerlendirilmektedir. Çalışma, Maurice Blanchot ve Roland Barthes'ın Orpheus miti üzerine geliştirdikleri kuramsal yaklaşımları kullanarak, Pamuk'un yazı ve temsil sorunsalını nasıl ele aldığını ortaya koymaktadır. Blanchot'nun "karanlığa bakış" ve "sanatın özünde yatan olanaksızlık" kavramları, romanın yazı ve hakikat arayışı üzerine sorgulamalarıyla örtüşmektedir. Metinlerarasılık, üstkurmaca ve çoğul anlatıcı teknikleriyle örülen romanın postmodern yapısı, Orpheus mitinin temel motiflerini—kayıp, arayış, dönüşüm ve sanatın gücü—modern İstanbul'un kültürel ve tarihsel katmanları içinde yeniden yorumlamaktadır. Sonuç olarak, Kara Kitap'ın Orpheus miti ekseninde okunması, romanın hem estetik hem de felsefi boyutunu zenginleştirerek, Pamuk'un evrensel edebiyat kanonundaki yerini pekiştirmektedir.

Keywords

Kara Kitap , Orhan Pamuk , Orpheus Miti , Postmodernizm , Blanchot

THE DARK FACE OF WRITING: POSTMODERN TRACES OF THE ORPHEUS MYTH IN THE BLACK BOOK

Abstract

This study examines Orhan Pamuk's "The Black Book (Kara Kitap)" considered one of the masterpieces of postmodern Turkish literature, in the context of the Orpheus myth. The research centers on the metaphorical connection between the dark atmosphere indicated by the word "black" in the novel's title and Orpheus's descent into the underworld. Galip's search for his missing wife Rüya in the labyrinthine streets of Istanbul is evaluated as a postmodern rewriting of Orpheus's attempt to rescue Eurydice from Hades. The study utilizes the theoretical approaches developed by Maurice Blanchot and Roland Barthes on the Orpheus myth to reveal how Pamuk addresses the problematic of writing and representation. Blanchot's concepts of "gazing into darkness" and "the impossibility inherent in art" align with the novel's inquiries into writing and the search for truth. The postmodern structure of the novel, woven with intertextuality, metafiction, and multiple narrator techniques, reinterprets the fundamental motifs of the Orpheus myth—loss, search, transformation, and the power of art—within the cultural and historical layers of modern Istanbul. Consequently, reading "Kara Kitap" through the lens of the Orpheus myth enriches both the aesthetic and philosophical dimensions of the novel, reinforcing Pamuk's place in the canon of world literature.

Keywords

Orhan Pamuk , The Black Book , Orpheus Myth , Postmodernism , Blanchot

References

• Aktulum, K. (1999). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınevi.
• Alighieri, D. (2011). İlahi komedya (R. Teksoy, Çev.). Oğlak Yayıncılık.
• Bachelard, G. (1996). Mekânın poetikası (A. Derman, Çev.). Kesit Yayıncılık.
• Barthes, R. (2006). Yazının sıfır derecesi (T. Yücel, Çev.). Metis Yayınları.
• Bayrav, S. (1999). Kara Kitap ve kendi olmak. N. Esen (Ed.), Kara Kitap üzerine yazılar içinde (s. 73-79). İstanbul.
• Blanchot, M. (1993). Yazınsal uzam (S. Öztürk Kasar, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Bloom, H. (2008). Etkilenme endişesi: bir şiir teorisi (F. B. Aydar, Çev.). Metis Yayınları.
• Bozkurt, A. (2008). Ulus Baker’in fotogram’larının iz’inde bir yolculuk. Toplum ve Bilim Dergisi, 111, 165-194.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu (S. Gürses, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Demir, F. (2011). Orhan Pamuk’un Postmodern Bir Labirentte Yazıyı Arayan Kahramanları. Turkısh Studies. 6(3), 1811-1822.
• Doğan, A. (2006). Bireyleşim / kemalat sürecinde kapalı ve dar mekanlar. Bilig, (37), 115-130.
• Eliuz, Ü., & Bayraktar, B. (2016). Değilleme kurgusu bu böyledir öyküsünde labirentleşen lunapark. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 57-65.
• Erhat, A. (2011). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Güneş, S. (2010). Yeraltı Mekanı ve Kavramının Toplum ve İmgelem Üzerine Etkisi. METU JFA. 27(2), 125-139.
• Gürbilek, N. (2021). Sessizin Payı. Metis Yayınları.
• Hadzibegovic, D. (2013). Kara Kitap’ın sırları: Orhan Pamuk’un yazı ve resimleriyle. İletişim Yayınları.
• Hutcheon, L. (2020). Postmodernizmin poetikası: Tarih, teori, kurgu (Y. Balcı, Çev.; H. Ünal, Ed.). Hece Yayınları.
• Irzık, S. (1999). Edebiyatta kişileşen, metinleşen, silinen kentler. N. Esen (Ed.), Kara Kitap üzerine yazılar içinde (s. 262-271). İstanbul.
• Ovidius. (2004). Metamorfozlar (S. Ertüzün, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Öcal, O. (2018). Kara Kitap’ta İdeleştirme Yahut Özgür ve Ergin Olma Sorunu. TÜBAR. XLIV, 153-168.
• Özcan, T. (2003). Oğuz Kağan destanının kahramanlık mitosu bakımından çözümlenmesi. Milli Folklor Dergisi, 57, 76-81.
• Pamuk, O. (2006). Kara kitap (34. Baskı). İletişim Yayınları.
• Parlak Temel, Ö. (2016). İlahi Komedya: XXVIII-XXXIII-XXXIV sayılı kantolarla Dante'nin "Cehennem"inde adalet kavramı ve "Contrapasso" yasası. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 56(1), 100-123.
• Rilke, R. M. (2012). Orpheus'a soneler (Y. Pazarkaya, Çev.). Cem Yayınevi.
• Said, E. (1991). Oryantalizm: Sömürgeciliğin keşif kolu (N. Uzel, Çev.). Pınar Yayınları.
• Şener, S. (1999). İşaretleri değerlendirme kitabı. N. Esen (Ed.), Kara Kitap üzerine yazılar içinde (s. 110-114). İstanbul.
• Tanpınar, A. H. (2011). Edebiyat Üzerine Makaleler. Dergah Yayınları.
• Yaprak, T. (2015). Kara Kitap: Roman İçinde Roman İçinde Roman…. Kesit Akademi Dergisi. 1(1), 117-137.
• Yılmaz, E., & Kaya, A. (2023). Saf şiir bağlamında bir tahlil denemesi: Olvido. International Journal of Filologia (IJOF), 6(10), 118–130. https://doi.org/10.51540/ijof.1298826