HAFIZA MEKÂNI OLARAK TEMATİK MÜZELER: SABUNCUOĞLU ŞEREFEDDİN TIP ve CERRAHİ TARİHİ MÜZESİ ÖRNEĞİ

Year 2025, Issue: 30, 379 - 391, 29.10.2025

Fevziye Alsaç , Ömer Faruk Elaltuntaş

https://doi.org/10.29029/busbed.1698085

Abstract

Müzeler sanata, bilime ve insanlık tarihine ait eserlerin/yapıtların, belgelerin, nesnelerin sergilendiği ve korunduğu yapılardır. Müzelerin kuruluş amacı; ziyaretçilere yönelik bir iletişimin kurulması ve çeşitli açılardan fayda sağlayarak onları etkilemektir. Tematik müzeler, bir konunun ayrıntılı ve çeşitli kompozisyonlarla dramatize edilmesidir. Anlatılan döneme tanıklık eden belge, nesne ve eşyalar sergilenerek tarihî ve kültürel değerler olarak aktarılır. Hafıza mekânları tematik müzeler, gelecek nesiller için kültürleme ve kültürlenme işleviyle bir aktarım unsurudur. Tematik müzeler, kültürün ve tarihin hafızaya kalıcı kodlarla yerleşmesini sağlayarak geçmişsiz bir hafızaya dönüşür. Tarihin oluşturduğu hafıza olmazsa mekânlar da olmaz. Sabuncuoğlu Şerefeddin Tıp ve Cerrahi Müzesi başta tıp olmak üzere müzik, tarih ve başka alanlarda kaynak olan bir hafıza mekânıdır. Müzenin bölümleri arasında Sabuncuoğlu’na ait ilk Türkçe cerrahi kitabı Cerrahiyyetü-l Hâniyedeki çizimlere uygun yapılan on ayrı branşa yönelik tıp ve cerrahi aletlerinin sergilendiği ve hastalıklara karşı tedavi yöntemlerinin gösterimini içeren Sabuncuoğlu Salonu ilk bölümdür. İkinci bölüm cerrahi tedavilerin ve operasyonların yapıldığı Sabuncuoğlu Kliniğidir. Üçüncü bölüm hastalara yönelik terapi olan musiki aletleri ve tedavide kullanılan Türk Musikisi makamları hakkında ayrıntılı bilgi sunan Müzik Salonudur. Avlu bölümünde ziyaretçileri karşılayan müzik dramatizasyonu kesintisiz olarak hizmet verir. Ayrıca ziyaretçilerin alışveriş yapması için bir bölüm mevcuttur. Müze bir hafıza mekânı bağlamıyla Türk kültürünün, bilimsel gelişmelerin ve sanatsal faaliyetlerin bir göstergesidir. Müzenin tarihiyle Amasya’nın tıp alanında önemli bir merkez rolünde olduğu anlaşılır. Çalışmada Sabuncuoğlu Şerefeddin Tıp ve Cerrahi Tarihi Müzesi’nin bilim tarihindeki yeri ve önemi değerlendirilmiş; tematik müzelerin amaç ve işlevlerinin ortaya konması açısından yapının değeri işlenmiştir. Çalışmada eser üzerine bir inceleme yöntemi olan hermenötik/yorumbilim yöntemi kullanılmıştır.

Keywords

Tematik Müzeler , Hafıza Mekânı , Sabuncuoğlu Şerefeddin , Tarih , Kültür.

THEMATIC MUSEUMS AS A PLACE OF MEMORY: THE EXAMPLE OF SABUNCUOĞLU ŞEREFEDDİN MEDICAL AND SURGICAL HISTORY MUSEUM

Abstract

Museums are structures where works, documents, and objects related to art, science, and human history are exhibited and preserved. The purpose of museums is to communicate with visitors and to influence them by providing benefits from various perspectives. Thematic museums dramatize a topic through detailed and diverse compositions. Documents, objects, and artifacts that bear witness to the period depicted are exhibited and conveyed as historical and cultural values. As sites of memory, thematic museums serve as a means of transmission for future generations, enculturating and acculturating. Thematic museums enable culture and history to be imprinted in memory with permanent codes, transforming them into a memory without a past. Without the memory formed by history, places would be ineffective. The Sabuncuoğlu Şerefeddin Medicine and Surgery Museum is a site of memory that serves as a resource, primarily in medicine, but also in music, history, and other fields. Among the museum’s sections, the Sabuncuoğlu Hall, which displays medical and surgical instruments for ten different branches, designed according to the illustrations in Sabuncuoğlu's first Turkish surgical book, Cerrahiyyetü-l Hâniye, and demonstrates treatment methods for various diseases, is the first section. The second section is the Sabuncuoğlu Clinic, where surgical treatments and operations are performed. The third section is the Music Hall, which provides detailed information on musical instruments used as therapy for patients and the Turkish musical modes used in treatment. A continuous musical drama welcomes visitors in the courtyard. There is also a shopping area for visitors. The museum, in its context as a place of memory, is a showcase of Turkish culture, scientific developments, and artistic activities. The museum’s history underscores Amasya’s role as a significant center in the field of medicine. This study evaluates the place and significance of the Sabuncuoğlu Şerefeddin Museum of Medicine and Surgery in the history of science and examines the structure’s value in demonstrating the purpose and functions of thematic museums. The study utilizes hermeneutics, a method of examining works.

Keywords

Thematic Museums , Memory Place , Sabuncuoğlu Şerefeddin , History , Culture.

References

• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek / Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik (Çev. Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları.
• Çırak Ş. (2024). Sürdürülebilir Koruma Yaklaşımlarında Hafıza Mekânlarının Rolü: Ziraat Mektepleri, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ertunç, Ç. Ö. ve Mazı, L. D. (2020). “Sabuncuoğlu Şerefeddin’in Paris Bibliotheque Nationale’de Bulunan Cerrahiyyetü’l-Haniyye İsimli Eserinin Minyatür Özellikleri”. İSTEM, 18/36, 305-323.
• Fidangenç, A. Ş. (2016). “Yereli Korumak ve Türkiye’de Kent Müzeleri, İdeal Kent”, Kent Araştırmaları Dergisi, Pamukkale Üniversitesi, 7(20), 936-965.
• Karadeniz, C. (2018). Müze Kültür Toplum, Ankara: İmge Yayıncılık.
• Köksal, M. F. (2015). “Ünlü Tabip Amasyalı Sabuncuoğlu Şerefeddin’in Bilinmeyen Bir Eseri (Mi?): Fütüvvet-Nâme”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 36, 227-248.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları (Çev. Mehmet Emin Özcan), Dost Kitabevi.
• Oğuz, M. Ö. (2019). Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi, Akçağ Yayınları.
• Şenel, Ü. (1988). Amasyalı Hekim Sabuncuoğlu Şerefeddin’in Eseri Mücerrebnâme, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uzluk, F. N. (2017). “Hattat Olarak Sabuncuoğlu Şerefeddin”, Toplu Makaleler/Tıp Tarihi (Haz. Ahmet Acıduman, Berna Arda, Ayten Altıntaş), Tarih Kurumu Yayınları, 539-550.
• Yalçın, M. (2016). “Popüler Kültür Ürünü Olarak Türk Televizyon Dizilerinde Etnografik İletişim Kodların Kullanımı: Diriliş ‘Ertuğrul’ Dizisi Örneği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2332-2341.
• Yalçınkaya, A. (2017). Anadolu Türk Mimarisi’nde 12-14. Yüzyıllar Arasına Tarihlenen Cami, Medrese, Şifahane ve Türbe Yapılarındaki Taş Üzerine Yapılmış İnsan Figürlü Bezemeleri, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yaşar Ö. ve Oktay B. (2021). Hafıza Odası Müzeler ve Kültürel Kimlik, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(26), 83-93.
• Yıldırım, N. (2008). “Sabuncuoğlu Şerefeddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 35, 358-359.
• Yüksek, E. (2020). Amasyalı Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun Hayatı, Eserleri Ve Tıp Alanına Getirdiği Yenilikler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.