SÜRREALİZM, FREUD ve RENÉ MAGRİTTE

Year 2025, Issue: 30, 518 - 532, 29.10.2025

Songül Mollaoğlu

https://doi.org/10.29029/busbed.1709483

Abstract

Melon şapkalar, pipolar, bulutlar ve yeşil elmalar; Magritte’nin çalışmalarında en dikkat çekici unsurlar olarak öne çıkan, onunla anılan ve en çok onunla bilinen, diğer bir ifadeyle sanatçının adıyla özdeşleşmiş ikonlardır. Çalışmalarında sıradan, basit ve günlük hayatın içinden seçtiği objeleri aykırı birer objeye evrilterek, onları sıra dışı, alışılmadık ve ürkütücü; bazen de gülünç konseptlere taşımıştır. Bu stille basit, gündelik ve sıradan yüksek volümlü bir çığlıkla görünürlük kazandıracak kasıtlı dokunuşlara evrilterek; çizgi dışı sunumlarda buluşturmuştur. Magritte, görsel ve dilsel bilmeceleriyle, tanıdık ve bilinen objeden rahatsız edici ve ilgi çekici bir üslupla, temsilin ve gerçekliğin doğasını irdeleyerek sorular üretip, cevaplar betimlemiştir. Magritte’ nin çalışma karakteristiği ve onu diğerlerinden başkalaştıran nitelikli çalışma tarzı, objelerinde belirsiz bir üslupta betimlenmiş her bir ögenin, sanki askıya alınmış bir animasyon sahnesi görüntüsünde belirmesindedir. Bütün bu farklı objeler onun olağanüstü sahneleme mantığıyla görsel bir şölene dönüşmektedir. Dolayısıyla, bu görüntüler, tehditkâr bir anlatıyı anımsatarak, seyircinin belleğini serbest çağrışımlara yönlendirmektedir. Ancak detaylar net değildir; ayrıntılar belirsizdir, görsel ayrıntıları tutarlı bir süreklilik içinde ve belli bir odakta toplamak zorlaşmaktadır. Dolayısıyla Magritte’nin detaylarını tek ve istikrarlı bir potada görmek kolay değildir, zordur. Psikanalitik teorilere yönelik araştırmalarıyla Sigmund Freud, Sürrealist anlayışı derinden etkilemiştir. Bu bağlamda, Freud’un kuramlarından en çok etkilenen Magritte, çalışmalarında, simgesel olarak, ontolojik felsefi bakışı sorgulayarak sadece görsel sanatlar disiplinini değil, aynı zamanda diğer birçok disiplini de dönüştürmüştür. Bu araştırmanın amacı, Magritte’nin Sürrealist anlayışla inşa ettiği form ve objelerin, görsel sanatlar üzerindeki yansımaları ve psikanalitik yaklaşımın bu objelere etkisi ve sonuçlarını aktarmak oluştururken, aynı zamanda araştırma, Magritte’nin inşa ettiği form ve objelerin, görsel sanatlar üzerindeki yansımalarını aktarmayı da amaçlamaktadır. Magritte’nin çalışmalarında yer alan bilinçaltı kodların, Freud’un psikanalitik kuramı bağlamında kendi çalışmalarına hangi formlarla ve nasıl yansıdığı incelenmiştir.

Keywords

Sigmund Freud , Rene Magritte , Sürrealizm , Psikanalitik , Sanat Eğitimi

SURREALISM, SIGMUND FREUD and RENÉ MAGRITTE

Abstract

Bowler hats, pipes, clouds, and green apples are iconic symbols associated with Magritte’s works—elements that have become synonymous with the artist himself. In his compositions, Magritte transforms ordinary objects into anomalous entities, imbuing them with extraordinary, uncanny, and at times unsettling connotations. Through deliberate interventions, he elevates simple, daily life items into prominent symbols, embedding them in unconventional and striking contexts. With his visual and linguistic enigmas, Magritte deconstructs the nature of representation and reality, offering a series of questions and answers shaped by the transformation of familiar objects into strange and thought-provoking forms. What distinguishes Magritte’s artistic style is the way each element in his works is depicted with an air of suspension, as though caught in a frozen animation. These scenes, orchestrated with a theatrical flair, evoke a sense of menace and stimulate free associations. Yet, details remain ambiguous; visual continuity is fragmented, and coherence within a single interpretative frame proves elusive. Thus, it is challenging to perceive the elements in Magritte’s work within a unified, consistent framework.
Sigmund Freud’s psychoanalytic theories profoundly influenced the surrealist movement. Among those most significantly shaped by Freud’s ideas was Magritte, whose works symbolically interrogate ontological and philosophical perspectives, thereby transforming not only the discipline of visual arts but also impacting numerous other fields. The purpose of this study is to examine the reflections of the surrealist forms and objects constructed by Magritte on visual arts, as well as the influence and outcomes of psychoanalytic theory on these forms. This research aims to explore the subconscious codes embedded in Magritte’s works through the lens of Freud’s psychoanalytic framework.

Keywords

Sigmund Freud , Rene Magritte , Surrealism , Psychoanalysis , Art Education

References

• Allmer, P. (2019). Critical lives: René Magritte. Reaktion Books.
• Bergson, H. (1991). Zihin kudreti (M. Katırcıoğlu, Çev.). MEB Yayınevi. (Orijinal çalışma basım tarihi bilinmiyor)
• Breton, A. (2009). Sürrealist manifestolar. Altıkırkbeş Yayın.
• Breton, A. (1964). René Magitte'in genişliği (W. G. Ryan, Çev.). In Magritte (ss. 5-7). St. Thomas Üniversitesi Sanat Bölümü.
• Brenner, C. (1998). Psikanaliz temel kavramları (İ. Savaşır & Y. Savaşır, Çev.; 2. baskı). HYB Yayıncılık.
• Eric, W. (2002). Infinite recess: Perspective and play in Magritte's La Condition Humane. Art History, 25(1), 47-68.
• Fischer, E. (2003). Sanatın gerekliliği (C. Çapan, Çev.). Payel Yayınevi.
• Forrester, J. (2000). Freud savaşları (H. Atalay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2022). Bu bir pipo değildir (S. Hilav, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Freud, S. (1991). Beş konferans ve psikanalize toplu bakış (K. Şipal, Çev.). Cem Yayınları.
• Freud, S. (1997). Psikanalize yeni giriş dersleri (S. Budak, Çev.). Öteki Yayınevi.
• Freud, S. (1999). Sanat ve edebiyat (E. Kapkın & A. T. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları.
• Freud, S. (2010). Rüya yorumları I (A. Kanat, Çev.). İlya Yayınevi.
• Freud, S. (2013). Narsizm üzerine ve Schreber vakası (B. Büyükkal & S. M. Tura, Çev.). Metis Yayınları.
• Freud, S. (2014). Bastırma ve bastırmanın geri dönüşü (O. Kasap, Çev.). Telos Yayınevi.
• Freud, S. (2015). Bilinçaltı (A. Y. Aksoy, Çev.). Gece Kitaplığı.
• Fromm, E. (1990). Rüyalar, masallar ve mitoslar (A. Arıtan & K. Ökten, Çev.). Arıtan Yayınevi.
• Gardner, H. (1994). Intelligence in theory and practice: A response to Elliot W. Eisner, Robert J. Sternberg, and Henry M. Levin. Teachers College Record, 95(4), 580-586.
• Magritte, R. (1928). The lovers [Tablo]. WikiArt. https://www.wikiart.org/en/rene-magritte/the-lovers-1928
• Magritte, R. (1929). The treachery of images [Tablo]. Wikimedia Commons. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mgelerin_%C4%B0haneti#/media/Dosya:MagrittePipo.jpg
• Magritte, R. (1933). Not to be reproduced [Tablo]. Wikimedia Commons. https://en.wikipedia.org/wiki/Not_to_Be_Reproduced#/media/File:Portrait_of_Edward_James.jpg
• Magritte, R. (1937). The therapist [Tablo]. René Magritte.org. https://www.renemagritte.org/the-therapist.jsp
• Magritte, R. (1948). The son of man [Tablo]. Wikimedia Commons. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Son_of_Man
• Magritte, R. (1954). The empire of light [Tablo]. Wikimedia Commons. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Empire_of_Light
• Morris, D. (2024). Sürrealistlerin hayatları (E. Kılıç, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Museum of Modern Art. (t.y.). René Magritte. Erişim tarihi: 9 Nisan 2025, https://www.moma.org/artists/3692
• Phillips, A. (1997). Flört üzerine. Ayrıntı Yayınları.
• Rene, P. (1982). Sürrealizm. In Sanat ansiklopedisi (S. Tansu, Çev.; 2. baskı, ss. 145-162). Remzi Kitabevi.
• Sheppard, R. (2003). Freud ve öğretisi (E. Eliçin, Çev.). Papirüs Yayınevi.
• William, S. (1968). Dada and surrealist art. Harry N. Abrams, Inc. Yayıncılık, New York.
• Web.1 https: //www.moma.org/artists/3692-René-magritte. (Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.2 https: //www.Renémagritte.org/the-therapist.jsp#google_vignette. (Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.3https: //tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mgelerin_%C4%B0haneti#/media/Dosya: MagrittePipo.jpg(Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.4 https: //en.wikipedia.org/wiki/The_Empire_of_Light. (Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.5https: //en.wikipedia.org/wiki/The_Lovers_(Magritte)/https: //www.wikiart.org/en/René magritte/the-lovers-1928(Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.6 https: //en.wikipedia.org/wiki/The_Son_of_Man(Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.7https: //en.wikipedia.org/wiki/Not_to_Be_Reproduced#/media/File: Portrait_of_Edward_James.jpg.
• Web.8 https: //www.google.com/search?q=René+magritte+havada+as(Erişim Tarihi: 09.04.2025).
• Web.9 https: //en.wikipedia.org/wiki (Erişim Tarihi: 09.04.2025).