COVID-19 Pandemı̇ Sürecı̇nde Gıda Okuryazarlığı ve Sürdürülebilir Tüketı̇m Davranışlarının Beslenme Durumu Üzerı̇ne Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 28 - 43, 30.04.2023

Cansu Çelik Perim Fatma Türker , Dilara Koçak

Öz

Amaç: Bu çalışma, pandemi sürecinde gıda okuryazarlığı ve sürdürülebilir tüketim davranışlarının beslenme durumu üzerine etkisini değerlendirmek amacıyla yürütülmüştür.
Gereç ve Yöntem: Çalışma Mayıs-Temmuz 2021 ayları arasında araştırmaya katılmaya gönüllü olan, 20-65 yaş arasındaki 200 yetişkin birey ile dijital ortamda (sosyal medya ortamı twitter/facebook/instagram araştırmacıların ve arkadaşlarının çevresi ile) hazırlanan anket ile gerçekleştirilmiştir. Bireylerin sosyodemografik özellikleri, genel bilgileri ve tüketici davranışları anket formu ile değerlendirilmiştir. Besin tüketim kayıtlarından diyetle günlük ortalama alınan besin ögesi miktarı belirlenerek beslenme durumu üzerindeki etki değerlendirilmiştir. Çalışmaya katılan bireylerin yaşı ile antropometrik ölçümler (boy uzunluğu, vücut ağırlığı, beden kütle indeksi, bel çevresi, kalça çevresi, bel/kalça oranı, bel/boy oranı) çevrimiçi olarak alınmıştır.
Bulgular: Sürdürülebilir beslenme kavramını daha önce duyma durumu cinsiyete göre değerlendirildiğinde; kadınların %87,2'si sürdürülebilir beslenme kavramını daha önce duymuş iken, erkeklerin %40,0'ı sürdürülebilir beslenme kavramını daha önce duymuştur. Bireylerin sürdürülebilir beslenme kavramını daha önce duyma durumu ile cinsiyeti arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0,001). Sürdürülebilir Tüketim Davranışı toplam puan ortalaması kadınlarda 3,1±0,48, erkeklerde ise 2,9±0,69 olarak bulunmuştur. Cinsiyete göre sürdürülebilir puan ortalaması farkı istatiksel olarak anlamlıdır (p<0,05). Algılanan Gıda Okuryazarlığı(AGOY) puan ortalaması kadınlarda 3,31±0,275 olarak bulunmuş iken, erkeklerin AGOY Ölçeği ölçeği puan ortalaması 3,05±0,395'dir. Bireylerin AGOY ölçeği puan ortalamaları ile cinsiyet arasında istatistiksel olarak bir ilişki bulunmuştur (p<0,05).
Sonuç: Gıda okuryazarlığı ve sürdürülebilir tüketim davranışlarının antropometrik ölçümler ile enerji, makro besin ögesi ve mikro besin ögesi alımı ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Sürdürülebilir beslenme, sürdürülebilir tüketim davranışları ve gıda okuryazarlığı bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Gıda okuryazarlığı konusunda bireyleri bilinçlendirmek amacıyla eğitimler arttırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Gıda okuryazarlığı, sürdürülebilir beslenme, pandemi, beslenme durumu, sürdürülebilir tüketim davranIşları

Kaynakça

• Aman, F., ve Masood, S. (2020). How nutrition can help to fight against COVID-19 Pandemic. Pakistan Journal of Medical Sciences, 36(COVID19-S4), 1-3.
• Begley, A., Paynter, E., ve Dhaliwal, S. S. (2018). Evaluation tool development for food literacy programs. Nutrients, 10(11), 1617.
• Berry, E. M., Dernini, S., Burlingame, B., Meybeck, A., ve Conforti, P. (2015). Food security and sustainability: can one exist without the other?. Public Health Nutrition, 18(13), 2293-2302
• Burlingame, B., ve Dernini, S. (2012). Sustainable diets and biodiversity directions and solutions for policy, research and action. FAO Headquarters, Rome.
• Diksaç, R. (2019). Çevre bilinci ve yaşam tarzının sürdürülebilir tüketim davranışı üzerindeki etkisi ve bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Doğan, O., Bulut, Z. A ve Çımrın, F. K. (2015). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Atatürk University Journal of Economics and Administrative Sciences, 29(4),659-678.
• Finaret, A. B., ve Masters, W. A. (2019). Beyond calories: the new economics of nutrition. Annual Review of Resource Economics, 11, 237-259.
• García-González, Á., Achón, M., Carretero Krug, A., Varela-Moreiras, G., ve Alonso-Aperte, E. (2020). Food sustainability knowledge and attitudes in the Spanish adult population: a cross-sectional study. Nutrients, 12(10), 3154.
• Geiger, S. M., Fischer, D., Schrader, U., ve Grossman, P. (2020). Meditating for the planet: Effects of a mindfulness-based intervention on sustainable consumption behaviors. Environment and Behavior, 52(9), 1012-1042.
• Gülsöz, S. (2017). Yirmi yaş ve üzeri bireylerin sürdürülebilir beslenme konusundaki bilgi düzeylerinin ve uygulamalarının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Macdiarmid, J. I., Douglas, F., ve Campbell, J. (2016). Eating like there's no tomorrow: Public awareness of the environmental impact of food and reluctance to eat less meat as part of a sustainable diet. Appetite, 96, 487-493.
• Mattioli, A. V., Sciomer, S., Cocchi, C., Maffei, S., ve Gallina, S. (2020). Quarantine during COVID-19 outbreak: changes in diet and physical activity increase the risk of cardiovascular disease. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases, 30(9), 1409-1417.
• Mazzocchi, A., De Cosmi, V., Scaglioni, S., ve Agostoni, C. (2021). Towards a more sustainable nutrition: complementary feeding and early taste experiences as a basis for future food choices. Nutrients, 13(8), 2695.
• Palumbo, R. (2016). Sustainability of well-being through literacy. The effects of food literacy on sustainability of well-being. Agriculture and Agricultural Science Procedia, 8, 99-106
• Poelman, M. P., Dijkstra, S. C., Sponselee, H., Kamphuis, C., Battjes-Fries, M. C., Gillebaart, M., ve Seidell, J. C. (2018). Towards the measurement of food literacy with respect to healthy eating: The development and validation of the self perceived food literacy scale among an adult sample in the Netherlands. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 15(1), 1-12
• Ramsey, C. E., ve Rickson, R. E. (1976). Environmental knowledge and attitudes. The Journal of Environmental Education, 8(1), 10-18.
• Selçuk, K. T., Çevik, C., Baydur, H., ve Meseri, R. (2020). Validity and reliability of the Turkish version of the self-perceived food literacy scale. Progress in Nutrition, 22(2), 671-677.
• Shivakumara, K., Mane, S. R., Diksha, J., ve Nagaraj, O. (2015). Effect of gender on environmental awareness of post-graduate students. British Journal of Education, Society and Behavioural Science, 8(1), 25-33
• Vermeir, I., ve Verbeke, W. (2006). Sustainable food consumption: exploring the consumer “attitude–behavioral intention” gap. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 19(2), 169-194.
• Vieux, F., Darmon, N., Touazı, D., ve Soler, L. G. (2012). Greenhouse gas emissions of self selected individual diets in France: changing the diet structure or consuming less? Ecological Economics, 75, 91-101
• Walaszczyk, A., Koszewska, M., ve Staniec, I. (2022). Food traceability as an element of sustainable consumption—pandemic-driven changes in consumer attitudes. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 5259.
• Xiao, C., ve McCright, A. M. (2015). Gender differences in environmental concern: revisiting the institutional trust hypothesis in the USA. Environment and Behavior, 47(1), 17-37.
• Yang, X., ve Lo, K. (2021). Environmental health research and the COVID-19 pandemic: a turning point towards sustainability. Environmental Research, 197, 111157.