Bayburt'ta Değirmencilik ve Etrafında Gelişen Kültürel Unsurlar

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 9, 111 - 126, 15.09.2021

Adem Seymen

Öz

Beslenme insanın en temel ihtiyaçlarından biridir. İnsanlar, başlangıçta bu temel ihtiyaçlarını avcılık ve toplayıcılık yaparak karşılamışlardır. Daha sonra toprağı işlemeyi ve ekip biçmeyi öğrenen insanlar besin maddelerini kendileri üretmeye başlamışlardır. Üretim sonucunda çeşitliliğin artması ve üretilen besin maddelerinin fazlalaşması insan neslinin çoğalmasına da olanak sağlamıştır. Toprak işlemenin ve üretimin insan üzerindeki bir diğer etkisi de yerleşik hayata geçiş olmuştur. Önceleri küçük gruplar halinde yaşayan insanlar bir araya gelerek yeni yerleşim yerleri kurmuşlar ve buralarda çeşitli konularda uzmanlaşarak hayatlarını devam ettirmişlerdir.
İnsan için hayati önem taşıyan kaynaklardan biri de sudur. İnsanlık tarihinde kurulan bütün medeniyetler su kaynaklarının yakınında veya kenarında bulunmuştur. Su hayat kaynağı oluşunun yanı sıra günlük ihtiyaçların birçoğunda da insanın en büyük yardımcısı olmuştur. Alet yapıp kullanmayı öğrenen insan, zamanla suyun gücünden faydalanmayı da öğrenmiştir. Akarsuların kenarına değirmenler inşa edip, ürettikleri tahılları buralarda işlemişlerdir. Geleneksel su değirmenleri, tahılların işlendiği yer olmanın yanı sıra, insanların birbiriyle iletişim kurdukları, çeşitli alışverişlerin yapıldığı, toplumsal birikimin nesilden nesile aktarıldığı mekanlar olarak da dikkat çekmektedir. Bu mekanlar ve çevresinde türküler, çeşitli halk inanışları ve anlatılar da günümüze kadar ulaşmıştır.
Bu çalışmada Bayburt ilinde, Kabaçayır ve Balca köyleri arasında bulunan, Seymen ve Memiş ailelerine ait olan 200 yıllık su değirmeninin işleyişi, faal olduğu dönemde üretilen ürünler ve değirmen içerisindeki malzemeler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Değirmen, Değirmencilik, kültür

Destekleyen Kurum

Bayburt Üniversitesi

Kaynakça

• Ceylan, S. (2014). Kaybolmakta Olan Bir Maddi Kültür Örneği: Su Değirmenleri (Ağlasun Örneği). Doğu Coğrafya Dergisi , 70-71.
• Çağatay, N. (1947). Osmanlı İmparatorluğu’nda Re’âyâdan Alınan Vergi ve Resimler. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi , 503.
• Demir, N. (2003). Su Değirmenlerinin Müzelenmesi. Türkiye'de Halkbilimi Müzeciliği ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri (s. 148-163). Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını.
• Dıraman, H. (1998). İslâm Dünyasında Un Değirmenciliği. Tarih ve Medeniyet , 60.
• Gille, B. (1954). “Le Moulin a eau, une réevolution technique médiévale” Tecniques et Civilisations III,,. Paris.
• Koç, Ü. (2004). 16. Yüzyıl Anadolu'sunda Değirmenler. Türk Dünyası Araştırmaları , 181-189.
• Ögel, B. (1988). İslamiyetten Önce türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Reşide Gürses, E. B. (2007). Anadolu'da Kaybolmakta Olan Bir Maddi Kültür Unsuru: Su Değirmenleri (Beypazarı Örneği). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Türkçe sözlük. (2004). ANKARA: Türk Dil Kurumu.
• Yiğit, A. (2007). XIV - XVI Yüzyıllarda Menteşe Livasında Değirmenler. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE) .
• Kaynak kişi 1: Zeki Memiş, 70 yaşında, Bayburt merkeze bağlı Balca köyünde yaşıyor.
• Kaynak kişi 2: Recep Seymen, 65 yaşında, Bayburt merkeze bağlı Kabaçayır köyünde yaşıyor.
• Kaynak kişi 3: Lokman Memiş, 64 yaşında, Bayburt merkeze bağlı Balca köyünde yaşıyor.
• Kaynak kişi 4: Ömer Aydemir, 75 yaşında, Bayburt merkeze bağlı Balca köyünde yaşıyor.
• Kaynak kişi 5: Müşüde Seymen, 61 yaşında, Bayburt merkeze bağlı Kabaçayır köyünde yaşıyor.