Kullanılan Hattın Türü Bakımından İslam Hat Sanatında Besmele

Year 2016, Volume: 6 Issue: 2/1, 258 - 286, 01.07.2016

Mahfuz Zariç

Abstract

Üç boyutlu plastik sanatlara mesafeli yaklaşan İslam medeniyetinde hat sanatında muazzam bir zenginlik söz konusudur. İslam medeniyetinde “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla” mealiyle Türkçeye tercüme edilen Besmele lafzınahayatın pek çok alanındabüyük bir önem atfedilmiştir. İslam’ın çizgi sanatı olanhat sanatında Besmele’ningüzel yazımına ayrı bir önem verilmiştir. Hattatlar, estetik değere sahip besmele örnekleri verebilmek için adeta birbirleriyle yarışmışlardır. Altıncı asırdan günümüze kadar hat sanatçıları bu bağlamda başta kûfî ve ma’kıl’î;Aklâm-ı sitte’denmuhakkak, reyhanî; sülüs, nesih; tevki’ ve rikaa’,Aklâm-ı sitte sonrası ise ta’lîk, divanî ve rik’a gibi hat çeşitleriyle Besmele’ler kaleme almışlardır. Bu çalışmanın gayesi öncelikle hat sanatına ilgi duyacakların İslam yazısı olarak çeşitli hatlara - göz aşinalığını sağlamak ve hat sanatçılarının zengin hayal gücünü dikkatlere sunmaktır. İnceleme tarihi hat türlerinin gelişimlerini dikkate alınacaktır.

Keywords

hat sanatı, Besmele, estetik, Aklâm-ı sitte.

According to Type of Calligraphic Line in Formula “Bismillahirrahmanirrahim” in Islamic Line Art

Abstract

There is an enormous wealth in calligraphic art on Islamic civilization unlike the abstinenceto three-dimensional plastic arts. The term of “Besmele” that translates as “In the name of Allah, Most Gracious, Most Merciful.” has been seemed very important in the Islamic civilization in the many field of life. Accordingly the penmen have given very prominent to penning Besmele in the line art of Islam named “Hatt”. The calligraphers have almost contested with each other for the sake of penning aesthetic patterns of Besmele. The calligraphers have penned the sorts of Besmele in this context like especially fonts “kûfî, ma’kıl’î; muhakkak, reyhanî; sülüs, nesih; tevki’, rikaa’ ” that had been named as six pen/Aklâm-ısitte and “ta’lîk, divanî, rik’a” that had been occurred after six pen/Aklâm-ısitte from sixteenth century to date. The basic aim of this article is endearing line art to people will be interested in İslamic line art and show imagination power of calligraphers in the context of historical development of this art.

Keywords

Islamic line art, Besmele, aesthetic, six pens/Aklâm-ı sitte