MİLLÎ KÜTÜPHANE 62 NUMARALI CÖNKTE YER ALAN FUZÛLÎ’NİN “LEYLÂ VÜ MECNÛN” MESNEVİSİ

Year 2024, Volume: 4 Issue: 1, 15 - 50, 30.06.2024

Mustafa Han

Abstract

Edebiyatımızda mesnevi nazım şekliyle yer alan ilk eser Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig’i olarak kabul edilmekle birlikte bilgi verme amacı taşıyan dînî-ahlakî mahiyette, konusunu menkıbevî destanlardan alan, cemiyet hayatındaki çeşitli merasimleri konu edinenler ile mecâzi ve beşeri aşkı işleyen çok çeşitli mesneviler bulunmaktadır. Muhteva açısından halk içinde en çok benimsenen mesneviler lirizmde de zirveyi gören beşeri veya İlâhî aşkı işleyen Leylâ vü Mecnûn, Yûsuf u Züleyhâ, Vâmık u Azrâ, Ferhad ü Şîrîn, Gül ü Bülbül, Hüsn ü Aşk gibi mesnevilerdir. Türk şiirinde şairlerce en çok tercih edilen ve okunan, aşk konusunu işleyen mesnevilerin başında Leylâ ve Mecnûn gelmektedir. Teşekkülü Arap çölleri ve coğrafyası olan bu çift kahramanlı romantik aşk hikâyesi, birkaç örnek dışında Arap edebiyatında pek yer edinememiştir. Edebî olarak İran ve devamında Türk edebiyatında en güzel mahsullerini vererek orijinal bir mükemmelliğe erişmiştir. Klasik Türk Edebiyatında Türkçe yazılıp tespit edilebilen Leylâ ve Mecnûn kıssasını işleyen birçok şair ve nasir bulunmaktadır. Şiir ve anlatı dünyamızda bu denli yoğun işlenen ve yayılım gösteren Leylâ ve Mecnûn kıssaları içinde de en çok benimsenen, üzerinde en çok kafa yorulan ve modern dünyada çalışmalara en çok konu olanlardan biri Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’udur. Tarafımızdan yurt içi ve yurtdışı kütüphanelerde çok sayıda yazma nüshası tespit edilen bu eserin en ilginç nüshalarından biri de bir cönk içinde tesadüf ettiğimiz, bu yönüyle mevcut nüshalar içerisinde tek olma özelliği gösteren yazma nüshadır. Çalışmamızda, cönk tertibiyle ele alınmış olan Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu “06 Mil Yz Cönk 62” kayıtlı, Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn adlı mesnevisinin bir nüshası mahiyetindeki yazmanın tanıtımı, önemi ve mevcut Leylâ vü Mecnûn neşirleriyle çeşitli yönlerden mukayesesi ile söz konusu nüshanın bu neşirlere katkıları ele alınmıştır.

Keywords

Mesnevi, cönkler, cönk nüshası, Fuzûlî, Leylâ vü Mecnûn

FUZÛLÎ’S “LEYLÎ VÜ MACNÛN” MASNAVİ İN ‘‘CONK 62’’ İN NATİONAL LİBRARY

Abstract

There are those which have aim of giving information, in religious-moral/ethic nature, of which subject take from hagiographic epics, and which mention various ceremonies in social/society life and a great variety of masnavis which treat metaphorical and human love as well as it is accepted that Yusuf Khass Hajib’s Kutadgu Bilig is the first work appeared in masnavi verse form in our literature. The most acknowledged masnavis among the folk in terms of content are such those as Leyli va Macnûn, Yûsuf u Züleyhâ, Vâmık u Azrâ, Ferhad ü Şîrîn, Gül ü Bülbül, and Hüsn ü Aşk etc., which see the peak in lyricism, as well, and which treat human and divine love. Leylī va Macnūn is the leading masnavis that are the most preferred and read by poets in Turkish poetry, and that treat subject of love. This romantic love story with double protagonists, of which formation is in Arabic deserts and geography, could not gain a place much in Arabic literature except for a number of examples. Literarily, it reached an authentic perfection by giving the most beautiful products in Persian/Iran and later on in Turkish literature. In Turkish literature, there are many poets and prosers who treat the parable of Leylī va Macnūn which could be written and determined in Classical Turkish Literature. Fuzuli’s Leylī va Macnūn is one of those which are the most acknowledged, over which are most chewed and which become subject of studies in modern world among parables of Leylī va Macnūn that show spread and are so treated densily in our poetry and narration world, as well. One of the most interesting copies of this work, of which great number of manusctipt copies were determined by us in domestic and foreign libraries, is the manuscript copy that we confront in a cönk/junk, and that shows feature of being oneliness with this aspect among the current copies. In our study we discussed introduction and importance of the manuscript, addressed by cönk composition, registered as “06 Mil Yz Cönk 62” in Manuscripts Collection of National Library, in the nature of a copy of Fuzuli’s Leylī va Macnūn masnavi; and its comparison with the current publications of Leylī va Macnūn from various aspects; and contributions of the said copy to those publications.

Keywords

Masnavi, conks, copy of conk, .Fuzûlî, Leyli va Mecnûn

References

• Aksoyak, İ. H. (2016). Cönk İmlâsı. Millî Folklor, 28 (111), 5-13.
• Ayan, H. (1981). Leylâ vü Mecnûn. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Çapan, P. (1999). Mesneviye Düşen Aşklar “Ali Şir Nevâyî ve Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûnları. Basılmamış Doçentlik Takdim Tezi. Muğla.
• Doğan, M. N. (2010). Fuzûlî-Leylâ ve Mecnûn (Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açıklamalar). İstanbul: Yelkenli Yayınevi.
• Erdal, D. ve Yılmaz, S. S. (2018). Sözlü Kültür-Yazılı Kültür İlişkisi Bağlamında Cönkler ve Sivas Kaynaklı Bir Cönk. CÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42 (1), 131-148.
• Erdal, T. (2017). Sözün Büyüsü-Fuzûlî Şiirlerinde Varyantlaşma. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Eren, M. (2022). Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi’nde Türk Halk Kültürü. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 9, 554-567.
• Gökyay, O. Ş. (1984). Cönkler Üzerine. Folklor ve Etnografya Araştırmaları 1984, 107-173.
• Koncu, H. (2007). Leylâ ve Mecnûn Bibliyografyası. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 5 (10), 597-615.
• Köksal, M. F. (2017). Divan Şiiri-Cönk İlişkisi ve “Cönk” Redifli Gazeller. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 37, 247-290.
• Levend, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi. Ankara: TTK Basımevi.
• Onan, N. H. (1956). Fuzûlî-Leylâ ile Mecnûn. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Pala, İ. (2003). Leylâ vü Mecnûn. TDV İslâm Ansiklopedisi (Erişim: https://islamansiklopedisi.org.tr/leyla-vu-mecnun. 03.04.2024).
• Xəlilov, A. (2011). Məhəmməd Füzûlî. Biblioqrafiya. Bakü: Azərbayjan Millî Elmlər Akademiyası Məhəmməd Fuzûlî Adına Elyazmalar Enstitutu.
• Yavuz, K. (2005). Leylâ ile Mecnûn Hikâyesinin Edebiyattaki Yeri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 57-69.