Öz
Divan edebiyatında şehr-engiz, bilâdiye (belde-nâme), tarifnâme, şehir mersiyesi, mesâir, sâhil-nâme, şehir tasvirlerinin yapıldığı gazel ve kasideler gibi şehir konusunu işleyen birçok tür gelişmiş; ancak bunların içinde şehr-engizler hepsinden çok yaygınlık kazanmıştır. Edebiyatımızda bunların dışında, özel olarak adlandırılmayan, ancak şehirleri konu alan başka şiirler de vardır. İçerikleri dikkate alındığında bu şiirlerin saydığımız türlerle önemli benzerliklerinin olduğu görülmektedir. 16. asırda yaşayan Vücûdî’nin Şâhid-i Ma‘nâ adlı mesnevisinde Budin şehrinin tasvir edildiği “Der-Vasf-ı Budun” başlıklı bölüm bu türden şiirlere örnek teşkil etmektedir. Vücûdî, Şâhid-i Ma‘nâ’yı 1594’te bizzat katıldığı Yanıkkale’nin fethinin hemen akabinde yazmış; dinî-tasavvufî didaktik bir mesnevi olan eserine fetihten sonra kışı geçirmek için gittiği Budin’i anlatan bir de bölüm eklemiştir. 42 beyitlik bu bölümde kaplıca-hamamlarıyla tanınan Budin’in havuzları, kalesi, bağları, Tuna Nehri, Peşte bölgesi gibi öne çıkan yerleri övülerek tasvir edilmiştir. Bir şehrin öne çıkan güzellikleri anlatıldığı için söz konusu bölüm her ne kadar “şehr-engiz” başlığını taşımasa da içerik olarak şehr-engiz özelliği göstermektedir. Çalışmamızda Şâhid-i Ma‘nâ’nın “Der-Vasf-ı Budun” başlıklı bölümünün tenkitli metniyle muhteva ve şekil hususiyetleri hakkında bilgiler verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akkuş, Metin, “Şehrengiz”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yayınları, C.: 8, İstanbul 1998. Akkuş, Metin, Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Bursa Şehr-engizleri, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1987. Çavuşoğlu, Mehmed, Taşlıcalı Dukakin-zâde Yahya Bey’in İstanbul Şehr-engîzi, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: XVII, Ağustos 1969. Çiftçi, Hasan, “Fars Edebiyatında Şehrâşûb I”, Nüsha, S.: 7, Yıl: 2002. David, Geza - Denknalbant,Ayşe, “Macaristan”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 27, Ankara 2003. David, Geza, “Budin”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 6, İstanbul 1992. Eliot, T. S., Edebiyat Üzerine Düşünceler, (Çev. Sevim Kantarcıoğlu), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 1983. Eren, Aysun, Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî’nin Metâli‘-i Cemâlî ve Şehr-engîz-i İstanbul Adlı Eserleri (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2012. Karaismailoğlu, Adnan, “Türk ve Fars Edebiyatlarında Şehr-engizler”, MillîKültür, S. 62, Eylül 1988. Levend, Agâh Sırrı, Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Dergâh Yayınları, İstanbul 2015. Levend, Agah Sırrı, Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul, İstanbul Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1957. Şentürk, Ahmet Atillâ, Osmanlı Şiiri Kılavuzu, OSEDAM, Cilt: 2, İstanbul 2017. Turan, Selami, “Mihrî Hatun Divanı’nda Şehir Methiyesine Bir Örnek: Lâdik”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 3/10 Winter 2010. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt: 2, 7. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991. Vücûdî, Hayâl u Yâr, (Haz. Yaşar Aydemir), Birleşik Yayınları, Ankara 2007. Yılmaz, Mehmet Emin ve Günel, Gökçe, “Sâhibü’l-Hayr’at Makbûl (Sokollu) Mustafa Paşa”, OTAM, 38/Güz 2015.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ekim 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 15 Sayı: 23 |