Story of Ceramic Between Çanakkale and Lesbos Island

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 14, 85 - 105, 01.12.2013

Mehmet Fatih Karagül

Öz

Traditional Çanakkale ceramics is a kind of folk art which originated from the turkification of Anatolia and the cultural synthesis between the Aegean islands. It is well-known that it had its genesis in the influential Seljukian art. It has similarities to the Byzantine ceramics as clear from the usage of the materials, shaping, the decorative features and the like. Although art historians adopt a sceptic approach to this situation, similarities are eminent for a ceramist. The beginning of Çanakkale ceramics can be traced back to Akköy ceramics. Lesbos’s and Akköy’s white slip decoration share similarities, which forms a natural bond between Lesvos and Akköy for Çanakkale. Wars and war-induced migrations caused cultural exchanges, which also affected coastal settlements in Western Anatolia and the Greek islands. Till the productions and widespread use of the plastic materials, the bond between agricultural and commercial activities and ceramic products is important. This bond is an integral part of the ongoing interaction between the two shores. The ceramics of this interaction have survived as witnesses of the similarities till now

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Lesvos, Ceramic, Pottery, Traditional

Çanakkale ve Midilli Adası Arası Seramik Öyküsü

Öz

Çanakkale seramikleri Anadolu’nun Türkleşmesi ve Ege adaları arasında yaşanan kültür sentezi sonucu oluşup gelişmiş bir halk sanatıdır. Kökeninde Selçuklu sanatının etkileri olduğu inkâr edilemez. Malzeme kullanımı, şekillendirme yöntemi, dekor özellikleri ve kimi benzer biçimlerle Bizans seramikleri ile bağlar da barındırır. Bu duruma sanat tarihçileri şüpheyle yaklaşsalar da, seramikçi gözüyle incelendiğinde, var olan benzerlikler göz ardı edilemez. Çanakkale seramiklerinin başlangıcını Akköy seramiklerine dek geriye götürmek gerekir. Akköy’ün beyaz astar dekoru ile Midilli’nin beyaz astar dekoru birbirine çok benzerdir. Bu durumda Çanakkale için Akköy ve Midilli arasında doğal bir bağ kurulmuş olur. Yaşanan savaşlar ve bu savaşların etkilediği insanların yaşadıkları göçler, kültür değişimleri oluşturmuştur. Bu durumdan Batı Anadolu kıyı yerleşimleri ve Yunan adaları da etkilenmiştir. Plastik malzemeler üretilip yaygınlaşana dek, zirai ve ticari faaliyetlerin seramik ürünlerle olan bağı önemlidir. Bu bağ iki kıyı arasında yaşanan sürekli hareketliliğin bir parçasıdır. Bu hareketlilik içinde yer alan seramikler ise, bizlere günümüzde devam eden benzerliklerin tanıkları olarak varlıklarını sürdürmektedir

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Midilli, Seramik, Çömlekçilik, Geleneksel

Kaynakça

• 166 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (937/1530), Dizin ve Tıpkı Basım, T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 1995.
• Adıgüzel, Hüseyin, “Midilli Türkleri”, http://www.ufukötesi.com/yazigoster.asp?yazi_no= 20060477, (06.01.2014)
• Akarca, Aşkıdil, “Çanakkale’de Yeni Bir Çanak Çömlek Merkezi.” VIII. Türk Tarih Kongresi (Ankara, 11-15 Ekim 1976), Kongreye Sunulan Bildiriler I, Ankara 1979.
• Arıkan, Zeki, “Midilli - İstanbul Arasında Zeytinyağı Ticareti”, Ankara Üniversitesi Dil ve Ta- rih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 25, sayı 40, 2006.
• Blacker, James, The ABC of Collecting old English Pottery, Toronto: Copp,Clark, 1919.
• BOA.A.MKT.UM. 476/44 Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilayet Yazışmaları
• Cevdet Askeriye Evrakı, C.AS,28/S /1227, 299/12401.
• Chishull, Edmund, Türkiye Gezisi ve İngiltere’ye Dönüş, (Çev. Bahattin Orhon), Bağlam Yayın- ları, İstanbul 1993.
• Cochran, William, Pen and Pencil in Asia Minor or Notes from the Levant, Londra 1887.
• Conk, Ahmet Cemil, Çanakkale İlinin İktisadi Tetkiki, Ankara 1952.
• Cook, J.M., The Troad An Archeolological and Topographical Study, Oxford University Pres, Oxford 1973.
• Cuinet, Vital, La Turquie d’Asia Mineure, III, Paris 1894.
• Çizer, Sevim, Çanakkale Seramikleri Kolokyumu Bildiriler Kitabı, “Çanakkale Örneğinde Batı Anadolu Seramikçiliğinin Ege Adalarındaki Uzantıları” Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, Antalya 2007.
• BOA, Dahiliye Defterleri, DH.SAİDd, 29/Z /1270, 57/271.
• BOA, Dahiliye Defterleri, DH.SAİDd..., 29/Z /1275, 103/197.
• BOA, Dahiliye Defteri, DH.SAİDd, 29/Z /1286 (Hicrî), 57/239.
• BOA, Dahiliye Defterleri, DH.SAİDd, Tarih: 29/Z /1291, 113/185.
• BOA, Dahiliye Defterleri, DH.SAİDd, 29/Z /1292, 67/303.
• BOA, Dahiliye Mektubi Kalemi, DH.MKT., 07/L /1312, 358/21.
• Dündar, Recep, “59 Nolu Tahrir Defterine Göre Biga Sancağı’nda Yerleşim ve Nüfus”, The Jour- nal of Academic Social Science Studies, V. 6, Şubat 2013.
• Georgina, Harriot Hamilton, – Temple – Blackwood Dafferin and Ava, marchioness of, My Rushian and Turkish Journals/ by the Marchioness of Dafferin and Ava, Londra 1916.
• Güler, Ayşe, “Osmanlı Dönemi Çanakkale’de Seramik Atölyelerinin Konumlandıkları Mahal- leler, Üretim Potansiyeli ve Ürün Türleri” Çanakkale Seramikleri Kolokyumu Bildirileri Kitabı, Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, Antalya 2007.
• Güngör, Ahmet, Hicri 1266-1269 Tarihli Çanakkale Sicilleri Işığında Çanakkale’nin Sosyo- Ekonomik Yapısı, (Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale 1998.
• Homeros, İlyada, XXIV
• Ioannou, Ioannis, The Maroussi Pottery Workshop of the 1930s Through 46 Photographs of Nelly’s, The Historic and Folk Art Museum of the Municipality of Maroussi, 1994. Γιαννοπούλου, Μιμίκα, Στέλλα Δεμέστιχα, Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής, 1998.
• Işık, Mustafa, Hicri 1255-1256 Tarihli Çanakkale Şer’iyye Sicilinin Sosyo Ekonomik Yapısının Değerlendirilmesi ve Transkripsiyonu (Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale 2001.
• Joseph-François Michaud,Jean-Joseph-François Poujoulat, Correspondance d’Orient 1830- 1831, c. 2, Paris 1833.
• Karagül, M.Fatih, Çanakkale Değerleri Envanteri Kitabı İçinde (102), “Çanakkale Seramiği”, (ed. A.Akdemir, O.Demircan, S.Yılmaz, T.Takaoğlu, C.Akbulak), Ç.O.M.Ü. Yayınları, No: 94, Ankara 2009.
• Karagül, Mehmet Fatih, “Çanakkale Eceabat Kilinin Düşük Dereceli Borakslı Sırlarda Kullanı- mı”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol. 5, No. 3, 2013.
• Kırmızı, Abdülhamit, “Dukas Tarihi”, Son Dönem Bizans Tarihleri ve Osmanlı Anlatımları, Türkiye Araştırmaları Merkezi, 2009. Κορρέ, Κατερίνα -Ζωγράφου, Τα κεραμεικά του αιγαίου, Αθήνα : Υπουργειο Αιγαιου, 2003.
• Kore, Katherina -Zagraphou, “The Spreading of the Çanakkale Ceramics Through The Aege- an Islands”, Çanakkale Seramikleri Kolokyumu Bildirileri Kitabı, Akdeniz Medeniyetleri Enstitüsü, Antalya 2007. Σοφοκλής, Κουτρής, Κεραμικές μορφές της Λέσβου / Σοφοκλή Κουτρή. - Αθήνα : Ίνδικτος, 1999.
• Küçükbiçmen, Esin, Çanakkale Seramiklerinde Hayvan Figürleri ve Günümüz Yorumları (Ya- yımlanmamış Y.Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 2007.
• Laurent, Peter Edmunt, Classical Tour Through Various Parts of Greece, Turkey and Italy, Londra 1821.
• Nicol, Donald M., Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations, Cambridge Üniversitesi Yayını, 1999.
• Öden, Zerrin Günal, “Karesioğulları”, TDVİA, c. 24, İstanbul, 2001.
• Öden, Zerrin Günal, “Karasioğulları Beyliği”, Türkler, c. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.782.
• Öney, Gönül, Türk Devri Çanakkale Seramikleri, Çanakkale Seramik Fabrikaları A.Ş. Yayını, Ankara 1971.
• Öztuna, Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi, İstanbul, c. 3, 1976.
• Parlak, Cengiz, “Çanakkale Merkeze Gelen Selanik Mübadilleri” Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Çanakkale Araştırmaları Yıllığı,, Bahar 2007.
• Pococke, Richard, A Description of the East and some Other Countries, Cilt II, Kısım II, Londra 1745.
• BOA, Sadaret Deavi Evrakı, A.}MKT.DV.., 19/Ra/1275, 130/66.
• BOA, Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı,A.}MKT, Tarih: 03/Ra/1265, 171/28.
• BOA, Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı,A.}MKT, 04/Ra/1265, 171/49.
• BOA, Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı,A.}MKT,04/Ş /1278, 538/33.
• BOA, Sadaret Umum Vilayet Evrakı, A.}MKT.UM.., 28/Ra/1274, 297/68.
• BOA, Sadaret Umum Vilayet Evrakı, A.}MKT.UM.., 28/Za/1277, 476/44.
• Sale, George, George Psalmanazar, Archibald Bower, George Shelvocke, John Campbell, Swin- ton, John, An Universal History, from the Earliest Account of Time, Printed for T. Osborne, Cilt 8, Kitap 2, Londra 1747.
• Smith, Albert, A Month at Constantinople, Londra 1850.
• Şahin, İmran, “Şer’iyye Sicillerinin Önemi ve Çanakkale Şer’iyye Sicilleri”, Çanakkale Araştır- maları Yıllığı, 2005.
• BOA, Şûra-yı Devlet Belgeleri, ŞD., 21/M /1309, 2567/14.
• Tekkök, Billur -Biçken, “Pottery Production in the Troad Ancient and Modern Akköy”, Near Eastern Archaeology, 63:2, 2000.
• Tekkök, Billur, “The Pottery Workshops at Eceabat in Northwest Anatolia: the Hellenistic and Roman Traditions Continue”, Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia, Vol. I. T. Takaoğlu (Ed.), Ege Yayınları, Istanbul 2004.
• Tekkök, Billur, “Remnants of Çanakkale Glazed Ware Production: A Long Tradition of Glazing in the Troad Region”, Near Eastern Archeology, 74:4, 2011.
• Thackeray, Frank W., John E. Findling, Events That Forrmed the Modern World, ABC-Clio, UC, A.B.D, 2012.
• Uyanık, Nemci, “Mübadele Sürecinde Bazı Ada Halklarının Yaşamış Olduğu Sorunlar Üzerine Tespitler”, Prof.Dr. Nejat Göyünç Armağanı, Seçuk Üniversitesi, 2013.
• Uysal, Ali Osman, “Ezine/Akköy’de Tarihî Anıtlar ve Seramikçilik”, Ezine Değerleri Sempoz- yumu Bildiriler Kitabı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları No:86, Çanakkale 2008.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Kitâbeler I, İstanbul Devlet Matbaası, 1927-1929.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Genel Osmanlı Tarihi, İstanbul, c. 4, 1946.
• Yenişehirlioğlu, Filiz, “İstanbul-Tekfur Sarayı-Osmanlı Dönemi Çini Fırınları ve Eyüp Çöm- lekçiler Mahallaesi Yüzey Araştırmaları”, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Araştırma Sonuçları Toplantıları 12, İstanbul 1993.
• Zachariadou, Georgia, “İki Kategori Altında Lesbos Adasının Modern Seramik Sanatı Sorun- ları”, 2. Uluslararsı Avanos Seramik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara 2001.