Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 26, 149 - 202, 30.04.2019

Semiha Altıer

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.585358

Cited By: 13

Öz

İçine sıvı koymaya yarayan ibrikler farklı kültür çevrelerinde, aynı zamanda İslam toplumlarında çeşitli amaçlara hizmet etmek üzere değişik malzeme/teknik ve biçimlerde üretilmişlerdir. Günlük hayatta daha çok temizlikle ilişkili olan ibrikler, yemek öncesisonrası el-yüz yıkamak, su tesisatı olmayan evlerin bahçesindeki tuvaletlerde taharet maksatlı, bazen de leğeniyle birlikte bir takım olarak abdest almak; ayrıca mezarlarda çiçek sulamak üzere kullanılmışlardır.

Dini inanışlar söz konusu olduğunda, çok ve tek Tanrılı dinlerde suyun kutsiyetiyle ilişkilendirilen ibriğin, bedensel temizliğin yanında ruhsal temizliği/arınmayı da ifade ettiği anlaşılır. Bu çalışmada ele alınan Osmanlı dönemi ibrik tasvirlerinden bu motife daha pek çok anlam yüklendiği anlaşılır. Başka bir deyişle ibrik tasvirleri, işlendiği yapıya ya da yüzeye göre, öte yandan birlikte tasarlandığı nesnelerle semboller dünyasının farklı kapılarını aralar. Bazı örneklerde ise ibriğin, vazo ve kandil gibi tasvir edilerek bu nesnelerin yerine geçtiği cennet, nazarlık, bereket, su/temizlik, ruhsal ve bedensel arınma, doğum-ölüm, Tanrı’nın nûru, Tanrı’nın ışıklı yoluna açılan bir kapı, evren, ibadet gibi anlamları da üstlendiği görülür. Osmanlıların Batılılaşma sürecinde, başkentin Batılı bezeme anlayışından ayrılarak, 18.-19. yüzyıllarda yoğun olmak üzere, daha çok halk kültürü içinde taşrada itibar gören bu motif, günümüzde devam eden gelenek-görenek ve inançlarla beslenerek sürekliliğini sağlamıştır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Tasvir Sanatı, İbrik, İbrik motifi, İslam İkonografisi, Sembol

Kaynakça

• ABDÜLAZİZ BEY (1995). Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, (Haz. Kâzım Arısan-Duygu Arısan Günay), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ACARA, Meryem (1998).“Bizans Ortodoks Kilisesinde Liturji ve Liturjik Eserler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15, 1: 183-201.
• AKAR, Azade (1969). “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri”, Vakıflar Dergisi, S. VIII: 267-289.
• AKINCI Selim Hakan (2009).Türk Çini Sanatında Çiçekli Vazo Tasvirli Panolar, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• AKKOYUNLU, Ziyat (2009). “Dîvânu Lugâti’t Türk’te Evirik (İbrik)”, Türkbilig, 17: 1-4.
• AKPINARLI, Hatice Feriha-ÖZDEMİR, Hande Ayşegül (2016).“Konya Ladik Halılarındaki Motiflerin İncelenmesi”, İdil, C. 5, S. 23: 955- 982.
• AKSEL, Malik (2010). Türklerde Dini Resimler, İstanbul: Kapı Yayınları.
• AKSEL, Malik (2010). Anadolu Halk Resimleri, İstanbul: Kapı Yayınları.
• AKTEMUR, Ali Murat (2012). “Çıldır Çevresinden Soyut İnsan Heykeli Biçimli Mezar Taşları”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 3: 135-150.
• AKTEMUR, Ali Murat (2017). “Posof Çevresindeki Mezarlıklar ve Mezar Taşları”, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Number 64, Winter III: 237-268.
• AKTUĞ, Erbil Cömertler-PEKTAŞ Kadir (2016). “Geç Dönem Kalem İşi Süslemeli Bir Eser: Aydın Kuyucak Kayran Köyü Camii”, Medeniyet ve Sanat, C. 2, S. 2: 9-25.
• AKURGAL, Ekrem (1995). Hatti ve Hitit Uygarlıkları, İzmir: Tükelmat A. Ş.
• AKYİĞİT, Hacer (2011). İbadetlerde Temizlik Şartı, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ALANTAR, Hüseyin (2007). Motiflerin Dili, İstanbul: İTKİB İstanbul Halı İhracatçıları Birliği.
• ALGAÇ, Şeyda (2017). Afyonkarahisar Dazkırı-İdris Köyü Camii ve Kalemişi Bezemeleri”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 1, Özel Sayı 2: 421-432.
• ALP, Kafiye Özlem (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş, Ankara: Eflatun Yayınevi.
• ALPARSLAN, Ali (1973). “Yazı-Resim”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi Hümaniter Bilimler, S. 1: 1-27.
• ALPARSLAN, Ali (2006). “Müsenna”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 32: 87-88.
• ALTINTAŞ, Emine Müderrisoğlu (1993).“Balıklı Tekkesinin Ön Araştırması”, X. Vakıf Haftası Kitabı, Yılmaz Önge Restorasyon Semineri, (haz. İbrahim Ateş- Sadi Bayram- Mehmet Narince), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara: 313-322.
• ANONİM, “İbrik”, Meydan-Larousse Büyük Lûgat ve Ansiklopedi, C. 6, Meydan Yayınevi, İstanbul, 1971: 182.
• ARIK, Rüçhan (1976). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• AND, Metin (2008). Osmanlı Mitologyası, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ARSEVEN, Celal Esad (1965). “İbrik”, Sanat Ansiklopedisi, C. 2, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul: 767-768.
• ARTUN, Erman (1998) “Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-EvlenmeÖlüm”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Prof. Dr. Kemal Eraslan Armağanı, S. 9-10: 85-107.
• ATASOY, Nurhan (2002). Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek, İstanbul: Aygaz.
• ATASOY, Nurhan-RABY Julian (1994). Iznik: The Pottery of Ottoman Turkey, (ed. Yanni Petsopoulos), London: Alexandra Press.
• AY, Ümran (2009). “Divan Şiirinde Güneşin Sevgili Tipine Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2: 117-162.
• BAYHAN, Ahmet Ali (2016). “Kemah Beyler (Sağıroğlu) Mezarlığı ve Mezar Taşları”, Uluslararası Erzincan Sempozyumu, 28 Eylül-01 Ekim 2016, Erzincan, Bildiriler, C. 2, Erzincan: 15-31.
• BAYRAKTAROĞLU, Suzan (1991). “Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Halı-Kilim Tesbit ve Tescil Çalışmaları”, Vakıf Haftası Dergisi, 8: 195-206.
• BİLGİN, Ülkü (1977). “Saf Seccadeler”, Sanat Kültür Bakanlığı Dergisi, S. 6: 46-57.
• BOLÇAY, Ezgi (2014). “Erzurum’da Cenaze Gelenekleri”, Türkbilig, 28: 111-118.
• BORNOVALI, Sedat (2008). Bizans Mimarlığında, Müjde Sahnesinin Yeri, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• BOZER, Rüstem (1987). “Kula-Emre Köyü’nde Resimli Bir Cami”, Türkiyemiz, S.53, Ekim: 15-22.
• BOZKURT, Nebi (1997). “Halı”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.15: 251-262.
• BOZKURT, Nebi-ERTUĞRUL Selda (2000). “İbrik”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 21: 372-376.
• BOZKURT, Tolga (2013). “İslam Mimarisinde Mihrap Sembolizmi”, Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı Sanat Tarihi Araştırmaları, (ed. Aziz Doğanay), Lale Yayıncılık, İstanbul: 185-205.
• CANTAY, Gönül (2008). “Türk Süsleme Sanatında Meyve”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 3/5, Fall: 32-64.
• CEBECİOĞLU, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Ağaç Kitabeyi Yayınları.
• CİMİLLİ, Canan (2004). “Osmanlı’da Servi Motifinin İnançla Bağlantısı”, Sanat ve İnanç/2 Rıfkı Melûl Meriç Anısına, (haz. Banu Mahir-Halenur Katipoğlu), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Türk Sanatı Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul: 225-236.
• ÇAĞLITÜTÜNCİGİL, Ersel (2012). “Eski Mordoğan (İzmir) Köyü Camii Süslemeleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs, S. 25: 139-162.
• ÇAKMAK, Şakir (1995). “Boğaziçi Kasabası Eski Camii (Baklan/Denizli)”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, C. I, Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara: 529-540.
• ÇAKMAK, Şakir (2017). “Denizli-Çivril Menteş Köyü Camisi”, Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 22-25 Ekim 2014, Bildiriler, (haz. Hacer Sibel Ünalan Özdemir-Mükerrem Kürüm-Nurdan Akbulut), Efeler Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın: 169-178.
• ÇAKMAK, Şakir (1994). “Belenardıç (Torapan) Köyü Camii”, Sanat Tarihi Dergisi, VII: 19-26.
• ÇAL, Halit (1988). Tokat Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ÇAL, Halit (2011). “Erzincan Çayırlı İlçesi Mezarlarında Kuş Motifi”, Milli Folklor Dergisi, S. 89, Ankara: 220-239.
• ÇAL, Halit (2015). “Türklerde Mezar Taşları”, Aile Yazıları/8, Aralık: 295-332.
• ÇAYCI, Ahmet (2016). “Zaman ve Sanat Bağlamında Çarkıfelek Motifi”, Uluslararası İslam Medeniyetinde Zaman Sempozyumu 08-11 Ekim 2015,C. II, (ed. Bilal Kuşpınar), Bilir Matbaacılık Kağıt Ürünleri ve Kırtasiye Malzemeleri San. Tic. Ltd. Şti., İstanbul: 299-305.
• ÇETİN, Yusuf (2017). “Türk-İslam Bezeme Sanatında Gamalı Haç (Svastika) ile Çarkıfelek Motiflerinin Köken ve İkonografik Anlamları Üzerine Bir Değerlendirme”, Social Sciences Studies Journal, Vol. 3, Issue 8: 353-365.
• ÇINAR, Sahure (2012). “Cephe Bezemeleri ile Öne Çıkan Bir Grup Erzurum Evi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 22, Yaz, s. 367-390.
• ÇELİK, Esra-ERSOY İnci Kuyulu (2015). “Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (ed. Haluk Selvi-M. Bilal Çelik), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayını, Kocaeli: 1651-1665.
• ÇELİKER, Deniz (2011). “Geçmişten Günümüze Türklerde Keçecilik ve Keçe Yapımında Yeni Teknikler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E, C. 4, S. 8: 1-22.
• ÇERKEZ, Murat (2005). Merzifon’da Türk Devri Mimari Eserleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• ÇETİN, Yusuf (2015). “Ağrı Mezar Taşlarında Form ve Bezeme Unsurları”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 40, Kış: 87-105.
• ÇOBANOĞLU, Ahmet Vefa (2003). “Lala Mustafa Paşa Külliyesi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27: 75-77.
• ÇOKAY, Önder (2007). “Seccâde ve Saf Seccâdelerdeki Bazı Motiflerin İkonografik Değerlendirmeleri”, İstem, Yıl 5, S. 9: 189-210.
• ÇORUHLU, Yaşar (2010). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• ÇULPAN, Cevdet (1961). Serviler I-II. Antik Devirlerden Zamanımıza Kadar İlahiyat, Edebiyat, Tıp ve Sanat Tarihlerinde, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• DAĞLI, Şemseddin Ziya (2015). “Türk Hat Sanatında Yazı Resimler Üzerine Yapılan Araştırmalar ve Yazı Resimler”, Kalemişi, C. 3, S. 5: 29-46.
• DAĞLI, Şemsettin Ziya (2014). “Hat Sanatımızda Resimsel Bir Yaklaşım Aynalı Yazılar”, Akdeniz Sanat Dergisi, C. 6, S. 11: 235-250.
• YILDIZ, Demiriz (1981). “İstanbul’da Piyale Paşa Türbesi ve Lahitleri Üzerine Bir Araştırma”, Vakıflar Dergisi, 13: 387-423.
• DENİZ, Bekir (1984). “Kırşehir Halıları”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Sanat Tarihi Dergisi, S. III: 25-81.
• DİKMEN, Melek (2009). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi H. 1221 No’lu Siyer-Nebî’de Metin Minyatür İlişkisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• DOĞAN, Nermin Şaman (2001). “Oklu Çakır/Oklu Çark/Gök Çığrısı: Selçuklu Süslemesinde Bir Motif”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Konya, Bildiriler I, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Konya: 243- 249, 617- 624.
• DOĞANAY, Aziz (2003). “XVI. Yüzyıl İznik Çinilerinde Meyve Tasvirleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.24/1: 43-63.
• DÜNDAR, Mesut (2009). “Bor Camileri”, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), Güz, Yıl 14, S. 26: 59-80.
• ELIADE, Mircea (1992). İmgeler, Simgeler, (haz. Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara: Gece Yayınları.
• ELIADE, Mircea (2000). Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• ERBİL, Cömertler Aktuğ- PEKTAŞ Kadir (2017). “Ahşap Süslemeli Bir Ev: Denizli Merkezefendi Hacı Hızır Salih Efendi Evi”, Kalemişi, C. 5, S. 9: 13-31.
• ERBEK, Mine (2002). Çatalhöyükten Günümüze Anadolu Motifler, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• ERGİN, Muharrem (2003). Orhun Abideleri, Hisar Gazetesi Yayınları.
• ERGİNSOY, Ülker (1978). İslam Maden Sanatının Gelişimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• ERKAN, Mustafa (2009). “Sîretü’n-nebî”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 37: 269-270.
• EROĞLU, Mehmet Ali (2013). “Antalya ve Civarı “Cicim Seccadeleri” (Namazlağ)”, Akdeniz Sanat Dergisi, C. 6, S. 12: 252-267.
• ERSOY, Ayla (2002). “Eyüp’teki Mezar Taşlarında Servi Ağacı Kültü’’, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu V, Tebliğler, 11-13 Mayıs, 2001, Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul: 90-95.
• ETİKAN, Sema (2007). “Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri”, Uluslarası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu: 545-563.
• ETTINGHAUSEN, Elizabeth S. (1995). “Paradisiac Symbolism in Ottoman Decoration”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi 1991, C. II, Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara: 103-115.
• EYİCE, Semavi (1993).“Çoban Köprüsü”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8: 350-351.
• EYÜBOĞLU, İsmet Zeki (1991). Anadolu Uygarlığı, İstanbul: Der Yayınları.
• GÖKBEL, Ahmet (2002). Şarkışla Yöresinde Ziyaret Yerleri ile İlgili İnanç ve Uygulamalar”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VI/1: 1-16.
• GRABAR, Oleg (1998). İslam Sanatının Oluşumu (çev. Nuran Yavuz), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• GÜLTEKİN, R. Eser (2008). “Türklerde Bereket Sembolü Olarak Kullanılan Meyve Motifleri ve Mimaride Değerlendirilmesi”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 3/5, Fall: 9-31.
• GÜMÜŞ, Kudret Safa (2013). “Nedim Divanı’nda Gönül Kavramı”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, C. 5, N. 1: 353-363.
• GÜR, Durmus-SOYKAN A. Nazlı (2013). “Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, S. 2, No. 3, Eylül: 115-158.
• GÜRBIYIK, Cengiz (2007). Bodrum Yarımadası’ndaki Türk Eserleri, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• HARMAN, Mürüvet (2014). “Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’sinde Yer Alan Cennet ve Cehennem Tasvirleri”, Mukaddime, 5, 1: 89-112.
• HARMAN, Mürüvet (2015). “Geç Devir Osmanlı Resim Sanatında Cennet İmgesi: Duvar ve Kitaplarda Yer Alan Şematize Cennet Tasvirleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 39, Ağustos: 354-363.
• HATİPOĞLU, Oktay (2007). XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyînâtı, Erzurum: (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• HILLENBRAND, Robert (2005). İslam Sanatı ve Mimarlığı (çev. Çiğdem Kafesçioğlu), İstanbul: Homer Kitabevi.
• HOCA, Fadıl (2015). “Balkanlar’da İslam Kültürü Tarihinde Sarı Saltuk’la İlgili Efsaneler ve Rivayetlerin Önemi”, Hikmet, S. 26, Kasım: 8-29.
• HÖKELEKLİ, Hayati (1999). “İbadet. Psikoloji ve Sosyoloji Açsından İbadet.”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 19: 248-252.
• İNCE, Kasım (2001). “Yukarı Camii/Akköy-Denizli”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 2: 65-79
• İNCE, Kasım (2004). “Kabataş Köyü Merkez Camii/Çaykara/Trabzon”, Vakıflar Dergisi, 28: 226-236.
• İSLİMYELİ, Nüzhet (1973). Sanat Terimleri Ansiklopedisi, C. 1, Ankara: Doğuş LDT. Şirketi Matbaası.
• JENKINS-MADINA, Marilyn (1983). “Islamic Pottery: A Brief History”, Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series, Vol. 40, No. 4, Spring: 1-52.
• KALAFAT, Yaşar (2014). “Anadolu’da Ulu Kadın Kişiler ve Halk İnançları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 32: 27-52.
• KAPLAN, Yıldıray (2006). Erzurumlu Kadı Mustafa Darîr’in Kitâb-ı Siyer-i Nebî’si, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KAPLANOĞLU, Mevlüt (2010). Ardahan Yöresi Düz Dokumaları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KARAÇAY, Çiğdem (2018). “Lâdik Seccade Halılarında Mihrap Özelliklerinin İncelenmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 55, Ocak: 106- 118.
• KARAMAĞARALI, Beyhan (1992). Ahlat Mezar Taşları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KARASU, Gülay (2006). Afyon Çeşmeleri, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KERVAN, Gülseren–ÖNEL, Lütfi (2012). Konya Müzesi Halı Kataloğu I, Konya: Konya Müze Müdürlüğü.
• KOÇ, Adem (2016). “Güruh-ı Naci’nin Saçlı Bacıları: Alevi-Bektaşi İnanç Sisteminde Kadın Olmak”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7: 126-145.
• KOÇ, Adem (2015). “Eskişehir Türkmen Alevilerinde Su ile İlgili İnanç ve Uygulamalar”, Halk Kültüründe Su Uluslararası Sempozyumu Bildirileri 07-08 Kasım 2013 Tekirdağ, (ed. Mehmet Aça), İstanbul: 482-498.
• KOÇYİĞİT, Fazilet (2013). Lale Devri İstanbul Çeşmeleri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
• KOLCU, Bengisu (2007). Çankırı Türbeleri, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• KUM, Levent (2000). Kütahya Seramiklerinde Kompozisyon, (19. yüzyılın İkinci Yarısı 20. Yüzyılın İlk Yarısı), Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• KURNAZ, Jovita Sakalauskaite (2014). Anadolu’da Seccadenin Sosyolojik Değişim Süreci, Tasarım ve İşlev İlişkisi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi).
• KURTULMUŞ, Zekeriya (2010). Kırklareli Folklorundan (Halk Kültürü) Örnekler, Kırklareli: Kırklareli Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• KUŞOĞLU, Mehmet Zeki (1992). “Ewer”, İlgi, Year 27, Number 70, Summer: 12-15.
• KUŞOĞLU, Mehmet Zeki (1994). “İbrikler”, Dünkü Sanatımız Kültürümüz, Ötüken Neşriyat A. Ş., İstanbul: 176-178.
• KUŞOĞLU, Mehmet Zeki (2006). Resimli Ansiklopedik Kuyumculuk ve Maden Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• KUYULU, İnci (2001). “Çakırağa Konağı”, Birgi Tarihi, Tarihi Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları (ed. R. Hüseyin Ünal), TC. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara: 141-152.
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri (2013). “Zemzem”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 44: 242-246.
• KÜRKMAN, Garo (2005). Toprak Ateş Sır. Tarihsel Gelişimi Atölyeleri ve Ustalarıyla Kütahya Çini ve Seramikleri, İstanbul: Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yayınları.
• MERÇİL, Erdoğan (2009). “Selçuklular. Selçuklular’da Devlet Teşkilatı”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 36: 389-392.
• NAS, Emine (2016). “Türk Halk Resminde Eklektik Bir Üslup: Camaltı Resimler”, Millî Folklor, Yıl 28, S. 112: 95-106.
• OKÇUOĞLU, Tarkan (2000). 18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• OYMAN, Naile Rengin (2016). “Geleneksel Anadolu Dokumalarında Muska-Nazarlık Motifinin Kullanımı”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 4, S. 25, Mart: 48-58.
• ÖGEL, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi, C. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ÖNEY, Gönül (1989). “Anadolu’da Selçuk Geleneğinde Kuşlu, Çift Başlı Kartallı, Şahinli ve Arslanlı Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, S. XI: 283-312.
• ÖNEY, Gönül (1968). “Anadolu Selçuklu Sanatında Hayat Ağacı Motifi”, Türk Tarih Kurumu Belleten,S.125, C. XXXII: 25-36.
• ÖNEY, Gönül (1968). “Artuklu Devrinden Bir Hayat Ağacı Kabartması Hakkında”, Vakıflar Dergisi, S. VII: 117-125.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• ÖZKAN, Haldun (2013). “Bayburt Dağçatı Köyü Camii ve Çeşmesi”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 31: 119-135
• ÖZKAN, Haldun (2014). “Bayburt/Aydıntepe Gümüşdamla Köyü Camii Vaaz Kürsüsü”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 32, Erzurum: 25-38.
• ÖZKAN, Serap (2007). Geç Dönem Osmanlı Adana Mezar Taşları (18-20. Yüzyıl), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÖZTEKİN, Selma (2008). Dinlerde Hayat Ağacı, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). “İbrik”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, MEB Yayınları, İstanbul: 14.
• PALA, İskender (2009). “Su. Kültür ve Medeniyet”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 37: 442-443.
• PAQUIN, Gerard A. (1997). “19. Yüzyıl Ortadoğu Dokumalarında Günlük Yaşamın İkonografisi”, (çev. Nuray Ayhan Yılmaz), Anadolu Sanat Anadolu Üniversitesi, S. 7: 158-177.
• PEKAK, M. Sacit-GÜR, Durmuş (2015). “İsa’nın Doğumu”, Sanat Tarihi Dergisi, C. XXIV, S. 2, Ekim: 175-226.
• PEKTAŞ, Kadir (2011). “Denizli ve Çevresindeki Türk Dönemi Eserleri”, Denizli, Tanrıların Kutsadığı Vadi, (ed. Filiz Özdem), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul: 166-233.
• PEKTAŞ, Kadir-ALTINDİREK Hediye (2012). “Çivril-Bulgurlar Köyü Camii Üzerine”, Eumeneia Şeyhlü-Işıklı, (ed. Bilal Söğüt), Ege Yayınları, İstanbul: 321-329.
• PINDER-WILSON, Ralph H. (1960).“An Islamic Ewer in Sassanian Style”, The British Museum Quarterly, vol. 22, no. ¾: 89-94.
• POLAT, Cavit (2017). “Kahramanmaraş Keklikoluk Köyü Mezar Taşlarının Şekil ve Süsleme Bakımından Değerlendirilmesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 5, Sayı 61, Aralık: 523-538.
• RENDA, Günsel (1976). “Amasya II. Beyazıt Külliyesindeki Muvakkithane”, Sanat Tarihi Yıllığı, S. VI: 181-206.
• RENDA, Günsel (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• ROUX, Jean Paul (1994). Türklerin ve Moğolların Dini, (çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul: İşaret Yayınları.
• SERİNSU, Ahmet Nedim-TAŞKIRAN, Hüseyin İ. (2000). “Osmanlı Mimarisinde
• Kültürel İfadelerin Görsel Kullanımı”, Dini Araştırmalar, Ocak-Nisan, C. 2, S. 6: 223-237.
• SEYHAN, Aslı (2007). Bünyan Halıcılığı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• SİLİ, Timur (1996). “Taşların Dili”, Bilig, 2, Yaz: 220-227.
• SÖZEN, Metin-TANYELİ Uğur (1996). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ŞAMAN, Nermin (1993). “Konya Sadreddin Konevi Camii, Mihrap Süslemesi”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar, Güner İnal’a Armağan, Bizim Büro Basımevi, Ankara: 433-456.
• ŞEMSEDDİN SAMİ (1317). Kamûs-ı Türkî, Dersaadet: İkdam Matbaası
• ŞENER, Abdulkadir (1988). “Abdest”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 1: 68-70.
• ŞENER, Dilek (2011). XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• TAHOORI, Nayer (2013). “The Image of Heaven in Islamic Arts of Iran”, International Journal of Architecture and Urban Development,vol. 3, no. 1, Winter: 13-16.
• TANINDI, Zeren (1984). Siyer-i Nebi, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• TANMAN, Baha (1993). “Merzifon Kara Mustafa Paşa Camii Şadırvanının Kubbesinde Zileli Emin’in Yarattığı “Osmanlı Dünyası” ve Bu Dünyaya Yansıyan Kişiliği”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Ankara: 491-523.
• TAŞKESEN, Ayşe Nermin Uz (2011). “Amasya II. Beyazıt Camisi Şadırvanı Duvar Resimlerinin Restorasyonu ve İkonografik Çözümlemesi”, Vakıflar Dergisi, Haziran, S. 3: 177- 189.
• TEKELİ, Sevim-DOSAY Melek-UNAT Yavuz (2002). El-Cami Beyne’l-İlm Ve’l-Amel En-Nafi Fi Eş-Şınaa Ti’l-Hiyel, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• TERCANLI, Akın (2015). Denizli Camilerindeki Mimari Betimlemeler, Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• TEZEREN, Ziver (1987). Aziz Mahmud Hudayi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• TOPRAK, Süleyman (2005). “Mîzan”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 30: 211-212.
• TORUNOĞLU, Bilfer (2016). Türk Kültüründe Çark-ı Felek Motifi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• TÜRKMEN, Fikret (2013). “Yer, Yer Değilken; Su, Su İdi” (Her Şey Suydu)”, Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su (ed. Nurettin Demir), Ankara Büyükşehir Belediyesi ASKİ Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara: 13-22.
• UÇAR, Hasan (2009). Manisa Çeşmeleri, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ULUSOY, Abbas (2016). Alevilikte Sultan Hızır Samit Ocağı, Ankara: İmla Kitap Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2014). Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÜNGÖR, İbrahim-ÖZGÜL Oktay (2016). “Otlukbeli’nde Tarihî ve Arkeolojik Araştırmalar”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, Bahar: 267-289.
• ÜNVER, A. Süheyl (2012). Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÜNVER, A. Süheyl (1962). “Edirne’de Mimarî Eserlerimizdeki Tabii Çiçek Süslemeleri Hakkında”, Vakıflar Dergisi, V: 15-25.
• ÜRKMEZ, Ertan (2015). Türk-İslâm Mitolojisi Bağlamında Mi‘râç Motifi ve Türkiye Kültür Tarihine Yansımaları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• YAMAN, Bahattin (2007). “Isparta-Karaağaç Mezarlığı’ndaki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 18: 71-90.
• YARİŞ, Sahure (2018). “Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi Deposunda Bulunan Bir Grup Tepsi”, Resscongress Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, 3-5 Kasım 2017, (ed. Ali Yakıcı), Ankara: 32-47.
• YAVUZ, Mehmet (2009). “Doğu Karadeniz Köy Camilerinde Bezeme Anlayışı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2: 306-322.
• YAZAR, Turgay (2011). “2009 Yılı Sivas İli Yüzey Araştırması”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı 24-28 Mayıs 2010, İstanbul, C. 1, (haz. A. Naci Toy-Candaş Keskin), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara: 19-30.
• YILDIRIM, Mustafa-DUMLUCA Menşure (2017). “Tokat Mevlevîhanesi’nde Bulunan Sivas Yöresi Halı Seccadeleri”, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 9, Nisan: 145-170.
• YILDIZ, Esra (2005). “Taşköprü Abdalhasan Köyü ve Türk Devri Mimari Eserleri”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Ekim, C. 13, N. 2: 583-608.
• YILMAZ, Bora (2015). Çanakkale Savaşları Etrafında Teşekkül Eden Halk Anlatıları Çanakkale Örneği, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• YILMAZ, H. Kâmil (1999). Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarîkatı, İstanbul: Erkam Yayınları.
• YILMAZ, Nuray (1999). “El Dokumalarındaki Motiflere İkonografik Yaklaşım”, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatlarının Sanatsal, Tasarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı, Ankara: 329-332.
• YURTSAL, Tuğçe (2009). Aydın ve Denizli Camilerinde Duvar Resimleri, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).