Türkiye'nin Kalkınma Sürecinde Emval-i Metrukenin Değerlendirilmesi (1922-1930)

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 37, 61 - 77, 30.10.2024

Onur Öz

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1503716

Öz

Gerek Kurtuluş Savaşı devam ederken gerekse savaşın sona ermesiyle birlikte Türkiye, emval-i metruke konusuna hassasiyet ve önemle eğilmiştir. Türk hükümetleri yapmış oldukları hukuki düzenlemelerle emval-i metrukenin korunması ve değerlendirilmesi yönünde önemli çalışmışlar yürütmüştür. Böylece bu malların hükümet kontrolünde tutulmasını ve korunmasını sağlamışlardır. Bu sayede bu gibi malların suiistimale uğramasının önüne geçmeye çalışmışlardır.
Savaşın sona ermesiyle birlikte ekonomik, sosyal ve kültürel alanda kalkınmak ve gelişmek isteyen Türkiye, bu hedefini gerçekleştirebilmek için emval-i metrukeye ait taşınmaz malları değerlendirme yoluna gitmiştir. Bu doğrultuda, Ermeni emval-i metrukelerinden bazı taşınmazlar bir takım kurumlara temlik ve tahsis edilmiştir. Bu kurumların başında Resmi Daireler, Belediyeler ve Özel İdareler gibi kamu kurum ve kuruluşları gelmektedir. Bundan başka Ziraat Bankası, Sanayi ve Ticaret Odaları, Borsalar ve bazı fabrikalar ile bazı hayır kurumları da bu kapsama alınmıştır. Öte yandan kültürel alana da destek olmak maksadıyla, mektepler ve diğer bazı binalar ile özellikle de yurdun çeşitli yerlerinde bulunan Türk Ocaklarının ihtiyacı için bir kısım taşınmazların tahsisi ve temliki yoluna gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler

emvali metruke, ermeni meselesi, ermeni malları

Evaluation of Abandoned Properties in Turkey's Development Process (1922-1930)

Öz

Both while the War of Independence was continuing and after the war ended, Turkey paid attention to the issue of abandoned property with sensitivity and importance. Turkish governments have carried out important efforts to protect and utilize abandoned properties through the legal regulations they have made. Thus, they ensured that these goods were kept under government control and protected. In this way, they tried to prevent such goods from being misused.
With the end of the war, Turkey, which wanted to develop and develop in the economic, social and cultural fields, resorted to utilizing immovable properties belonging to abandoned properties in order to achieve this goal. In this regard, some abandoned Armenian properties were transferred and allocated to a number of institutions. The most important of these institutions are public institutions and organizations such as Official Offices, Municipalities and Special Administrations. In addition, Ziraat Bank, Chambers of Industry and Commerce, Stock Exchanges, some factories and some charitable institutions are also included in this scope. On the other hand, in order to support the cultural field, buildings for some schools and some real estate, especially for the needs of Turkish Hearths in various parts of the country, were allocated and transferred

Anahtar Kelimeler

Abandoned Properties, Armenian Properties, Armenian Question

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhurbaşkanlığı Arşivi (DABCA)
• Başbakanlık, Kararlar Daire Başkanlığı (BK. KDB)
• Başbakanlık, Muamelat Genel Müdürlüğü (BK. MGM)
• Milli Eğitim Bakanlığı, Genel (MEB, GENEL)
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (DABOA)
• Hariciye Nezareti, İstanbul Murahhaslığı (HR. İM)
• Taşra Evrakı, Halep Vilayeti (TŞR. HL)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Zabıt Cerideleri (TBMM ZC)
• Güzel Ordu Gazetesi, Sayı 32, 7 Mayıs 1928
• Isparta Gazetesi, Sayı 254, 21 Mart 1928
• Öz Dilek Gazetesi, Sayı 3, 1 Eylül 1924
• Yeni Adana Gazetesi, Sayı 1341, 24 Mayıs 1926
• Zonguldak Gazetesi, Sayı 54, 24 Ağustos 1924
• Aslan Zehra, Güveloğlu Kurt Gülşah, “Ermeni Emval-i Metrukelerine Dair Alınan Kararlar ve Ermeni Cemaati İle İlişkiler (1923-1938)”, Çağdaş Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: XVI/33, Güz 2016.
• Kardeş, Salahaddin, Tehcir ve Emval-i Metruke Mevzuatı, Ankara 2008.
• Onaran, Nevzat, Cumhuriyet’te Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi (1920-1930), İstanbul 2013.
• Temizgüney, Firdes, “Lozan Sonrası Emval-i Metrukesine Yönelik Düzenleme ve Uygulamalar (1923-1928)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 62, Bahar 2018.
• Temizgüney, Firdes, Emval-i Metruke Meselesi Ermenilerden Kalma Mallar, TTK. Ankara 2017.