An International Aircraft Fraud Attempt to the Ottoman Empire During the Tripoli War

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 38, 1 - 21, 04.06.2025

Emin Kurt

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1575754

Cited By: 2

Öz

The Tripoli War has a special importance in world aviation history because it was the first time that aircraft were used as a means of war. It is an undeniable fact that the Ottoman Empire intended to use aircraft in Tripoli during this war.
In the research conducted to date, the Ottoman Empire's efforts to send aircraft to Tripoli have not been fully revealed. In many studies, the beginnings or results of various attempts to send aircraft have been confused and explained, making efforts to uncover the truth inextricable.
It has been determined that the Ottoman Empire attempted to send aircraft to Tripoli with three major initiatives. After signing a contract for one of these, it was abandoned because the contractor thought it would not be able to fulfill its obligations. Although the aircraft were sent to Tunisia in the other, they could not be transferred to Tripoli. The last attempt, which is the subject of the article, remained a fraud attempt.
In this article, it was tried to reveal in all its truth how the Ottoman Empire was tried to be defrauded by a German with the promise of sending a plane to the war zone during the Tripoli War, also known as the Turkish-Italian War, by using Turkish and foreign archive documents, written sources, official and private open access sources and by researching everyone mentioned.

Anahtar Kelimeler

Aircraft , Plane , Tripoli War , Air Force , Arthur Bramer

Trablusgarp Savaşı Sırasında Osmanlı Devleti’nin Yaşadığı Uluslararası Tayyare Dolandırıcılığı Girişimi

Öz

Trablusgarp Savaşı dünya havacılık tarihinde uçakların ilk kez bir savaş aracı olarak kullanılması nedeniyle özel bir öneme sahiptir. Osmanlı Devleti’nin bu savaş sırasında Trablusgarp’ta uçak kullanma niyetinde olduğu şüphe götürmez bir gerçektir.
Bugüne kadar yapılan araştırmalarda Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’a uçak gönderme çabaları tam olarak ortaya koyulabilmiş değildir. Birçok araştırmada çeşitli uçak gönderme girişimlerinin başlangıcı veya sonucu birbirine karıştırılarak açıklanmaya çalışılmış, bu durum gerçeklerin ortaya çıkarılması çabalarını içinden çıkılmaz bir hale getirmiştir.
Osmanlı Devleti tarafından temelde üç büyük teşebbüs ile Trablusgarp’a uçak gönderme girişiminde bulunulduğu tespit edildi. Bunlardan birisinden sözleşme imzalandıktan sonra, yüklenicinin yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği düşüncesi ile vazgeçildi. Diğerinde uçakların Cezayir’e kadar gönderilmesi başarıldıysa da Trablusgarp’a geçirilemedi. Son ve makalenin konusu olan girişim ise bir dolandırıcılık girişimi olarak kaldı.
Bu makalede Türk-İtalyan Savaşı olarak da bilinen Trablusgarp Savaşı sırasında bir Alman tarafından savaş bölgesine uçak gönderilmesi vaadi ile Osmanlı Devleti’nin nasıl dolandırılmaya çalışıldığı, Türk ve yabancı arşiv belgeleri, yazılı kaynaklar, resmi ve özel açık erişim kaynakları kullanılarak ve adı geçen herkes araştırılarak tüm gerçekliği ile ortaya çıkarılmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Tayyare , Uçak , Trablusgarp Savaşı , Hava Kuvvetleri , Arthur Bramer.

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA),
• Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO).
• Hariciye Nezareti Paris Sefareti (HR.SFR4.).
• Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS.).
• Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (ATASE),
• Osmanlı-İtalyan Harbi Fonu (OİH).
• Durham Üniversitesi Arşivi Abbas Hilmi Paşa Koleksiyonu (GB-0033-HIL).
• Arı, Ferit; Osmanlı Devleti’nde Havacılığın Doğuşu Ve Tayyare Alımı İçin Yapılan İaneler (1911-1918), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Burdur, 2017.
• Bal, Rıdvan, “Mahmut Şevket Paşa’nın Askerî Reform Çalışmaları ve Türk Spor Tarihinde Bir Dönüm Noktası: Süvari Binicilik ve Tatbikat Okulu”, Mevzu: Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, Şubat 2022, s. 55-87.
• Çelik, Ahmet; II. Meşrutiyet Döneminde Türk Hava Kuvvetleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2004.
• Çelik, Yüksel; “Üsküdar Sakinlerinden Son Hıdiv II. Abbas Hilmi Paşa (1874- 1944) ve Hıdiv Kasrı”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V, Cilt 2, Üsküdar, s.401- 420.
• Göl, Hacer; “Belgelerle Mahmut Şevket Paşa Suikastı”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Mart 2021, Cilt 7, Sayı 1, s. 334-362.
• Holzer, Hans; Löffler, Leonhard; “Die ‘Bleriot XI’ Das meistgebaute Pionierflugzeug der früben Fliegerei”, Kultur & Technik, Zeitschrift des Deutschen Muesums, 1/1990, s.16-20.
• İlmen, Süreyya; Türkiye’de Tayyarecilik ve Balonculuk Tarihi, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1947.
• Karacagil, Ö. Kürşad; Süreyya İlmen’in Hayatı, Faaliyetleri Ve Eserleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2011.
• Karacagil, Ö. Kürşad; Süreyya Paşa (İlmen), Yeditepe Akademi, İstanbul, 2021.
• Karacakaya, Safa Furkan; Max Von Oppenheim’ın Osmanlı Devleti’ndeki Siyasi Ve Kültürel Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2020.
• Kaşıkçı, Rıdvan; Osman Nizami Paşa’nın Askerî Ve Siyasi Hayatı (1856-1939), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2021.
• Kılıç, Selami; “Birinci Dünya Savaşı’na Uzanan Süreçte Türk-Alman Yakınlaşması”, 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak Uluslararası Sempozyumu, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 2014, s.91-155.
• Kılıç, Selami; “I. Dünya Savaşı’nda Türk-Alman Cihat Politikasına Bir Bakış”, 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2015, s.139-187.
• Koloğlu, Orhan; “Gözlem Uçuşundan Saldırıya, Dünyada İlk Hava Savaşı”, Tarih ve Toplum, Cilt: 9, Sayı: 50, Şubat 1988, s. 12-23.
• Köksal, Orhan; “Trablusgarp Harbinde Osmanlı Devletinin Tayyare Sorunu ve Arayışları”, Türk-İtalyan Müşterek Harp Tarihi Sempozyumu, Milli Savunma Üniversitesi, İstanbul, 2020, s.287-308.
• Köksal, Orhan; Türk Askeri Havacılığının Kuruluş Sürecinde Hava Harp Araçlarının Temini (1911-1914), Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2023.
• Kural, Fethi; Kuruluş Yıllarında Türk Askeri Havacılığı Belgeleri (1909-1913), Hv.Bas. ve Neş.Md.lüğü, Ankara, 1974.
• Kurt, Emin; “Trablusgarp Savaşı’nda İtalyan Hava Harekâtı ve Türk Hava Kuvvetleri’nin Doğuşuna Etkisi”, Türk-İtalyan Müşterek Harp Tarihi Sempozyumu, Milli Savunma Üniversitesi, İstanbul, 2020, s.243-284.
• Kurter, Ajun; Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1910-1914), Cilt 1, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara, 2009.
• Polat, Ü. Gülsüm, “İmparatorluğun Son Savaşında Sivil Seçkinler: Mısır Hıdiviyyet Ailesi Ve Faaliyetleri”, XVIII Türk Tarih Kongresi, Ankara, 2018, s.215-235.
• Prüfer, Curt; Germany’s Covert War in the Middle East: Espionage, Propaganda and Diplomacy in World War I, Kevin Morrow (Ed. Ve Çev.), Bloomsbury Publishing, 2018. Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devrî Osmanlı - İtalyan Harbi (1911 - 1912), Gnkur. Basımevi, Ankara, 1981.
• Türkmen, Zekeriya; “Mahmut Şevket Paşa (1856-1913)”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 27, Ankara, 2003, s. 384-386.
• Türkmen, Zekeriya; “Türkiye’de Havacılık Teşkilatının Kuruluşunda Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa ve Döneminde Gerçekleştirilen Faaliyetlere Bir Bakış”, Havacılık Tarihi Sempozyumu 1911-1923, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara, 2015, s.37-58.
• Üzen, İsmet; Birinci Dünya Savaşında Kanal Seferleri (1915–1916), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2007. Yakut, Kemal; Mahmut Şevket Paşa ve Dönemi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Eskişehir, 1998.
• Kultur & Technik, Zeitschrift des Deutschen Muesums, 1/1990.
• www.akpool.fr, Erişim Tarihi: 16.10.2024.
• www.americanaristocracy.com, Erişim Tarihi: 13.10.2024.
• www.autoveteranen.de, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• www.digital.zlb.de, Erişim Tarihi: 11.10.2024.
• www.en.wikipedia.org, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• www.fr.wikipedia.org, Erişim Tarihi: 11.10.2024.
• www.frontflieger.de, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• www.hangarflying.eu, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• www.historynet.com, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• www.von-gans.net, Erişim Tarihi: 16.10.2024.