Manisa Sarıgöl Ağzında Şimdi Zarfının Değişkelerine Toplumdilbilimsel Bir Yaklaşım

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 3, 306 - 316, 01.09.2013

Yrd. Doç. Dr. İmdat Demir

Öz

Sarigöl, which features the characteristic of South-West Anatolia, is a county that is located in 130 km east of Manisa. As Sarigöl has borders with four cities, it interacts culturally and socially with the dwelling units of those cities. This interaction influences the dialect features in time. Along with compilation and examination, classification studies also have an important place in studies that are carried out on Turkish dialects. These classification studies appeal to comparative grammar method. Classification studies are done according to certain criterion. In the classification of the Anatolian dialects, it is generally seen that a phonology and morphology-based method is used. In some studies, classification is based on the words that are frequently used in a dialect area and have variants. Different variants of “şimdi” adverb were seen in Sarigöl dialects. On the other hand, it was seen that the variants of “şimdi” adverb show parallelism from some aspects in a classification based on some other criterion about Sarigöl dialects. Further, different results emerged when some points such as gender and age were considered.

Anahtar Kelimeler

Turkiye Turkish, Dialects of Southwestern Anadolu, Sarigöl, şimdi adverb, sociolinguistics

Manisa Sarıgöl Ağzında Şimdi Zarfının Değişkelerine Toplumdilbilimsel Bir Yaklaşım

Öz

Güneybatı Anadolu ağızlarının karakteristik özelliğini barındıran Sarıgöl, Manisa’nın 130 km doğusunda yer alan bir ilçedir. Sarıgöl, dört ile komşu olması yönüyle kültürel ve sosyal olarak diğer illere bağlı yerleşim yerleriyle de etkileşim hâlindedir. Bu etkileşim, zamanla ağız özelliklerine de tesir etmektedir. Türkiye Türkçesi ağızları üzerine yapılan çalışmalarda derleme ve incelemeyle birlikte tasnif çalışmaları da önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu tasnif çalışmalarında karşılaştırmalı dilbilgisi yöntemine başvurulmaktadır. Tasnif çalışmaları belirli ölçütlere göre yapılmaktadır. Anadolu ağızlarının tasnifinde genellikle ses ve şekil bilgisi özelliklerine dayalı bir yöntemin uygulandığı görülmektedir. Bazı çalışmalarda, belirli bir ağız alanında sıkça kullanılan ve değişkeleri bulunan kelimelere dayalı tasnif çalışmaları yapılmaktadır. Sarıgöl ağızlarında şimdi zarfının farklı değişkelerine rastlanmıştır. Öte yandan Sarıgöl ağızlarıyla ilgili başka ölçütlere dayalı tasnif çalışmasında, şimdi zarfının değişkelerinin bazı yönlerden paralellik arz ettiği görülmüştür. Ayrıca cinsiyet, yaş gibi hususlar göz önüne alındığında farklı sonuçlar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, Sarıgöl ağızlarındaki şimdi zarfının değişkeleri, değişkeleri ortaya çıkaran toplumdilbilimsel özellikler, cinsiyet ile yaş gibi etkenler göz önüne alındığında ne tür sonuçların ortaya çıktığı irdelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, Güneybatı Anadolu Ağızları, Sarıgöl, şimdi zarfı, toplumdilbilim

Kaynakça

• DEMİR, İmdat (2012), Sarıgöl ve Yöresi Ağızları (İnceleme-MetinlerSözlük), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri.
• DEMİR, Nurettin (1997), “Alanya Ağızlarında Şimdi‟nin Varyantları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1995, s. 99-114.
• DEMİR, Nurettin (2006), “Türkiye‟de Dil-Lehçe-Şive-Ağız Tartışmaları”, Türkiye’de Dil Tartışmaları, (Derleyenler: Astrid Menz – Christoph Schroeder,) İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. s.119-146.
• DEMİR, Nurettin (2007), “Ağız Terimi Üzerine”, Turcology in Turkey Selected Papers (Editör: Laszlo KAROLY, Haz: Nurettin DEMİR- Emine YILMAZ), Sgezed: s. 143-157.
• DEMİR, Nurettin (2012), “Türkçe Ağız Araştırmalarında Bazı Yöntem Sorunları”, Diyalektolog, 4: 1-8.
• HAYASİ, Tooru (2000), “Bolu İli Ağzında Belli Bir Dağılım Eğilimi Göstermeyen Sözcükler ve Yorumlamada Sorunlar”, Türkçenin Ağızları Çalıştay Bildirileri (Haz. A. Sumru ÖZSOY- Eser E. TAYLAN), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, s. 47-63.
• İMER, Kamile (2000), “Türkçe‟nin Ağızlarının Sınıflandırılmasında Temel Alınan Ölçütler”, Türkçenin Ağızları Çalıştay Bildirileri (Haz. A. Sumru ÖZSOY- Eser E. TAYLAN), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, s. 5-16.
• JOHANSON, Lars (2008), Türk Dilinde Yapısal Etkenler (Çeviren: Nurettin DEMİR), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARAHAN, Leylâ (1996a), “Anadolu Ağızlarını Sınıflandırmada Kullanılabilecek Bazı Ölçüler”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 1992 (26 Eylül-1 Ekim 1992), s. 637-640.
• KARAHAN, Leylâ (1996b), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KORKMAZ, Zeynep (1994), Güney-batı Anadolu Ağızları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• WARDHAUGH, Ronald (2006), An Introdaction to Sociolinguistics, USA-UK-Australia: Oxford Blackwell Publishing