Bir İstihbarat Savaşı: Çiçero Olayı

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 2, 414 - 430, 01.06.2013

Doç. Dr. Nurettin Gülmez Ceyhun Demirkollu

Öz

While the Second World War was going on at all the fronts and battlefields, the common effort of both blocks was to drag Turkey into this war and to make her an ally of them. Although Turkey has not actively participated in the war, Ankara, the capital of the country has turned into an important center, where all information related to military operations has flown and has been transformed into intelligence. It may not be easy for us to grasp the importance of the previous human based intelligence activities when we consider the present day facilities. Notwithstanding, in those days, the human factor was far more important. In this context, the names of many people who served their countries can be counted. Of course, some of them are unfamiliar for us. The subject matter of this article will constitute such a personality, namely an Albenian spy, Elyesa Bazna, who worked for the British Embassy in Ankara as a kavas (the doorkeeper) between October 1943 and April 1944. Elyesa Bazna sold the documents he obtained from the British Embassy to the German Embassy for money. This article aims to draw attention to his influence to the course of the Second World War events and the importance of the espionage activities of the period.

Anahtar Kelimeler

News, intelligence, Overlord, spy

Bir İstihbarat Savaşı: Çiçero Olayı

Öz

İkinci Dünya Savaşı tüm cephelerde savaş alanlarında sürerken Türkiye, her iki blok tarafından savaşa sürüklenmek ve taraf yapılmak istenmiştir. Türkiye, her ne kadar savaşa fiilen iştirak etmese de, harekâta ait tüm bilgilerin Ankara‟ya akıp burada şekillenip istihbarata dönüştürüldüğü önemli bir merkez konumuna gelmiştir. Şimdiki olanaklar göz önüne alındığında insana dayalı istihbarat faaliyetlerinin önemi kolay anlaşılamayabilir. Ama o günlerde insan faktörü çok daha önemliydi. Bu çerçevede ülkelerine hizmet eden pek çok insan ismi sayılabilir. Doğaldır ki, bunların bazılarını hiç tanıyamayacağız. Bu makalede Ekim 1943- Nisan 1944 yılları arasında Ankara‟daki İngiliz Büyükelçiliği‟nde kavas olarak çalışan Arnavut asıllı Elyesa Bazna isimli bir casustan bahsedilecektir. Elyesa Bazna, İngiliz Büyükelçiliği‟nden elde ettiği belgeleri para karşılığı Alman Büyükelçiliği‟ne satmıştır. Bu makale ile onun İkinci Dünya Savaşı‟nın gidişatına etkisi ve casusluk faaliyeti açısından önemine dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Haber, istihbarat, Overlord, casus

Kaynakça

• AKġĠN, Sina, (2011), Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye, Cem yayınevi, Ġstanbul.
• ALTAYLI, Enver, (2013), Ruzi Nazar, CIA‟nin Türk Casusu, Doğan Yayıncılık, Ġstanbul.
• BAZNA, Elyasa, (2000), Ankara Casusu: Çiçero, Karizma Yayınları, Ġstanbul.
• BOWEN, Wayne, (2002), "Taraflı Fakat SavaĢmayan Ülke", Türkler, Yeni Türkiye yayınları Cilt: 16, Ankara.
• KAYNAK, Mahir, (1995), Osiero Nero Öldü, Dergah Yayınları, Ġstanbul.
• KERSAUDY, François, (2011), Çiçero Olayı 1943, Picus Yayınları, Ġstanbul.
• KOÇAK, Cemil, (1991), Türk-Alman İlişkileri, TTK Basımevi, Ankara, MOYZISCH, L.C., (2004), Çiçero Operasyonu, Q-Matris Yayınları, Ġstanbul.
• ĠLTER, Erdal, (2002), Milli İstihbarat Teşkilatı Tarihçesi, MĠT Basımevi, Ankara.
• ĠNGĠLĠZ MĠLLĠ ARġĠVĠ, (Public Record Office- Kısaca PRO)
• ÖZKAN, Tuncay, (2003), MİT‟in Gizli Tarihi Alfa Yayınları, Ġstanbul.
• ÖZTÜRK, Saygı, (2002), Devletin Derinliklerinde, Ümit Yayıncılık, Ankara.
• PAPEN, Von, Franz, (1952), Memoires, Andre Deutsch, London,
• RUBĠN, Barry, (1994), İstanbul Entrikaları, Milliyet Yayınları, Ġstanbul,
• SEYDĠ, Süleyman, (2004), “Çiçero Olayı: 1940’larda Ankara’da Ġstihbarat SavaĢları”, Toplumsal Tarih, Sayı: 121, Ocak.
• SEYDĠ, Süleyman, (2002) Ġngiliz Özel Hareket Birimi’nin II. Dünya SavaĢı Yıllarında Türkiye’deki Faaliyetleri, Türkler, C.16, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• T.C. Genelkurmay Askeri Tarih Ve Stratejik Etüt BaĢkanlığı, (1999), Birinci Dünya Savaşı‟nda Türk Cepheleri‟nde Beyannamelerle Psikolojik Harp, Yrd. Doç. Dr. Sadık Sarısaman, Genkur. Basımevi, Ankara.
• T.C. Genelkurmay Askeri Tarih Ve Stratejik Etüt BaĢkanlığı, (1998), Tarihte Strateji (Askeri Strateji‟den Milli Stratejiye), Genkur. Basımevi, Ankara.
• T.C. Genelkurmay Askeri Tarih Ve Stratejik Etüt BaĢkanlığı, (1996), Değişen Dünya Dengeleri İçinde Askeri ve Stratejik Açıdan Türkiye I, Genkur. Basımevi, Ankara.
• T.C. Genelkurmay Askeri Tarih Ve Stratejik Etüt BaĢkanlığı, (1997), Değişen Dünya Dengeleri İçinde Askeri ve Stratejik Açıdan Türkiye II, Genkur. Basımevi, Ankara.
• T.C. Genelkurmay Askeri Tarih Ve Stratejik Etüt BaĢkanlığı, (1998), Tarihte Strateji (Askeri Strateji‟den Milli Stratejiye), Genkur. Basımevi, Ankara.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk, (2001), Türk Dış Politikasının Analizi, Der Yayınları, Ġstanbul.
• UÇAROL, Rifat, (1995) Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, Ġstanbul, https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kentcsi/vol1no4/html/v01i4a06p_0001.htm (19. 05. 2013 saat 16:08)
• http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/%C3%A7i%C3%A7ero/ 19.05.2013 saat 16:32)
• http://groups.yahoo.com/group/balgoc/message/1212 18.07.2013