AŞK MESNEVİLERİNDE OYUN VE EĞLENCENİN KURGUSAL İŞLEVİ

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 3, 246 - 263, 23.10.2014

Yrd. Doç. Dr. Murat Öztürk

https://doi.org/10.18026/cbusos.30673

Öz

Aşk mesnevilerinde kahramanların sevgiliyi görüp âşık olmaları genellikle bir eğlence ortamında veya av esnasında gerçekleşir. Bu mesnevilerde eğlence ve oyunlara kahramanların sevgiliyle buluştukları, ayrılık sonrası kavuştukları ve kutlama yaptıkları, misafirler şerefine ziyafet verdikleri veya mesnevilerin sonunda düğün yaptıkları durumlarda da yer verilir. Eğlenceler daha çok işret meclisleri (içki-müzik, hanende, rakkase, saki ve ziyafet sofraları), av, ve bazı oyunlar (guy u çevgan oyunu, satranç, tavla, turtut, el oyunu, yüzük oyunu ve bazı düğün oyunları) olarak görülür. Oyunlar ve eğlenceler aşk mesnevilerinin pek çoğunda olay örgüsünün önemli parçaları olarak yer alır. Şairler mesnevide olay akışını kurgularken oyunlar ve eğlenceleri nedensellik unsuru olarak kullanırlar. Bazen de şairler dini-didaktik çerçevede öğüt vermek için oyun ve eğlencelerle dünya hayatı arasında ilişki kurarlar. Oyunlar ve eğlenceler olay zinciri içinde kişilerin toplumsal mevkiine ve vak’anın akışına uygun bir mekân ortamı içinde tasarlanırlar. Böylelikle kahramanlarla onların dünyevi kişilikleri ve bu kişiliğe uygun davranışları mekânla bütünleştirilir. Eğlence unsurları ya yeni olayların başlangıcına ya da yaşanan olaylardan sonra yaşanan mutlu halleri kutlamaya bir vesile olarak kurgulanır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, oyun, bezm, eğlence, av.

THE FICTIONAL FUNCTION OF GAME AND FUN IN LOVE MATHNAWIS

Öz

In love Masnavi, Heroes generally meet and fall in love with someone in a fun environment or during hunting. In this Masnavies, fun and games are included in case of heroes meeting their lovers, gaining their lovers and celebrating it after they broke up, and giving a banquet in honor of guests or in situation of getting married. Celebrations mostly consists of libation assembly (e.g. alcohol-music, singer, dancer, cupbearer and banquet assemblies), hunting, and some games (e.g. guy u çevgan oyunu, chess, gammon, hand game, and ring and celabration games). Games and celabrations are generally seen as an important part of love mesnavies. In mesnavies, poets employs Makalenin geliş tarihi: 25.04.2014 Makalenin kabul tarihi: 11.09.2014 games and celabrations as a source of casuality while they build events. Sometimes, poets relate games and celabrations with world life in order to provide religiousdidactic suggestions. Games and celabrations are designed based on the squence related to people’ status and progress of events within appropriate context. In this way, heroes and their earthly characters and related behaviours became integrated with context. Celabration factors are fictionalised based on starting point of a new event or celabrating happinesses of past events.

Anahtar Kelimeler

Mesnavi, game, chatting, celabration, hunting.

Kaynakça

• AKALIN, Mehmet (1975). Ahmedî Cemşîd ü Hurşîd İnceleme-Metin, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• AKTAġ, ġerif (2005). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• AYAN, Gönül (1998). Lâmi’î Vamık u Azra İnceleme-Metin, Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı Yayınları.
• AYAN, Hüseyin (1979). Şeyhoğlu Mustafa Hurşîd-nâme (Hurşîd ü Ferahşâd) İnceleme-Metin-Sözlük-Konu Dizini, Atatürk Üniversitesi Basımevi, Erzurum.
• BOURNEUR, Roland - QUELLET, Real (1989). (Çev: Hüseyin GümüĢ), Roman Dünyası ve İncelemesi, Ankara.
• DEMĠREL, ġener. BehiĢti‟nin Heft-Peyker Mesnevisi. http://ekitap.kultur.gov.tr 12/10/2012
• DUYMAZ, Ali (2004). İncil ile Furkan Arasında Bir Aşkın Hikâyesi: Kerem ile Aslı, Doğu Batı Yayınları, S: 26. Ankara.
• ĠNCE, Adnan (2000). Cem Sultan Cemşîd ü Hurşîd, TDK Yayınları, Ankara.
• KAPLAN, Mehmet (1991). Türk Edebiyatı Üzerinde İncelemeler III (Tip Tahlilleri), Dergah yay., Ġstanbul.
• KARTAL, Ahmet (2013). Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatı’nda Mesnevi, Doğu Kütüphanesi Yayınları, Ġstanbul.
• KAZAN, ġevkiye (1997). Hamidizade Celilî Hayatı, Eserleri, Edebî KiĢiliği ve Hüsrev ü ġirin Mesnevisi (Ġnceleme-Tenkitli Metin), Süleyman Demirel Ünv. SBE, yüksek lisans tezi, Isparta.
• KÜLEKÇĠ, Numan (1999). XI-XX. Yüzyıllar El yazması Metinler ve Özetleriyle Mesnevi Edebiyatı Antolojisi, Aktif Yayıncılık, Erzurum.
• ONUR, Naci (1991). Yusuf u Züleyha Hamdi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ÖZTÜRK, Murat (2009). Lami‟î Çelebi‟inin Veyse vü Ramin Mesnevisi (Ġnceleme-Metin-SadeleĢtirme), Atatürk üniversitesi, SBE. Doktora tezi, Erzurum.
• ġENTÜRK, Ahmet Atillâ (2002). XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebî Tasvirler, Kitabevi Yayınları, Ġstanbul.
• TEKĠN, Mehmet (2006). Roman Sanatı-1 (Romanın Unsurları), Ötüken Yayınları, Ġstanbul.
• TURHAN, Vedat Nuri (1995). Çorlulu Zarifî ve Mihr ü Mâh Mesnevisinin Tenkitli Metni, Atatürk Üniversitesi, SBE, yüksek lisans tezi, Erzurum.
• ULUDAĞ, E. (2013). Salâmân ve Absâl, Büyüyen Ay yayınları, Ġstanbul.
• ÜNVER, Ġsmail (1986) “Mesnevî”, Türk Dili, Türk ġiiri Özel Sayısı II (Divan ġiiri)
• YAVUZ, Kemal. GülĢehri‟nin Mantıku‟t-Tayrı (GülĢen-Nâme) Metin ve Aktarma, www.ekitapkulturturizm.gov.tr (eriĢim tarihi: 05/01/2014)