Azerbaijani Writer Jalil Mammadguluzadeh and Armenians Around Him

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 3, 169 - 178, 25.09.2020

Afina Barmanbay

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.643820

Öz

Jalil Mammadguluzadeh is one of the most famous writers who was standing at the origins of critical realism in the Azerbaijani literature of the beginning of the 20th century. Jalil Mammadguluzadeh’s life spent in Nakhichevan, Yerevan, Tbilisi, Karabagh, Tabriz and Baku was closely intertwined with the Armenians, Georgians and Russians, and this fact did not only influence his literary works but also left traces in his life. Compared to the relationships with Georgians and Russians, the relations of Azerbaijani Turks and Armenians were sometimes based on good friendship while sometimes, on the contrary, were rested upon bloody hostility. We can see that both cases affected Jalil Mammadguluzadeh’s life. In this work, we have studied positive and negative examples related to the Armenians that surrounded the author since his childhood and his views towards the Armenian-Muslim case that started to appear in 1905-1907 and 1918-1920.

Anahtar Kelimeler

Armenian-Muslim Case

Azerbaycanlı Yazar Celil Memmedguluzâde ve Çevresindeki Ermeniler

Öz

Celil Memmedguluzâde (1869-1932), XX. yüzyıl başlarında Azerbaycan edebiyatında tenkidî realizm akımının başında duran en ünlü yazarlardandır. Hayatı Nahçıvan, İrevan (Erivan), Tiflis, Karabağ, Tebriz ve Bakü gibi bölgelerde geçen Celil Memmedguluzâde, Ermeni, Gürcü ve Ruslarla iç içe yaşamış, bu durum eserlerine yansıdığı gibi, hayatında da izler bırakmıştır. Gürcü ve Ruslarla kıyaslandığında Ermeniler ile Azerbaycan Türkleri arasındaki ilişkiler; bazen dostluk, bazen de tam aksine kanlı düşmanlık çerçevesinde sürdürülmüştür. Celil Memmedguluzâde’nin hayatına her iki durumun etki ettiğini görebiliriz. Çalışmamızda yazarın çocukluğundan beri çevresindeki Ermenilerle ilgili olumlu ve olumsuz örnekler, 1905-1907 ve 1918-1920 yıllarında baş gösteren Ermeni-Müslüman davası ile ilgili görüşleri araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Celil Memmedguluzâde, Ermeni-Müslüman Davası, Memmedgulu Bey Kengerli, Canpoladov

Kaynakça

• ƏLİYEV, M. B. (1993). Qanlı günlərimiz (1918—1920, Naxçıvan), Bakı: Azərnəşr.
• ASKER A., ÖZDAŞLI E. (2018). “Kafkaslarda Ermeni Mezalimi (1905-06) ve Kanlı Senelerin Bitmeyen Öyküsü”, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 59, s.37-64.
• Cəlil Məmmədquluzadə Ensklopediyası (2008). Bakı: Şərq-Qərb Nəşriyyatı.
• ДЖАНПОЛАДЯН, А. “Есай Джанполадян и первый театр Еревана”, http://nashasreda.ru/esaj-dzhanpoladyan-i-pervyj-teatr-erevana/ (Erişim Tarihi: 15.06.2019).
• ƏHMƏDLİ, N. (2017). “Mirzə Cəlil neçənci ildə doğuldu”. Filologiya məsələləri, May, No: 5, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutu, Bakı: Elm və Təhsil, s. 362-372.
• Энциклопедия фонда Хайазг. “Джанполадян Есай Бабаевич”, http://archive.li/qqOFy (Erişim Tarihi: 13.06.2019).
• GARAYEV, Y. (1996). Tarix: yaxından və uzaqdan, Bakı: Sabah.
• HƏBİBBƏYLİ, İ. (1997). Cəlil Məmmədquluzadə: Mühiti və müasirləri, Bakı: Azərnəşr.
• Личные Архивные Фонды в Государственных Хранилищах СССР. ГМИ Еревана, ф.4, 16 ед. хр., 1878-1969. http://portal.rusarchives.ru/guide/lf_ussr/des_dol.shtml (Erişim Tarihi: 30.07.2019).
• MEHMETKULUZADE, H. (2002), Azerbaycan’da Yenilikçi Bir Öncü: Celil Mehmetkuluzade. Haz.: Fatma Özkan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• MƏMMƏDGULUZADƏ, C. (2004a). Əsərləri, 4 cilddə, Tərtib və izahların müəllifi: İsa Həbibbəyli, I. cild, Bakı: Öndər Nəşriyyat.
• MƏMMƏDGULUZADƏ, C. (2004b). Əsərləri, 4 cilddə, Tərtib və izahların müəllifi: İsa Həbibbəyli, IV. cild, Bakı: Öndər Nəşriyyat.
• MORKOÇ, A. (2018). “Memmed Seid Ordubadi ve “Qanlı Seneler” Adlı Eserinde Ermeniler”, Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), Volume: 5, Issue: 18, pp.387-400.
• ORDUBADİ, Məmməd Səid (2007). Qanlı illər. Bakı: Qafqaz nəşriyyat evi.
• ПАТРУШЕВА, Н. Г. (2014). Цензурное ведомство в государственной системе Российской империи во второй половине XIX- начале XX века. Диссертация на соискание ученой степени доктора исторических наук. Том 1. На правах рукописи. Научный консультант: д.и.н., проф. Давид Иосифович Раскин. Российская национальная библиотека, Санкт-Петербург.
• SARAÇLI, Ə. (2007). Azərbaycan Yazıçıları Cümhuriyyət Dönəmində, Bakı: Elm.
• ŞƏRİF, Ə. (1983). Keçmiş günlərdən. Atam və mən, Bakı: Yazıçı Nəşriyyatı.
• ŞİRİN, M. R. (2006). Çocuğa Adanmış Konuşmalar, İstanbul: İz Yayıncılık.
• UYGUR, E. (2007). “Azerbaycan Edebiyatında Türk-Ermeni İlişkileri” (Poster Bildiri), I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, 09-15 Nisan, İzmir, 2006 (Düzenleyen: Ege Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü). I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı V, Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN ve Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Ed.), Lazer Ofset, Ankara, s.2239-2244.
• UYGUR, E. (2017). “Neriman Nerimanov’un “Bahadır ve Sona” Eserinde Türk-Ermeni Kültür Çatışması”, Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), Vol:3, Issue:12, pp:2261-2268.
• VƏLİYEV, T.T. (1987). İmperializm dövründə Azərbaycan sənayesi və proletariatı, Bakı: Elm.