Moğol-İlhanlı Siyasî-Askerî Stratejilerine Dair Bir Memlûk Kaynağının Analizi

Year 2021, İstiklal Marşı 100. Yıl Armağan Sayısı, 157 - 172, 19.05.2021

Ahmet Sağlam Ramazan Aksoy

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.681930

Cited By: 1

Abstract

Moğol bakiyesi İlhanlılara dair Memlûk kaynaklarında pek çok malumat vardır. Karatay el-Izzî el-Haznedârî (ö. 708/1308)’nin Târîhu Mecmû΄ı’n-Nevâdiri adlı eseri bu kaynaklardan birisidir. Zeki Velidi Togan’ın İlhanlı tarihine dair önemine atıfta bulunduğu bu eser, Sârim Özbek adlı bir memlûk askerinin hatıralarına genişçe yer verir. Halep kuşatması sırasında Hülagû’nun maiyetine katılan Sârim Özbek, gördüğü, duyduğu ve Hülâgû ile yaptığı konuşmalar eserde yer alır. Bu bilgiler, Moğol istilâlarının başarılı olmasında ve Moğol siyasî-askerî stratejilerine dair birçok soruya cevap mâhiyetindedir. Ayrıca, Moğol ilerleyişini durduran Ayn Câlut Savaşı (1260)’nda icra edilen askerî stratejiye dair de bilgiler verir. Sârim Özbek’in hatıralarından bahisle Moğol siyasî, askerî ve toplumsal yapısına dair bazı tespitler çıkarmak mümkündür. Doğrusu bu hatıralar tarihi dizilere, belgesellere, filmlere konu olabilecek mâhiyette dikkat çekici kayıtlardır.

Keywords

Karatay el-Izzi, Hülagu, Sarim Özbek, siyasi, askeri

Analysis of the Mamluk Source on Mongolian-Ilkhanid Political-Military Strategies

Abstract

There are many information in the Mamluk sources about the success of the Mongol invasions. Karatay al-Izzi al-Haznedari (d.708/1308)’s in his book called Târîhu Mecmû΄ı’n-Nevâdiri, we will analyze it in this sense. The mamluk Sârim Ozbak joins to the Hulâgû’s retinue during the siege of Aleppo. The author gives what he sees, hears, and his conversations with Hülâgû.This information opens behind the scenes of the success of the Mongol invasions. It has the nature to answer many questions about Mongolian war strategies. He gives important information for the battle of Ayn Calut. Obviously it contains important information that will shed light on the history of the period. In this information center we will share some of our findings on political, military and social issues.

Keywords

Hulagu, Karatay el-Izzi, Sârim Ozbak

References

• Aksarâyî, (2000), Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Çev: Mürsel Öztürk), TTK. Yay., Ankara.
• Baybars el-Mansûrî, (1998) Zübdetü’l-Fikre fî Târîhi’l-Hicre, (Thk. D. S. Richards), Beyrut Das Arabische Buch Berlin, 1998/1419.
• Benâketî,(1969). Târîh-i Benâketî, (Yay. Ca‘fer Şi‘ar), Tahran 1348/1969.
• Cüveynî, (2013). Tarih-i Cihan Güşa (Çev. Mürsel Öztürk), TTK Yay., Ankara.
• el-Mekîn Circis b. el-Amîd, (1991). Ahbâru’l-Eyyûbiyyîn, (Nşr: Mektebetü’s-Sikâfeti’d-Dîniyyeti), Kahire.
• Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus), (1999). Abû’l-Farac Tarihi, I-II, (Çev. Ömer Rıza Doğrul), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• Ebû’l-Fidâ, (1997). el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer= Târîhu Ebî’l-Fidâ, C. II, (Thk. Mahmûd Deyyub), Beyrut.
• İbn Devâdârî 1971 Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek İbnü'd-Devadari, C. VIII, ed-Dürretü'z-Zekiyye fî Ahbâri'd-Devleti't-Türkiyye, (Thk. Ulrich Haarmann), Kahire.
• İbn Fazlullah el-Ömerî, (2010). Mesâlikü'l-Ebsâr fî Memâliki'l-Emsâr, I-XXVII, (Thk. Kamil Selman el-Cebûrî), Beyrut.
• İbn Kesîr (1998). el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XXI, (Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Cîze.
• İbn Tağriberdî, (1984). el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Müstevfî baˊde’l-Vâfî, I-XIII, (Thk. M. Muhammed Emin, Said Abdülfettah Âşûr), Kahire.
• İbn Vâsıl, (1977). Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb, V, (Thk. Dr. Haseneyn Muhammed Rebî΄-Saîd Abdülfettah Aşûr), Kahire.
• İbnü’l-Esîr, (1985). El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi, I-XII, Bahar Yayınları, İstanbul.
• Kafalı, M. (1993). “Cengiz Han”, DİA, VII, 1993, s. 367-369.
• Kalkaşendî, (1914). es-Subhu'l-Aˊşâ fî Sınâati'l-İnşâ, I-XIV, (Thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin), Beyrut.
• Karatay el-Izzî, (2005). Târîhu Mecmû΄i’n-Nevâdiri mimmâ Cerâ li’l-Evâili ve’l-Evâhıri, (Thk. Horst Hein-Muhammed el-Huceyrî), el-Ma΄hedü’l-Almânî li’l-Ebhâsü’ş-Şarkıyyeti, Beyrut, 1426/2005.
• Kopraman, K. Y. (1991). “Bahriyye”, DİA, IV, Ankara s. 512.
• Kopraman, K. Y. (1992). “Mısır Memlükleri”, DGBİT, İstanbul, VI, s. 433-540.
• Makrîzî, (1954). Kitâbü's-Sülûk li-Maˊrifeti Düveli'l-Mülûk, I-IV, (Thk. Muhammed Mustafa Ziyade-Said Abdülfettah Ȃşûr), Kahire.
• Nüveyrî, (2004). Nihâyetü'l-Ereb fî Fünûni'l-Edeb, C. XXXI, (Thk. Dr. Necip Mustafa Fevvaz, Dr. Hikmet Keşlî Fevvaz), Beyrut.
• Özaydın, A. (1994). “Aynîcâlût Savaşı”, DİA, IV, İstanbul, s. 275-276.
• Özbek, S. (2002). “Yakın Doğu Türk-İslâm Tarihinin Akışını Değiştiren Bir Meydan Savaşı: Ayn Calud”, Türkler, Ankara, V, s. 134-143.
• Reşîdüddin Fazlullah, (2013). Câmiuˊt-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), (Çev. Prof. Dr. İsmail Aka, Prof. Dr. Mehmet Ersan ve Dr. Ahmad Hesamipour Khelejani), Türk Tarih Kurumu basımı, Ankara.
• Safedî, (2000). el-Vâfî bi’l-Vefeyât, I-XXIX, (Thk. Ahmed Arnavud, Tezkî Mustafa), Beyrut.
• Smith, J.M.S. (1984). “ ‘Ayn Jâlût: Mamlûk Success or Mongol Failure?”, HJAS, ILIV/2, s. 307-328:
• Şeşen, R. (2013). Haçlılar Önünde Sultan Baybars, Yeditepe Yay., İstanbul. Togan, Zeki Velidi, Tarihte Usûl, Enderun Kitabevi, İstanbul 1985.
• Vassâf, (1994). Tahrîr-i Târîh-i Vassâf, (Yay. Abdü’l-Muhammed Ayetî), Tahran.
• Yiğit, İ. (2009). “Kutuz”, DİA, XXVI, s. 500-501.
• Yûnînî, (1954). Zeylü Mir'âti'z-Zemân, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, Haydarabad. www.al-mostafa.com