I.Mahmud’un Tahta Cülusunda III. Ahmed’in Kızı Saliha Sultan’ın Gönderdiği Bir “Tebrik-Nâme” Hakkında

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 3, 61 - 93, 28.09.2022

Rümeysa Kars

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1068723

Öz

Osmanlı Devleti, Türk-islâm devlet geleneklerine dayalı bir teşkilat ve teşrifat yapılanmasına sahiptir. Padişahların tahta çıkmaları esnasında bu protokol kaideleri ekseninde ‘Cülûs merasimi’ adı verilen bir merasim düzenlenir ve yeni padişaha biat edilmesi öngörülürdü. Cülûs merasimine ilişkin tebrik-nâme gönderilmesi de önemli bir gelenekti. Tebrik-nâmeler, özel veya resmi kişiler arasındaki yazışmalar içerisinde kutlama amacına yönelik bir türdür. Genellikle bir ihsana mazhar olma gayesine hizmet eden bu gelenek saray ricali, harem halkı ve pek çok edebî zümre açısından da değerli görülmüştür. Çalışma kapsamına giren konu Sultan III. Ahmed’in kızı Saliha Sultan’ın; Sultan I. Mahmud’un cülûsu dolayısıyla gönderdiği tebrik-nâme olup; padişahın kendisine ve annesine hediye ettiği birer cariyeye dair mektubu ile harpte sultanın muzaffer olması temennisini içermektedir. Dolayısıyla bu çalışmada bahsi geçen tebrik-nâmenin yazılış maksadı üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda Devlet Arşivleri Başkanlığı Topkapı Sarayı Müzesi Arşiv katoloğundan temin edilen ilgili tebrik-namenin yedi varak olarak düzenlenen vesikaları transkripsiyon ve değerlendirmeye tabi tutularak analizi yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

teşkilat, teşrifat, cülus, tebrikname

About a “Letter of Greeting” that Ahmed III's Daughter Saliha Sultan Sent During the Throne of Mahmud I

Öz

The Ottoman Empire has an organization and ceremonial structure based on Turkish-Islamic state traditions. During the sultan's accession to the throne, a ceremony called 'Cülûs ceremony' was held in line with the rules of this protocol and it was foreseen to pay allegiance to the new sultan. It was also an important tradition to send a congratulatory name for the Culûs ceremony. Congratulation-names are a type for celebration purposes in correspondence between private or official persons. This tradition, which generally serves the purpose of being the recipient of benevolence, was also seen as valuable in terms of palace dignitaries, harem people and many literary groups. The subject within the scope of the study is III. Ahmed's daughter Saliha Sultan; It is a congratulation-name sent by Mahmud I on his death; It contains a letter about a concubine that the sultan gave to himself and his mother, and the wish of the sultan to be victorious in the war. Therefore, in this study, the purpose of writing the aforementioned congratulation-name will be emphasized. In this context, the seven-leaf documents of the relevant greeting-name will be transcribed and analyzed.

Anahtar Kelimeler

Letter of Greeting

Kaynakça

• BOA, TS.MA-e No: 422/1-6, (29 Zilhicce 1142/ 15 Temmuz 1730)
• Acar,F.(2015), Osmanlı’da Padişah Oğulları ve Kızlarının Eşitlendiği Alan: Teşrifat, i, 14/27:183-202.
• Akgündüz,A.(2006), İslam Hukuku’nda Kölelik – Cariyelik Müessesi ve Osmanlı’da Harem, İstanbul,
• Aktepe, M.M.(1989), Ahmed III, Türkiye Diyanet Vakfı Dergisi, II,(ı , İstanbul):34-38.
• Akyıldız, A.(2012),Vâlîde Sultan, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. İstanbul:42/494-95
• Ali Seydi Bey(1921), Teşrifât ve Teşkilâtımız: (Teşrifât ve Teşkilât-ı Kadimemiz), Neşr: Niyazi Ahmet Banoğlu,
• Aydemir,Y.(2004), Medhiye, Türkiye Diyanet Vakfı Dergisi, .Ankara:29/ 410-11
• Aynur H.-F.M. Şen( 2019),I. Mahmud İçin Yazılan Şiir Mecmuâsı, , 3/4, Aralık:39-73.
• Daniş, İ.(2021), Gölgelenen Sultan, Unutulan Yıllar, I. Mahmud ve Dönemi(1730-1754),Türkiyat Mecmuası,
• Davis F.(1986), The Ottoman Lady: A Social History From 1718 to 1918 , Greenwood Yayın ları
• Develioğlu,F.(2009),Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat ,(Aydın Kitabevi:Ankara)
• Güngör,T.(2014), Vakanüvis Hakim Efendi Tarihi(Metin ve Tahlil)
• Hammer, (1991),Büyük Osmanlı Tarihi (trc. Vecdi Bürün), İstanbul, VII, 378 vd.; VIII, 7-172.
• Kantemir,D.(1979), Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi-I , (Ankara)
• Kılıç,D.A.(2002), Osmanlı Saray Teşrîfatı ve Törenleri, Türkler, IX,(Ed. Güler Eren),(Ankara): 857- 886.
• Kurtaran, U.(2014), Osmanlı Devleti’nde Şehzadelik Kurumuna Yeni Bir Bakış:
• Özcan, A.(2003),Mahmud I, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 27, (.: İstanbul): 348-352.
• Özcan,A.(1993). Cülûs, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 8, (: İstanbul): 108-114.
• Özgüdenli, O.G.(2009);Sultân, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, . İstanbul:37/496-97.
• Sakaoğlu, N.(1999), Mahmud I, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, istanbul , 53-57.
• Sakaoğlu,N.(2004),, Sultan I. Mahmud, Bu Mülkün Sultanları, İstanbul: 328-347.
• Sakaoğlu,N.(2008), Bu Mülün Kadın Sultanları: , Oğlak Yay.
• Şahin, B.(1993), I. Mahmud, Osmanlı Ansiklopedisi, V, İstanbul :46-76.
• Şemdanizade Fındıklılı Süleyman Efendi, (1978),MüR’İT-İ Tevarih-I,
• Tezcan, H.(2008): Osmanlı Sarayı’nın Çocukları: Şehzade ve Hanım Sultanların Yaşamları, Giysileri, İstanbul.
• Tuğlacı,P.(1985), Osmanlı Saray Kadınları, İstanbul.
• Tuğluk,H.İ.(2010), Divan Şiiri’nde Manzum Tebriknameler,
• Uluçay, M.Ç.(2011), Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yay, Ankara
• Uzunçarşılı, İ.H. (1995). Osmanlı Tarihi. c. 4/2. Ankara: TTK
• Uzunçarşılı,İ.H.(1945), Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı, (TTK Yay.:Ankara)
• Yıldız,E.(2020), Rufaî ‘nin Hüsrev Paşa’ya Sunduğu Manzum Tebrikname, Mecmua, 5/9:95-110.
• Zillioğlu M (1969) Evliya Çelebi Seyehatnamesi-I(1096), çev.Z. Danışman,