Sağlık Hizmetleri Sistemine Çok Boyutlu Güven ve Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bir Alan Araştırması

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 37 - 47, 26.03.2025

Safa Eroğlu , Durmuş Gökkaya

https://doi.org/10.34087/cbusbed.1414587

Öz

Amaç: Bu çalışma Yozgat Şehir Hastanesi’ne poliklinik hizmeti almak için başvuran bireylerin sahip oldukları sağlık okuryazarlık düzeyleri ile sağlık hizmetleri sistemine duymuş oldukları çok boyutlu güven düzeyleri arasındaki ilişkiyi değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Yöntem: Bu kapsamda kolayda örnekleme yöntemiyle araştırmaya dâhil edilen 503 katılımcıya anket veri toplama aracı ile ulaşılmıştır. Bulgular: Yapılan analizler sonucunda katılımcıların sağlık okuryazarlık düzeylerinin düşük (2,63  0,697), sağlık sistemine duymuş oldukları güven düzeylerinin ise yüksek (3,33  0,532) olduğu saptanmıştır. Katılımcıların sağlık okuryazarlık düzeyleri ile medeni durum, kronik bir rahatsızlığın olup olmaması, yaş, eğitim durumu ve meslek değişkenleri arasında istatistiksel açıdan anlamlı sonuçlar ortaya çıkmıştır. Sağlık hizmetleri sistemine duyulan çok boyutlu güven düzeyleriyle katılımcıların meslekleri ve son bir yıl içerinde sağlık kurumuna gitme sayıları arasında istatistiksel açıdan anlamlı sonuçlar çıkmıştır. Sağlık okuryazarlığı ve sağlık hizmetlerine duyulan çok boyutlu güven arasında ise negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Ayrıca sağlık okuryazarlığının sağlık hizmetlerine duyulan çok boyutlu güven üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu görülmüştür. Sonuç: Araştırma sonuçları göstermektedir ki; sağlık hizmetlerine duyulan güven, her zaman olumlu bir sağlık çıktısı olarak değerlendirilmemeli ve bu noktada sağlık okuryazarlığı düzeylerinin düşük olabileceği göz ardı edilmemelidir. Bu noktada bireylerin sağlık okuryazarlık düzeyleri ve sağlık hizmetlerine duymuş oldukları güven artırılmalı, bu yönde müdahale ve planlar geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı, sağlık hizmetlerine çok boyutlu güven, sağlık kurumlarına güven, sağlık ödeyicilerine güven, sağlık sunucularına güven

Etik Beyan

Araştırma için etik kurul onayı alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

yoktur

The Relationship Between Multidımensional Trust in the Health Services System and Health Literacy: Field Research

Öz

Aim: This study seeks to assess the relationship between the health literacy levels of individuals who applied for outpatient services at Yozgat City Hospital and their multidimensional trust in the healthcare system. Method: In this context, 503 participants, who were included in the research with convenience sampling method, were reached with the survey data collection tool. Results: The analyses revealed that the participants' levels of health literacy were low (2,63  0,697) and their trust levels in the healthcare system were high (3,33  0,532). The demographic analysis revealed statistically significant correlations between the participants' health literacy levels and the variables of marital status, the presence of a chronic illness, age, education level, and profession. There was a statistically significant association between the multidimensional trust levels of participants in the health services system and the variables of profession, and frequency of visits to a health institution within a year. Testing the relationship between the two variables revealed a negative and statistically significant relationship between health literacy and multidimensional trust in the healthcare system. Conclusion: Research results show that; It is important to keep in mind that trust in health services cannot always be seen as a positive health outcome and health literacy may be low at this point. At this point, individuals' health literacy levels and their trust in health services should be increased, and interventions and plans should be developed in this direction.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, multidimensional trust in health services, trust in healthcare ınstitutions, trust in healthcare payers, trust in healthcare providers

Proje Numarası

yoktur

Kaynakça

• 1. Van Den Broucke, S, Health literacy: A critical concept for public health, Archives of Public Health, 2014, 72(1), 1-2.
• 2. Naseribooriabadi, T, Sadoughi, F, & Sheikhtaheri, A, Barriers and facilitators of health literacy among d/deaf individuals: A review article, Iranian Journal of Public Health, 2017, 46(11), 1465–1474.
• 3. Trezona, A, Dodson, S, & Osborne, R, H, Development of the organisational health literacy responsiveness (Org-HLR) self-assessment tool and process, BMC Health Services Research, 2018, 18(1), 1-10.
• 4. Nutbeam, D, Health Literacy As A Public Health Goal: A challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century, Health Promotion International, 2000, 15(3), 259-267.
• 5. White, R. O, Osborn, C, Y, Gebretsadik, T, Kripalani, S, & Rothman, R, L, Health literacy, physician trust, and diabetes-related self-care activities in hispanics with limited resources, Journal of Health Care For The Poor And Underserved, 2013, 24(4), 1756.
• 6. Paasche-Orlow, M. K, & Wolf, M. S, The causal pathways linking health literacy to health outcomes, American Journal of Health Behavior, 2007, 31(1), 19-26.
• 7. Rowe, R, & Calnan, M, Trust relations in health care: Developing a theoretical framework for the “new” NHS, Journal of Health Organization And Management, 2006, 20(5), 376-396.
• 8. Özkan, O, Sağlık hizmetlerinde hasta odaklı yaklaşım: Hasta katılımı, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2017, 10(2), 1759-1770.
• 9. Çakır, D, Sağlık hizmetleri pazarlamasında hasta memnuniyeti: Bir uygulama (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, 2015.
• 10. Alrubaiee, L, & Alkaa'ida, F, The mediating effect of patient satisfaction in the patients' perceptions of healthcare quality-patienttrustrelationship, International Journal of Marketing Studies, 2011, 3(1), 103-127.
• 11. Mackert, M, Mabry-Flynn, A, Champlin, S, Donovan, E, E, & Pounders, K, Health literacy and health information technology adoption: the potential for a new digital divide, Journal of Medical Internet Research, 2016, 18(10), 1-16.
• 12. Netemeyer, R. G, Dobolyi, D. G, Abbasi, A, Clifford, G, & Taylor, H, Health literacy, health numeracy, and trust in doctor: Effects on key patient health outcomes, Journal of Consumer Affairs, 2020, 54(1), 3-42.
• 13. Erdem, Ş, Sağlık hizmetleri pazarlaması: Hastaların sunulan hizmetlerin kalitesini algılamaları üzerine bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi), Edirne, Trakya Üniversitesi, 2007.
• 14. Raposo, M. L, Alves, H. M, & Duarte, P.A, Dimensions of service quality and satisfaction in healthcare: A patient’s satisfaction index, Service Business, 2009, 3(1), 85-100.
• 15. Taşlıyan, M, & Akyüz, M, Sağlık hizmetlerinde hasta memnuniyet araştırması: Malatya Devlet Hastanesi’nde bir alan çalışması, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2010, 2010(2), 61-66.
• 16. Çelebi, E, Sağlık kuruluşlarında halkla ilişkilerin etkinliğini ölçme: Özel ve kamu sağlık kuruluşlarının karşılaştırılması, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2021, 21(1), 81-98.
• 17. Hotchkiss, D, R, Hutchinson, P. L, Malaj, A, & Berruti, A. A, Out-of-pocket payments and utilization of health care services in Albania: Evidence from three districts, Health Policy, 2005, 75(1), 18-39.
• 18. Honavar, S. G, Patient–physician relationship–communication is the key, Indian Journal of Ophthalmology, 2018, 66(11), 1527-1528.
• 19. Ward, P, Trust and communication in a doctor-patient relationship: a literature review, Arch Med. 2018, 3(36), 1-6.
• 20. Çoşkun, R., Altunışık, R, Yıldırım, E. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı, Güncellenmiş 9. Baskı, Sakarya, Sakarya Yayıncılık, 2017.
• 21. Egede, L. E, & Ellis, C, Development and testing of the multidimensional trust in health care systems scale, Journal of General Internal Medicine, 2008, 23(6), 808-815.
• 22. Dinç, L, Korkmaz, F, & Karabulut, E, A validity and reliability study of the multidimensional trust in health-care systems scale in a turkish patient population, Social İndicators Research, 2013, 113(1), 107-120.
• 23. Ishikawa, H, Takeuchi, T, Yano, E, Measuring functional, communicative, and critical health literacy among diabetic patient, Diabetes Care, 2008, 31(5), 874–879.
• 24. Akbolat, M., Kahraman, G, Erigüç, G., & Sağlam, H, Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi?: Sakarya ilinde bir araştırma, TAF Preventive Medicine Bulletin, 2016, 15(4), 354-363.
• 25. Tabachnick, B. G, & Fidell, L. S, Using Multivariate Statistics, (Sixth Edition), Boston, Pearson Education, 2013.
• 26. Lorcu, F, Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı, (Güncellenmiş 2. Baskı), Ankara, Detay Yayıncılık, 2020.
• 27. Gökkaya, D, Bireylerin hastalık şiddeti algısıyla sağlık hizmetleri kullanımına etki eden faktörlerin değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, 2016.
• 28. Baker, D. W, Gazmararian, J. A, Sudano, J, & Patterson, M, The association between age and health literacy among elderly persons, The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 2000, 55(6), 368-374.
• 29. Berberoğlu, U, Öztürk, O, İnci, M. B. & Ekerbiçer, H. Ç, Bir aile sağlığı merkezine kayıtlı 18-65 yaş grubu bireylerdeki sağlık okuryazarlığı durumunun değerlendirilmesi, Sakarya Tıp Dergisi, 2018, 8(3), 575-581.
• 30. Hazer, O, & Ateşoğlu, L. Yaşlılarda sağlık okuryazarlığının başarılı yaşlanma üzerine etkisi: Ankara ili örneği, Turkiye Klinikleri Internal Medicine Nursing-Special Topics, 2019, 5(2), 48-56.
• 31. Bayık Temel, A. & Çimen, Z, Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı ve ilişkili faktörler, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2017, 33(3), 105-125.
• 32. Çelik, S, İstek, Z, Kızkın, A, Yiğit, M. C, & Kaçan, H, Üniversite öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi: Bartın Üniversitesi örneği, Istanbul Gelisim University Journal of Health Sciences, 2021, 15, 593-605.
• 33. Ilgaz, A, Bir aile sağlığı merkezi’ne kayıtlı bireylerde sağlık okuryazarlığı seviyesi ve ilişkili faktörler, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2021, 8(2) 151-159.
• 34. Ertuğrul, B., & Albayrak, S, Ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin çocukluk dönemi aşılarına yönelik tutum ve davranışlarıyla ilişkisi, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2021, 8(2), 186-195.
• 35. Koç, N, Tarım işçilerinin yaşam koşulları, sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve ilişkili faktörler (Yüksek Lisans Tezi), Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi, 2020.
• 36. Tatar M, Tıp fakültesi öğrencilerinde sağlık okuryazarlığının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilişkisi ve sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi (Tıpta Uzmanlık Tezi), Kırıkkale, Kırıkkale Üniversitesi, 2020.
• 37. Uslu, D. & Şeremet, G, Bireylerin E-sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi, Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 2020, 6(2), 386-394.
• 38. Uçar, M. T, Baydili, K, Çiçek, E, & Bektemür, G, Pandemi döneminde sağlık okuryazarlığı düzeyi, İstanbul ili örneği: Kesitsel bir çalışma, Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2023 10(3), 470-478.
• 39. Bükecik, Necati ve Filiz A, Hastane çalışanlarının sağlık okuryazarlık düzeyleri ve ilişkili faktörler: Konya ili örneği, Caucasian Journal of Science, 2021, 8(1), 1-13.
• 40. Lorcu, A, & Bayer, E, Öğretmenlerin Sağlık Okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi: Isparta ili örneği, Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 2024, 8(39), 246-255.
• 41. Yılmazel, G, & Keleş, E, Sağlık okuryazarlığı ve çevresel risk algısı: Kentsel bölgede bir aile sağlığı merkezi örneği, Hitit Sağlık Dergisi, 2023, 1, 1-13.
• 42. Demirli, P, Bireylerin sağlık okuryazarlığı üzerine bir araştırma: Edirne ili örneği (Yüksek Lisans Tezi), Edirne, Trakya Üniversitesi, 2019.
• 43. Durmaz, S, Sürücü, E, & Özvurmaz, S. Mermer fabrikası işçilerinde sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı düzeyleri ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi, Medical Sciences, 2020, 15(3), 81-91.
• 44. Deniz, S, Bireylerin E-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri düzeylerinin incelenmesi, İnsan ve İnsan, 2020, 7(24), 84-96.
• 45. Akagündüz, G, Astımlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve astım kontrolü (Yüksek Lisans Tezi), Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi, 2022.
• 46. Gazmararian, J. A, Williams, M. V, Peel, J, & Baker, D. W, Health literacy and knowledge of chronic diseasePatient, Education And Counselin, 2003, 51(3), 267-275.
• 47. Yediyıldız, M, B, Preoperatif hasta anksiyete düzeyleri ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi), Konya, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2021.
• 48. Tsai, T. I, Yu, W. R, & Lee, S. Y. D, Is Health literacy associated with greater medical care trust, International Journal for Quality İn Health Care, 2018, 30(7), 514-519.
• 49. Rodriguez, V, Andrade, A. D, García-Retamero, R, Anam, R, Rodríguez, R, Lisigurski, M, ... & Ruiz, J, G, Health literacy, numeracy, and graphical literacy among veterans in primary care and their effect on shared decision making and trust in physicians, Journal of Health Communication, 2013, 18(1), 273-289.
• 50. Bertram, M, Brandt, U. S, Hansen, R. K, & Svendsen, G. T. Does higher health literacy lead to higher trust in public hospitals, International Journal for Equity in Health, 2021, 20(1), 1-15.